İrabul Kuran : Nasr Süresi

……………………………………………

اِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّٰهِ وَالْفَتْحُ

’’Allah’ın yardımı ve fetih geldiği zaman’’
اِذَا : Zaman.Zaman zarfıdır.Şart manası içerir.Sukun üzerine mebnidir.
جَاءَ : Geldi.Fiili mazidir.Fetha üzerine mebnidir.
نَصْرُ : Yardım.Zamme ile merfu faildir.Ayrıca muzaftır. ’’ جَاءَ نَصْرُ اللّٰهِ ’’ cümlesi , zarf olan اِذَا sebebi ile mahallen mecrurdur.
اللّٰهِ : Allah.(özel isimler tercüme edilmez.) Muzafun ileyhtir.
وَ : Ve.Atıf harfidir.
الْفَتْحُ : Fetih.Matuftur.Matufun aleyhi ise نَصْرُ اللّٰهِ ’ dır.Mastar olan نَصْرُ kelimesinin mefulu hazf edilmiştir ki o da peygamberimizdir.

*Surede geçen fetih, Mekke’nin fethi veya daha geniş anlamda İslam’ın zaferi olarak yorumlanabilir. Her ikisini de aynı anlamda düşünmek mümkündür.
……………………………………………
وَرَاَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فٖى دٖينِ اللّٰهِ اَفْوَاجًا
’’Ve insanların Allah’ın dinine bölük bölük girdiklerini gördüğünde’’
و : Ve. Atıf harfidir.
رَاَيْتَ : Sen görürsün.Mazi (geçmiş zaman) fiilidir.Müteharrik ref zamiri kendisine bitiştiğinden sukun üzerine mebnidir.Fiilin sonunda yer alan تَ zamirdir.Muhatap ,mufret,müzekker ve fetha üzerine mebni,fail olmak üzere mahallen raftır.Bu zamirden kasıt peygamberimizdir.Bu mazi fiil tek meful alır çünkü ru’yetül ayn’dır yani gözle görme anlamı taşımaktadır şayet duygu olarak görme yani zan olsa idi o zaman tek mefül almazdı.
النَّاسَ :İnsanlar.Mefulu bihtir.Fetha ile mensuptur.
يَدْخُلُونَ :Girerler.1.Baptan muzari fiildir.Nunun subutu ile merfudur.Fiildeki vav ise mahallen raf olmak üzere muttasıl merfu zamirdir ve faildir.İkinci mefulu bih olma adına mahallen nasp olması da caizdir.   ’’ يَدْخُلُونَ فٖى دٖينِ ’’Fiil cümlesidir.Mahallen nasptır.
فٖى : De-da-içinde.Harfi cerdir.Car da denilir.
دٖينِ : Din.Mecrurdur.Ayrıca muzaftır. Car ve mecur , ’’ يَدْخُلُونَ ’’ fiiline mutealliktir.
اللّٰهِ :Allah.Muzafun ileyhtir.
اَفْوَاجًا : Bölük bölük,parça parça. يَدْخُلُونَ fiilindeki zamirden haldir.
……………………………………………

فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا

’’Hemen Rabbini, hamd ile, tesbîh (ve tenzîh) et. Onun yarlığamasını iste. Şübhesiz ki O, tevbeleri çok kabul edendir.’’

فَ : Bu durumda.Cevap cümlesinde dahil olmuş bir harftir.
سَبِّحْ : Tespih et.Emri hazırdır.Tef’il babındandır.Sukun üzerine mebnidir.Faili ise müstetirliği vucubi olan ente’dir.Bu cümle matufun aleyhtir.İlk ayette geçen zarfın cevabıdır.
بِحَمْدِ :Hamd ile,şükür ile.Car-mecrur.Car ve mecrur az önce geçen emri hazır ile mütealliktir veya da mahallen nasptır ve az önce geçen fiilin zamirinden haldir.Ayrıca bu kelime muzaftır.
رَبِّكَ : Rabbine.Muzafun ileyhtir ve muzaftır.Yani kendinden önceki kelime için muzafun ileyh ve kendisinden sonrası için muzaftır.Kef ise muttasıl ve muhatap zamirdir.Fetha üzerine mebnidir.Mahallen cerdir.Ayrıca ikinci muzafun ileyhtir.
و : Ve. Atıf harfidir.

اسْتَغْفِرْهُ : Ondan bağışlanma dile. سَبِّحْ fiiline matuftur dolayısı ile onun irabına göre iraplanır.Ha ise zamme üzerine mebni muttasıl zamirdir.Mahallen nasptır ve mefulu bihtir.
اِنَّهُ : Çünkü o.İnne , nasp ve tekit harfidir.Ayrıca hurufu müşebbehe diye adlandırılan harflerdendir. Ha ise zamme üzerine mebni muttasıl zamirdir.Mahallen nasptır ve inne’nin ismidir.
كَانَ : – Dir.Fiili mazidir,nakıstır.Fetha üzerine mebnidir.İsmi ise kendisinde gizlenmesi cevazen olan huve zamiridir.
تَوَّابًا : Tövbeyi çok kabul eden.M.İsmi faildir. كَانَ fiilinin haberidir.Fetha ile mensuptur. تَوَّابًا كَانَ cümlesi fiil cümlesi mahallen raftır ve inne’nin haberidir.

Belağat

1 – اِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّٰهِ yani Allah’ın yardımının gelişi , esasında وَالْفَتْحُ yani fethi de kapsar.Buna umumdan sonra hususun gelişi denir.Genel manalı biz sözden sonra daha dar kapsamlı bir kelimenin gelişi Türkçe dilinde anlatım bozukluğuna neden olur.Oysa Arapça’da durum bu değildir.Bunu bilmeyen bazı kişilerin takıldığı forumlarda Kur’an ayetlerinin anlatım bozukluğu içerdiği ifade edilmiştir ki bu hatadır.İnsanlar bir şeyi değerlendirirken kendi dillerine göre değil , o yazının asli diline göre değerlendirmeyi öğrenmelidir.Buna şöyle de denilebilir ; ’’ Hata bulacağım derken hata yapmak , kendi hatan içinde boğulmak.’’

2-   وَرَاَيْتَ النَّاسَ yani insanları görürsün , burada insanlar yani çok genel anlamlı bir kelime kullanılmış fakat kast edilenler Araplardır.Dolayısı ile umumdan husus yani genel ile özel bir kelime kast edilmiştir.’’ Kül zikredilmiş cüz kast edilmiştir.’’

3- فٖى دٖينِ اللّٰهِ ayetinde ise din kelimesinden kasıt İslamdır.Burada din kelimesi ile İslamın kast edilişi başka dinin geçerli olmadığına işarettir.