Sıfatı Müşebbehe-Geniş Bilgi

30 sayfa ile sıfatı müşebbeheyi anlatmaya çalıştım

Yeni yayın tarihi : 16.05.2012

ulumulislam Tıkla

…………………………………………………………………………

Özet

Sıfatı müşebbehe nedir ?

Dr.Mosad ,sıfatı müşebbeheyi   ” هي اسم مشتق من الفعل الثلاثي اللازم للدلالة على معنى اسم الفاعل على وجه الثبوت” diye tanımlar. [1] Yani o öncelikle bir isimdir ve lazım [2] olan sülasi fiilden türemiştir.Esasen çoğunlukla sülasi fiilden türer demek doğru olur [3] .Sülasi fiilden türeme sebebi de ismi failin yerini kabaca ve kalıcı olarak [4] tutsun diyedir.Sıfatı müşebbehe,renk , kusur,sevinç ,hüzün gibi duyguların ifade edildiği kalıptır.İsmi faile mana ve lafız yönünden benzediğinden bu belirli kalıplara ”Sıfatı müşebbehe” adı verilmiştir. [5] Lafzen benzeyişi , ismi fail gibi tesniyesi-cemisi ve müzekker-müennesi gelmesindendir. [6] Manen benzeyişi ise ismi fail gibi kendisi ile kaim olan bir zata delalet edişindendir.Sıfatı müşebbehe müştakkattandır yani asıl değildir bir başka kelimeden türemedir.Müştakların aslı ise basralı alimlere göre mastar,küfeli alimlere göre ise fiildir. [7]

Sıfatı müşebbehenin ameli :

Çoğu kitapta ameli ,”Sıfatı müşebbehe,lazım fiilin amelini yapar.” [8] şeklinde tanımlanır.

1- Raf eder  2- Nasp eder  3-Cer eder [9]

Raf ederse , kendisinin faili olur.Cer ederse muzaf olduğundandır.Nasp ederse cevabı tartışmalıdır ; Basralı alimlere göre nasp olan bu mamül  marifeyse mefule benzediğinden nasp olmuştur.Nekre ise temyizdir.Küfelilere göre ise temyizin marife olması caiz olduğundan , nasp olan mamül marife olsa bile temyizdir. [10]

…………………………………

Sıfatı müşebbehe ile ismi fail arasındaki farklar

1-ismi fail muzarisi ile sekenat ve harekat bakımından benzeşir.Oysa sıfatı müşebbehe böyle değildir. [1]

2-İsmi fail lazım ve müteaddi fiillerden türeyebilirken sıfatı müşebbehe kıyasi olarak sadece lazım fiillerden türemektedir.

3-Sıfatı müşebbehe devamlılık ifade eden bir sıfatken ismi fail böyle değildir.

Misal :  محمد حسن الخلق   ”حسن” kelimesi s.Muşebbehedir.Örnekteki الخلق kelimesi ahlak anlamına gelmektedir.Ahlak , kalıcı bir sıfattır.Nitekim yaratılış anlamına gelen خلق kelimesi ile alakalıdır.Sıfatı müşebbehe olan bu kelime geçmiş ,şimdiki ve gelecek zamana şamildir.Oysa ismi fail sadece üç zamandan biri içindir.

4-Sıfatı müşebbehenin önüne mamülü geçemez oysa ismi fail böyle değildir.”Sıfatı müşebbehe ismi failin bir fer’i olduğuna göre asıl olan ismi failin önüne mamülü geçmesi caizken sıfatı müşebbehede neden caiz olmaz?” denilirse , cevap olarak denir ki çünkü sıfatı müşebbehe zayıf amildir. [2]

5- Sıfatı müşebbehenin mamülüne muzaf olması caizken ismi fail böyle değildir.İsmi fail muzaf olduğunda sıfatı müşebbehe kabul edilir.Misal : طَاهِر القلبِ. [3]

6-Sıfatı müşebbehenin müenneslik elifi ile müennes kılınması caizken ismi failde bu söz konusu değildir.Misal :  فاطمة حسناء السريرة  ikinci misal : هِىَ بَيْضَاءُ لِلنَّاظِرٖينَ [4]

7-Sıfatı müşebbehe ismi failin zıttına ,lazım fiilden türemiş olduğu halde mamülünü nasp edebilmektedir.

8-Hazf edilmiş sıfatı müşebbehenin amel etmesi caiz değildir.Misal: فلان حسن المنظر والمخبر Bu durumda ” المخبر ” kelimesi nasp olamaz.Oysa ismi failde böyle bir şey söz konusu değildir. [5]

9-Sıfatı müşebbehe ile mamülü arasında cumhura göre fasıla caiz değildir [6] .Oysa sıfatı müşebbehede bu durum caizdir.örneğin   زيدٌ حَسَنٌ في الحرب وجهُهُ denilemez.Çünkü fasıla olarak sıfatı müşebbehe ile mamülü arasına في الحرب girmiştir.