Rabıtanın Dinimizdeki Yeri

رَبَطَ ـ يَرْبِطُ ـ يَرْبُطُ Fiili ki bu fiil hem birinci hem de ikinci baptan gelebilmektedir.Rabıta kelimesi bu kökten türemiştir. رابِطَة (rabıta) kelimesine gelince bu kelime mufrettir çoğulu ise رَواَ بِط (ravabid) kelimesidir.İsimdir.Serdar Mutçalı’nın sözlüğünde belirtildiği üzere ’’Birlik,ilişki,bağlamak,kuvvet bulmak,sabırlı kılmak’’ anlamlarına gelmektedir.

Ayetlerde görelim ;

وَرَبَطْنَا عَلٰى قُلُوبِهِمْ اِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهٖ اِلٰهًا لَقَدْ قُلْنَا اِذًا شَطَطًا

’’Ve onların kalplerini kuvvetlendirdik, o vakit ki kıyam ettiler de dediler ki: «Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbidir, O’ndan başkasına bir ilâh diye tapamayız. Diyecek olsak elbette ki haktan pek uzak bir söz söylemiş oluruz’’Kehf suresi 14. ayet (Ömer Nasuhi Bilmen’in mealinden …)

Ayette geçen رَبَطْنَا fiili , ’’Biz kuvvet verdik , kuvvetlendirdik.’’ anlamlarına gelmektedir.Demekki rabıta kelimesi ’’ kuvvet’’ anlamına gelebilen bir fiilden türemiştir.

Kasas suresi 10. ayette ’’ لَوْلَا اَنْ رَبَطْنَا عَلٰى قَلْبِهَا ’’ diye yani ’’Biz onun kalbine güç vermeseydik…’’ manasında geçmektedir.D.İ.B meali.

Enfal suresi 11. ayette ’’    لِيَرْبِطَ عَلٰى قُلُوبِكُمْ ’’ manası : ’’ … (Allah)kalblerinize rabıta versin…’’Elmalılı meali.
Ali İmran suresi 200. ayette ’’    Ey o bütün imân edenler! Sabredin ve sabır yarışında düşmanlarınızı geçin ve cihad için hazır ve rabıtalı bulunun ve Allaha korunun ki felâh bulasınız.’’

*Meale dikkat ederseniz Elmalılı direk olarak mealde ’’Rabıta’’ demiştir.Bu kelimenin değişik kalıpları Kur’an’da geçmektedir.Bakınız : Kehf, 18/14; el-Kasas 28/10; el-Enfâl 8/11; Âl-i İmran 3/200; el-Enfâl 8/60

Kimileri bu ayetlerin bir kısmında bilinen rabıtanın kast edildiğini söylemiştir.Bu mana doğru olursa ; Rabıta bidat olamaz çünkü ayete dayanan şey bidat olamaz.Bu mana doğru değilse bu durumda direk bidat denilemez ve umum ifade eden ayetler göz önüne alınır,ardından hadislere bakmak gerekir.Aradığımız şeyleri hadislerde de bulamazsak önceliği göz ardı etmeksizin diğer delillere bakarız.Bu bir usulu fıkıh kuralıdır.Usul ilimlerinden haberdar olmayanlar ya başkasına yem olur ya da bir bilenden öğrenir.

……………………………………………

يَا اَيُّهَا الَّذٖينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَابْتَغُوا اِلَيْهِ الْوَسٖيلَةَ وَجَاهِدُوا فٖى سَبٖيلِهٖ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının, O’na yaklaşmaya vesile arayın ve O’nun yolunda cihad edin ki kurtuluşa eresiniz. Maide suresi 35. ayet

Ayette vesile arayın denilmektedir ama vesilenin sınırları çizilmemiştir.Dolayısı ile haram ve mekruh olmamak kaydı ile (bunlar zaten ayet ve hadisler başta olmak üzere pek çok delil ile yanlışlığı ortada olan şeylerdir.) vesile aranabilir.Şimdi birisi ’’Ben vesile olsun diye rabıta adı verilen bir metot kullanıyorum.’’ derse ne diyeceksiniz ? Hala çıkıp ’’Rabıta bidattir.’’ diyebilir misiniz ? “Kişi sevdiğiyle beraberdir.”* hadisini göz önüne alıp , ’’Falanca veliyi seviyorum ve bunu ispat adına onu kalbimde canlandırıp hatalardan uzak durmaya çalışıyorum.’’ diyen birisine ’’Hata içerisindesin.’’ denilebilir mi ?

Cennete girmek için vesile aramanın konu ile bağlantısı ;
Allah kendisine yaklaşılması adına vesile aramamızı, emir kalıbı ile ifade etmiştir.Veli dediğimiz kullar gerçekten veli ise (önce araştır sonra hüsn-ü zan) Allah’a yakındırlar (mekan olarak değil,razı olma yönünden yakınlık) çünkü veli kelimesi Arapça’dır ve ’’yakın olmak,dost olmak’’ anlamlarına gelmektedir.Allah’a yakın olan birisine yakın olan kişi Allah’tan uzak olabilir mi ?Olamaz.Dolayısı ile bu kişilere yakınlaşmaktaki niyet ** halisane olunca (bire bir emir kalıbına uymak adına yapılan şey) bu işte bir sakınca olamaz.
……………………………………………

Konuya hadis penceresinden bakalım ;

“ Allah’ın dostları içinde öyle kimseler vardır ki onlar, Nebi ve şehit değildirler fakat kıyamet gününde Allah teala’nın kendilerine bahsettiği lütuf ve makamlardan dolayı Nebi ve şehitler onlara gıpta ederler. Ashab: ‘Ya ResulAllah! Onlar kimlerdir, haber verir misiniz? Diye sorduklarında; Resulullah (S.A.v.): ‘Onlar, aralarında herhangi bir nesep bağı ve maddi alışveriş bulunmadan Allah’ın muhabbeti ve rızası için birbirlerini sevenlerdir. VAllahi onların yüzü nur gibi parlamakta ve kendileri de nurdan minberler üzerinde oturmaktadır. İnsanlar korktukları zaman onlar korkmazlar; insanlar üzüldükleri zaman onlar üzülmezler; buyurdu ve sonra: ‘ Haberiniz olsun! Allah’ın velilerine asla bir korku ve hüzün yoktur’. (Yunus:62-63) ayetini okudu”Kaynak :Ebu Davud, Buyu’ , 76 (No: 3527); Suyuti, Dürrül Mensur, 4, 372; Şevkani, Fethul- Kadir, 2-458

ve
*
الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ “Kişi sevdiğiyle beraberdir.” (Buhari, Edeb; 96; Müslim, Birr, 165; Tirmizî, Zühd, 50…Ebu Davut ,Sünen ; A.B.Hanbel ,Müsned;İbn Hibban , Sahih;Darekutni ,Sünen;Ebu Davut Tayalisi ,Sünen;Ebu Yala,Sünen;Taberani,el Mucemul evsad-kebir-sağir…)

Ve insan sevdiğini düşünür , onun isteyeceği razı olacağı şeyleri yapmaya gayret eder.Öyle ise Veliyi düşünerek ,kalbi bir bağ kurarak Allah’a ulaşmayı hedeflemek,bidat olamaz.

ذِكْرُ الأَنْبِيَاءِ مِنَ الْعِبَادَةِ ، وَذِكْرُ الصَّالِحِينَ كَفَّارَةُ الذُّنُوبِ ، وَذِكْرُ الْمَوْتِ صَدَقَةٌ
“Peygamberleri anmak ibadettendir, iyi kimseleri hatırlamak ise keffâret(günahlar için bir nevi mağfiret vesilesi) dir.Ölümü hatırlamak sadakadır.”

Kaynak : Ali el-Müttakî, Kenzü’l-Ummal, No:32247; Münâvî, Feyzu’l-Kadir, No:4331, 3/564 (2.Baskı,Darul Marife, Lubnan-Beyrut,1972)

Sahihlik değerlendirmesi : Keşful hafa’da (hadis no:1345) bu hadis hakkında zayıf ve/veya uydurma denilmemiştir.Sadece zikredilmiştir.Feteni münker derken Elbani (Silsiletu zaife,4.Cilt)mevzu demiştir. İbn Arrâk,Tenzihu şeriatil merfua’da zayıf ve/veya uydurma dememiştir.

Son sözler :

’’Bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uğrayanlarınkine ve sapıklarınkine değil.’’ Fatiha suresi 6 ve 7. ayet

Ettehiyyatü duasında ’’Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin.’’ diyoruz.Ma mana ? ’’ Selam bizim ve salih kulların üzerine olsun.’’ diyoruz.Bu duanın kaynakları :
1.     Buhari,Sahih 3 kez
2.     Tirmizi,Sünen 2 kez
3.     Nesai,Sünen-i Suğra 11 kez ; Nesai,Sünen-i Kübra 9 kez
4.     İbn Mace,Sünen 2 kez
5.     A.B.Hanbel,Müsned 9 kez (Daha geniş kaynak için dualarımız ve kaynakları başlıklı yazıma bakabilirsiniz.)

Rabıtanın tanımı neydi hatırlayalım :’’ Mutasavvıflar rabıta’yı, müridin şeyhini düşünerek kalbinden dünya ile ilgili şeyleri çıkarması, şeyhi vasıtası ile Hz. Peygamber (S.A.s)’e ve Allah’a kalbini bağlaması şeklinde anlamışlardır.’’(Ş.İslam Ansiklopedisi)

Her namazda iyi kullara dua ediyor muyuz ?Onların yoluna ulaşmayı istiyor muyuz ? Cevap yukarıdaki ayet ve hadise göre mecburen ’’ Evet’’ olacaktır.O zaman düşünelim ; ’’Kendilerine dua ettiğimiz kişileri nasıl olur da düşünmek hata olur ?’’
……………………………………………
**
1.     ” إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” Suyuti – Ciyad
2.     ” إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” Hadis-i Ebu Kasım el Celiy
3.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el cami fil ilel ve marifetu rical,Ahmet B.Hanbel
4.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” elfevadidi celile ,İbn ukayl
5.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Ebü’l-Fütuh Mecdüddin Muhammed b. Muhammed b. Ali et-Tai, Kitabü’l-erbain fi irşadi’s-sairin ila menazili’l-müttakin
6.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Fevaid,Ebu hasan bin Talha el Ne’li (2 kez)
7.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Müsned-i Ebu Hanife
8.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Müsned, A.B.Hanbel
9.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Müsned,A.B.Hanbel
10.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ elfevaidi müntekat ala şerhil imameyn,Muhammed bin Muhtar bin Müeyyid billah
11.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Hadis-i Ebu Nasr
12.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el Zühd,Hünad bin el sirry
13.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Safvetuttefasir , Ebu zür’a tahir bin muhammed el Makdisi
14.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ meşiha, ebi Abdullah el Razi (2 kez geçer)
15.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ elfevaidi müntekat an şuyuhi sikat,muzaffer bin hüseyn bin besti
16.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Sahihlerden 40 hadis,ismail bin ahmet bin muhammed nisaburi
17.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ ehadis, an şuyuh ebi muhammed el be’lebekky
18.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el fevaidi mültefizza vel feraidil mültekitta,muhammad bin mekki bin ebi el reca (2 kez)
19.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ meşihah, Ebu huseyn bin muhtedi billah
20.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ fevaidi muhrace , şuyuhu ebi abdullah el müezzin
21.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari (2 kez)
22.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari (4 kez)
23.     الْعَمَلُ بِالنِّيَّةِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari
24.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ehadisu ve hikayat , ebu tahir el selefi
25.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا ibn neccar,tarihu bağdat
26.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا Sahih,müslim bin haccac
27.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا cerh ve tadil,ibn ebi hatim el razi
28.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا isaratül fevaid,ibn abdil ber
29.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا ibn Asakir,el erbein
30.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا el meşihatul bağdadiyyetu,ibn müslime el emevi
31.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا el tuyuriyyat , ebu hasan el tuyuriyye (2 kez)
32.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا isaratül fevaid,ibn abdil ber
33.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ emali,Abdulmelik bin bişran
34.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا el tuyuriyyat , ebu hasan el tuyuriyye
35.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el emali vel kıraat,hasan bin ali bin affan
36.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا siyeru alamu nübela,zehebi
37.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ   siyeru alamu nübela,zehebi
38.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا Tabakatül Şafiiyetil kübra,Sübki
39.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا siyeru alamu nübela,zehebi
40.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Sünen,İbn Mace
41.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا tabakatu şafiiyyin,ibn kesir el Dımaşk
42.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ibn hacer el askalani,mucemu şeyhatu meryem
43.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ahadisu erbein,ibn nasiriddin el dımaşk
44.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ruvat,el erbeatu aşer,ziyaul makdisi
45.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا Sünen,Ebu Davut el sicistani
46.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا sehavi,el mekasidül hasene
47.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا   El cami’ , muhammad bin isa el Tirmizi
48.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا   El Muvatta,Malik bin enes
49.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ   ezzuhd vel rakaik , İbn Mübarek
50.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el bahr,Ebu bekr El Bezzar
51.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Sünenil kubra,el Nesai (4 kez)
52.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ süneni suğra,Nesai (3 kez)
53.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el münteka,İbn Carut el Nisaburi
54.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Tehzibul asar,İbn hacer el Taberi
55.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Sahih,İbn Huzeyme (3 kez)
56.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Mustahrec , Ebu Avane (2 kez)
57.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ şerhu sünnet,huseyn bin mesud el Beğavi
58.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ şerhu sünnet,huseyn bin mesud el Beğavi
59.      إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ İbnül Münzir,el evsad fi sunen vel icma vel ihtilaf (2 kez)
60.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ şerhu meanil asar,tahavi
61.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ müşkilul asar, tahavi
62.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ilel,ibn ebu hatim el Razi
………………………

Muhtemel sorulara – itirazlara cevaplar 

1-’’Sahabe tarafından rabıta yapılmadığına göre bu bidattir.’’denilirse;

İmam Şafii:’’Nastan dayanağı olan hiç bir şey,selef onu yapmasa bile bidat değildir.’’Husnü’t-Tefehhüm ve’d-Derk li Mes’eleti’t-Terk:5-25

2-’’Rabıtanın varlığı,geçerliliği,güzelliği hakkında açık nas yok.’’ denilirse ;

’’Rabıtayı yasaklayıcı bir nas da yok.’’ denilir.Mesalih – i mürsele usulu fıkıh kaidesi gereğince(ki bu kural En’am süresi 119.ayete dayanır.Her usulcü ve usul talebesi bu kaideyi bilir.) ’’eşyada asl olan ibahadır.’’ Bu durumda rabıtayı yasaklayan,yalanlayan bir delil bulunmadıkça (ki böyle bir delil yok) en azından mübah kabul edilmelidir.Yasaklayıcı bir delil olmadığı halde , iyi niyetle yapıldığında yukarıda geçen hadis sayesinde müstehap olarak görülebilir.Bununla birlikte dikkat edelim , bu meselede sukutu icma’ vardır.Bilindiği üzere icma’ ittifak edilen delillerdendir.Rabıtanın en açık delilleri : 1 – İcma’ 2-Mesalih-i Mürsele

3- ’’Rabıta bidatse ne olur ? ’’denilirse ;

İmam Nevevi’nin Müslim Şerhi’nde ’’…her bidat sapıklıktır.’’ bu hadisin sınırlandırılmış umumi bir hüküm olduğunu ifade etmiştir.Burada kast edilen bidatlerin çoğunluğudur.A’dan Z’ye tüm bidatler demek değildir.Peygamberimiz ve sahabe zamanında camilerin minareleri yoktu.Dolayısı ile bu bir bidattir lakin her bidat sapıklıktır diyerek minareleri yıkmak asıl sapıklık olur.Her bidat sapıklıktır diye çevrilen hadis,tüm bidatleri kapsasaydı minarelerin yıkılması gerekirdi.Sahabe zamanında fıkıh ya da ilmihal kitapları yazılmış mıdır ? Yazılmamıştr.Bu durumda bu kitapları yazmak da bidattir,diyerek o kitapları yakmak mantıkla ve dinle bağdaşır mı ?İlim kitapları yazmak mendup bidattir.Her bidatin hükmü aynı değildir.Hadis hafızı ibni Receb, Erbain Şerhi’nde şöyle demektedir: ’’Bidatle kast edilen Şeriatin kendisine delâlet edeceği aslı bulunmayan şeyler türünden yapılan ihdâslar/îcâdlardır. Şeriatten kendisine delâlet edecek bir aslı bulunan şeyler ise, lüğat olarak her ne kadar bid´at ise de dini hüküm açısından bidat değildir.’’( Câmiul-Ulum vel-Hikem 397, Darül Fürkan-Ürdün)