Celaleddin Suyuti (1445-1505 ) Ataları Orta Mısır’daki Asyût’ta yaşadığı için Süyûtî nisbetini almıştır.Annesi Türk veya Çerkezdir.Tefsir,fıkıh,hadis ve Arap dili ve edebiyatı âlimidir.Amelde Şafii,akaitte Eş’ari’dir. (es-Sübülü’l-celiyye, s. 225- 226)
Hadis İlmindeki Yeri
Süyûtî, İbn Hacer el-Askalânî’den (1372-1449) hemen sonraki dönemde hadis ilmini temsil eden birkaç önemli şahsiyetten biridir. Hayatının bazı devirlerinde hadis hocalığı yapmış, daha çok hadis alanında eser vermiştir. Hadis ilminde mutlak müctehid sayılmanın hâfızlık makamına erişmekle mümkün olduğunu söyleyen Süyûtî kendisinin 200.000 hadis ezberlediğini (a.g.e., s. 146; ayrıca bk. İbnü’l- İmâd, X, 76) ve bu ilimde müctehidliğe ulaştığını ifade etmiştir.(et-Tehaddü,s. 205)
Ehl-i sünnet’in yolundan ayrılmamıştır. Tasavvufu yanlış anladıkları gerekçesiyle bilhassa vahdet-i vücûd, hulûl ve ittihad anlayışını benimseyenleri, ibâha ehlini ve kendi düşüncelerinin Allah’tan mülhem olduğuna inandıkları için şeriatın ve sünnetin emirlerine riayet etmeyenleri şiddetle eleştirmiştir.(Tenzîhü’l-i£tišåd, I, 304 vd.) (c.38,s.188-191,DİA) Henüz otuz yaşına gelmeden eserleri Hindistan’tan Afrika’ya, Hicaz’dan Anadolu’ya ulaşacak kadar meşhur olmuştur (et- Tehaddü, s. 155-159)
Bediuzzaman Suyuti hakkında şunları söylemiştir
“Peygamber sohbeti öyle bir iksirdir ki, bir dakikada ona mazhar bir zât, senelerle seyr ü sülûka karşılık hakikatin nurlarına mazhar olur. Çünkü, sohbette insibağ (boyanış) ve inikâs (yansıma) vardır. Mâlûmdur ki, in’ikâs ve tebâiyetle (tabi olmakla), o nur-u âzam-ı nübüvvetle beraber en azîm bir mertebeye çıkabilir. Nasıl ki, bir sultanın hizmetkârı ve onun tebâiyeti ile, öyle bir mevkie çıkar ki, bir şah çıkamaz.”
“İşte şu sırdandır ki, en büyük velîler Sahabe derecesine çıkamıyorlar. Hattâ, Celâleddin-i Süyûti gibi uyanık iken, çok defa Peygamber sohbetine mazhar olan velîler, Resûl-i Ekrem (a.s.m.) ile yakazaten görüşseler ve şu âlemde sohbetine müşerref olsalar, yine Sahabeye yetişemiyorlar. Çünkü, Sahabelerin sohbeti, Hz. Muhammed’in peygamberliği (a.s.m.) nuruyla, yani nebî olarak onunla sohbet ediyorlar. Evliyâlar ise, peygamberin ölümünden sonra Resûl-i Ekremi (a.s.m.) görmeleri, Hz. Peygamber’in velilik (a.s.m.) nuruyla sohbettir. Demek, Resûl-i Ekrem’in (a.s.m.) onların nazarlarına görünüp tezâhür etmesi, Hz. Peygamber’in veliliği (a.s.m.) cihetindedir, peygamberlik itibâriyle değil. Mâdem öyledir; peygamberlik derecesi velilik derecesinden ne kadar yüksek ise, o iki sohbetten o derece yararlanmak lâzım gelir.” (Sözler, s. 451)
Eserlerinin sayısı
Kendisinin farklı tarihlerde oluşturduğu fihristlere ve kitaplarındaki kayıtlara göre eserlerinin sayısı 295 ile 555; Şâzelî, Dâvûdî ve İbn İyâs gibi talebelerinin sayımına göre 529 ile 600; İbnü’l-İmâd, Bağdatlı İsmâil Paşa ve Brockelmann’a göre 500 ile 639 arasında değişmektedir. Çağdaş araştırmacılardan Şerkavî İkbâl bu sayıyı 725 (Mektebetü’l-Celâl, s. 384-385), Hâzindâr ve Şeybânî ise 981 (Delîlü malûmât, s.282) olarak göstermektedir. Bu husustaki en kapsamlı listeyi yapan İyâz Hâlid et-Tabbâ 1194 sayısına ulaşmakta, bunlardan 331’inin matbu, 431’inin yazma, 432’sinin kayıp olduğunu söylemektedir.Sayılardaki farklılıklar bazı eserlerin birkaç adla anılması,bazılarının Süyûtî tarafından imha edilmesi (Abdülkadir eş-Şâzelî, s. 121), bir kısmının diğer bir eserinin parçası olması gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır. (c.38,s.191,DİA)
En meşhur eserleri
1.Celaleyn tefsiri. 2.Camiu’s Sağir 3. el-Behcetu’l Merdiyye 4.Tedribu’r ravi fi şerhi Takribi’n Nevevi 5. el-İtkan fi ulumil Kur’an.
Süyûtî kendi eserlerini yedi grup halinde şöyle sıralamıştır:
1. Daha önce benzeri yazılmamış olanlar (on sekiz adet)
2. Benzeri yazılmış veya yazılabilecek olanlar (elli adet)
3. Yirmi ile yüz sayfa arasındaki kitaplar (altmış adet)
4. Fetvalar dışında on sayfa civarındaki eserler (102 adet)
5. On sayfa civarındaki fetvalar (seksen adet)
6. Öğrencilik yıllarında yazdığı eserler (kırk adet)
7.Yarım kalmış eserler (seksen üç adet; bk. et-Tehaddüs,105-136)
Allame Suyuti’nin kitaplarından bazıları
1) Cem’u’l-cevâmi’. Bütün hadislerin 200.000 civarında olduğunu düşünen Süyûtî bu eserinde 100.000’e yakın hadis derlemiş, ancak vefatı üzerine eser yarım kalmıştır.
2) el-Câmiu’s-sagır.Süyûtî Cemu’l-cevâmi’den özetlediği bu eserinde 10.010 veciz kavlî hadisi alfabetik olarak sıralamış, hadislerin sıhhat durumunu ve kaynaklarını kısaltmalarla göstermiştir.
3) et-Tevşih alel cami’s sahih.Buhari şerhidir.
4) ed-Dîbâce ala Sahih-i Müslim b. El – Haccac.
5) Mirkatu’s suud ilâ Süneni Ebî Dâvûd
6) Kütül muğtezi ala cami’i’t Tirmizi.İbn Arabi’nin Arizatu’l ehvezi’sine dayalı muhtasar şerhtir.
7) Zehrü’r-rübâ ale’l-Müctebâ.Nesai’nin Sünen’inin şerhidir.
8) Misbâhu’z-zücâce alâ Süneni İbn Mâce.İbn Mace’nin Sünen’inin şerhidir.
9) Keşfu’l mugatta fi şerhil Muvatta.Muvatta şerhidir.
10) Tenvirul Havalik ala Muvatta Malik.Keşfu’l mugatta’nın muhtasarıdır.
11) İs’afül mübetta bi-ricali’l Muvatta.Muvatta ravileri tanıtılmıştır.
12) el-Lealil Masnua fi’l ahbari ehadisi’l mevzua. İbnü’l-Cevzî’nin mevzû hadisler hakkında yazdığı, ancak bazı sahih ve zayıf hadisleri de mevzû şeklinde gösterdiği el-Mevzuat’ını tashih etmek amacıyla iki aşamada yazılmıştır. el-Mevzûâtü’suğrâ adını verdiği ilk çalışmasındaki eleştiriler oldukça kısa olup 1500 yazdığı bu ikinci çalışması geniş kapsamlıdır. Müellifin Zeylü’l-Leâli’l-masnûa adlı eseri bunun devamı olmayıp İbnü’l-Cevzî’nin eserinde yer vermediği mevzû hadisleri ihtiva etmektedir.
13) en-Nüketul bediat alel Mevzuat. Yine İbnü’l-Cevzi’nin el-Mevżûât’ına dair olan eserdeki hadisler konularına göre ayrıldıktan sonra alfabetik sıralanmakta ve kaynakları rumuzlarla gösterilmektedir
14) el-Kavlü’l-hasen fi’z-zebbi ani’s-Sünen. Süyûtî’nin mevzû olduğunu kabul etmediği yaklaşık 120 hadisten meydana gelen eser, İbn Hacer’in İbnü’l-Cevzî’ye itiraz mahiyetinde yazdığı el-Kavlü’l-müsedded’i ile kendisinin bu eser üzerine kaleme aldığı ez-Zeylü’l-mümehhed ale’l-Ķavli’l-müsedded ve başkalarına ait bazı zeyillerdeki hadislere birkaç rivayet daha eklenmek suretiyle oluşturulmuştur.
15) el-Ezhârü’l-mütenâŝire fi’l-ahbâri’l-mütevâtire.Muhammed b. Ca‘fer el-Kettânî buna 200’den fazla hadis ilâve ederek Nazmü’l-mütenâŝir adlı eserini kaleme almıştır.
16) ed-Dürerü’l-münteŝire fi’l-ehâdîŝi’l-müştehire. Müellifin 885’te (1480) kaleme aldığı ve alfabetik sıraladığı eser, Bedreddin ez-Zerkeşî’nin et-Tezkire fi’l-ehâdisi’l-müştehire adlı eserinin özeti ve bazı ilâvelerle zenginleştirilmiş şeklidir .
17) Menâhilü’s-safa fî tahrici ehâdisi’ş-Şifâ. Kadî İyâz’ın eserindeki hadislerin kaynaklarını tesbit etmek amacıyla yapılan ilk çalışma olup müellif hadislerin sadece hangi kitaplarda geçtiğine işaret etmiş.
18) Miftâhu’l-cenne fi’l- ihticâcı bi’s-sünne.Eseri Yüksel Kılıçaslan (Akidede Sünnetin Yeri, İstanbul 1987), Enbiya Yıldırım (Sünnetin İslâm’daki Yeri, İstanbul 1992, 1996) ve Emin Aşıkkutlu (Sünnetin Dindeki Yeri, İstanbul 2003) Türkçe’ye çevirmiştir.
19) Tahzirü’l-havas min ekazîbi’l-kussas. Vâizlerin ve kıssacıların konuşmalarında mevzû hadis kullanmalarını engellemek için kaleme alınmıştır.
20) et-Tıbbü’n-nebevî (el-Menhecü’s-sevî ve’l-menhelü’r-revî fi’t-tıbbi’n-nebevî). Eseri Hasan Muhammed Makbûlî el-Ehdel yayımlamış (San‘a-Beyrut 1986), İngilizce tercümesini (as-Suyuti: Medicine of the Prophet) Ahmad Thomson neşretmiştir (London 1994)
21) Şerhu’s-sudûr bi-şerhi hâli’l-müteveffâ (el-mevtâ) fi’l-kubûr (Kitâbü’l-Berzah)
22) Ezkârü’l-Ezkâr. Nevevî’nin el-Ezkâr’ının muhtasarı olup müellif tarafından Tuhfetü’l-ebrâr adıyla şerhedilmiştir.
23) Tahricu ehadisi Şerhil Akaid.Nesefi’nin Akaid eserinin tahiricidir.
24) Tedrîbü’r-râvî fi şerhi Taķrîbi’n-Nevevî. Nevevî tarafından İbnü’s-Salâh’ın Mukaddime’si üzerine yazılan eserin şerhidir. (Hadis Usulü kitabıdır.)
25) Şerhu Elfiyet’il İraki. (Hadis Usulü kitabıdır.)
26) Nazmu’d Dürer fi ilmil eser. Eser İbnü’s-Salâh’ın Mukaddime’sinin manzum hale getirilmiş şeklidir (Hadis Usulü kitabıdır.)
27) Esbabu vurudil hadis (el-Lüma fi esbabi’l hadis). Eserde fıkıh bablarına göre sıralanan doksan sekiz hadisin farklı rivayetleriyle birlikte vürûd sebepleri anlatılmaktadır. (Hadis Usulü kitabıdır.)
28) et-Tenkih fi meseleti’t-tashih. Hadislerin sıhhatini tesbit yöntemleri ve bunun imkânlarına dair yazılan eser Süyûtî’nin en son kitabı olarak bilinmektedir.
29) El-Eşbah ve’n nezair fi kavaidi ve furu’i fıkhiş-Şafi’iyye.İslam hukukunun külli kaidelerinden bahseder. (Fıkıh kitabıdır.)
30) İrşâdü’l-mühtedîn ilâ nusreti’l-müctehidîn.Mutlak ictihadın şartlarına dair yazılmış eserdir.
31) Teyidul hakikatil aliye ve teşyidu’t tarikati’ş Şazeliyye. (Tasavvuf – Akait)
32) Tenzihul itikat anil hulul ve’l ittihad. Süyûtî’nin tasavvuf anlayışını içeren bir risâledir
33) İsbalül kisa ale’n-nisa. (Tasavvuf – Akait)
34) Müzhir fi ulumil luğa. Süyûtî’nin lugat ilimlerine dair en kapsamlı eseridir
35) Cem’ul Cevami. (Lüğat,Sarf,Nahiv kitabıdır.)
36) Hem’ul Hevami .Cem’ul Cevami şerhidir.
37) El-Eşbah ve’n nezair fi’n nahv. (Lüğat,Sarf,Nahiv kitabıdır.)
38) El-İktirah fi usulin nahv ve cedelih.
39) Şerhu Elfiyeyeti İbn Malik (el-Behcetü’l Merdiyye).
40) El-Feride fi’n nahv. (Lüğat,Sarf,Nahiv kitabıdır.)
41) Şerhul Kasideti’l Kafiye.Menzume şerhidir. (Lüğat,Sarf,Nahiv kitabıdır.)
42) El-Ahbarul Merviyye fi sebebi vaz’il Arabiyye.
43) El-Müna fil küna.
44) Tabakatul huffaz. (Tarih kitabıdır.)
45) Buğyetul vu’at fi tabakatil luğaviyyin ven nühat.Dil alimlerinin biyografisidir. (Tarih kitabıdır.)
46) Tarihu’l hulefa.Hz.Ebu Bekir’den müellifin devrine kadar gelen halifelerin hayatı ve bunların dönemindeki olayların kronolojik sırayla anlatıldığı bir eserdir. (Tarih kitabıdır.)
47) Hüsnül muhadara. Eserde Mısır’ın firavunlar dönemi, müslümanlar tarafından fethi, İslâmlaşması süreci, burada kurulan devletler, ayrıca sultanlar, devlet adamları, ileri gelen âlimler, şairler, hekimler ve Mısırlılar’ın âdetleri anlatılmaktadır. Müellif bu eseri ez-Zeberced adıyla ihtisar etmiştir.
48) Et-Tehaddüs bi ni’metillah. Süyûtî’nin otobiyografisi olup hayatı hakkında en önemli kaynak sayılır.
49) Tebyizü’s sahife bi-menakibil İmam Ebi Hanife. (Tarih kitabıdır.)
50) Tezyinul memalik bi-menakibil İmam Malik. (Tarih kitabıdır.)
51) Esmau’l Müdellisin: Müdellis ravilere yer vermiştir.Rical ilmi ile ilgili bir kitaptır.
52) el-İtkan fi ulumi’l Kur’an : Kur’an ilimleri adı ile tercüme edilmiştir.Süyûtî’nin, sadece Fâtiha sûresinin ilk altı âyetiyle Kevser sûresi tefsirini yazabildiği Mecmau’l-bahreyn ve malau’l-bedreyn adlı dirâyet tefsirine mukaddime olarak düşündüğü kapsamlı eseridir.
53) el -Emru bi’l ittiba’ ve’n nehyu ani’l ibtida’ : Bu kitapta bidattan bahseder.Bidat üzerine araştırma yapacaklara önerilir.
54) Ed-Dürrül-Mensur Fit-Tevili Bil-Mesur : Tefsirdir.En hacimli rivayet tefsiri olarak kabul edilir.
55) Lubabu’n nukul fi esbabi’l nuzul : Usulu tefsir kitabıdır.Ayetlerin iniş sebeplerine yer verir.
56) Tekmiletü Tefsîri’l-Celâl el-Mahallî. Celâleddin el-Mahallî’nin Fâtiha sûresiyle Kehf’ten Nâs sûresine kadar yazabildiği tefsirin diğer sûrelerine dair olup kırk günde yazılmıştır. Eser iki müellifinin adına işaretle Tefsîrü’l-Celâleyn diye meşhur olmuştur.
57) Ayetu’l Kübra fi şerhi kıssati’l İsra : İsra ile ilgili değerlendirme kitabıdır.
58) el-Tehbir fi ulumi’l tefsir : Tefsir ilmi üzerine bir kitaptır.
59) Nevahidul ebkar ve shevahidul efkar haşiyetu Suyuti ala tefsiri Beydavi : Beydavi’nin tefsiri üzerine haşiyedir.
60) Makamatu’s Suyuti : Arap tıbbı hakkındadır.
61) Tabakatu’l Müfessirini : Tabakatü’lmüfessirîn.Türünün ilk örneği olan ve 136 müfessirin biyografisini içeren eser müellifin vefatı sebebiyle tamamlanamamıştır.
62) Esraru tertibi’l Kur’an : Kur’an sürelerinin dizilişin sırlarından bahseder.
63) İrabu’l Kur’an : Kur’an ayetlerinin dil yönünden tahlilini içerir. (Nahiv kitabı)
64) el-Subutu fi Zabdi elfazi’l Kunut
65) el-Tenkıh fi mes’eleti’t Tashih
66) el-Tal’lik’il Münifeti ala Müsnedi Ebi Hanife : Ebu Hanife’nin Müsned’inin şerhidir.
67) Şerhu ukudi’l Ceman fi ilmi’l meani ve’l beyan; Arap edebiyatına dair yazılmıştır.
68) Hasaisu yevmi’l Cumua
69) el Mucizat ve hasaisu’n nebevi (akait kitabı)
70) Katfu’l Ezhar fi keşfi’l Esrar:Kur’an’ın i‘câzının ve belâgat üslûplarının, âyet ve sûreler arasındaki münasebetlerin, kıraat farklılıklarından doğan anlam zenginliğinin ele alınır.
71) Katfu’l Ezhar’il mütenasir fi’l Ehbari’l mütevatir
72) Likitti’l Mercan fi ahkamil can (akait kitabı,cinlerden bahseder)
73) Nuzulu İsa b. Meryem (akait kitabı)
74) el Nasihu Ve’l Mensuh : Nasih ve mensuh ayetleri içerir. (Kur’an ilimleri)
75) Tercümanu’l Kur’an.Muttasıl senedlerle Hz. Peygamber’e ulaşan 10.000 civarında rivayeti ihtiva eden (müsned) bir tefsirdir.
76) el Vesail ila marifeti’l Evail (fıkıh kitabı)
77) Hüsnü’l Muhazıra ehbarı Mısır ve’l Kahire (tarih kitabı)
78) Tabakatu’l Fukahayı Şafii (tarih kitabı)
79) el Cami’ fil Feraiz (fıkıh kitabı)
80) el-İklîl fi’stinbâ¹i’t-tenzîl. Ahkâm âyetlerinin tefsirine dairdir. Eserde kelâm konularına da girilmiş ve Ehl-i sünnet’in görüşleri savunulmuştur.
81) Tenâsüsu’d-dürer fî tenâsübi’s-süver.Katfü’l-ezhâr’ın muhtasarıdır.
82) et-Tahbîr fi ulûmi’t-tefsîr. Süyûtî’nin ulûmü’l-Kur’ân’a dair ilk eseridir.
83) El-mühezzeb fima vaka’a fi’l Kur’an minel mu’arreb.
84) Şerhul istiaze ve’l besmele.
85) Hamailü’z-zehr fi feza’ili’s Süver.
86) Müfihmatü’l akran fi mübhemati’l Kur’an.Kebtü’l akran fi ketbi’l Kur’an. Kur’an’ın yazım kuralları hakkındaki eserin günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir.
87) Merasıdü’l metali fi tenasübil makatı’ ve’l metali.
88) Fethül celil li’l abdi’z zelil fi en va’il bedi’iyyetil müstahrece min kavlihi te’ala.
89) El-Ezharül Fatiha alel Fatiha.
90) El-Kelam ala evveli süretil Feth.
91) El-Yedül büsta fi ta’yini’s salatil vüsta.
92) Mizanül ma’dele fi şe’nil besmele.
93) El-Meani’d dakika fi idraki’l hakika.
94) Dercül ‘ula fi kıra’ati Ebi Amr b. El-Ala.
95) Ed-Dürrü’n nesir fi kıraati İbn Kesir.
96) Defu’t te’assüf fi ihveti Yusuf.
97) El-Kazaze fi tahkiki mahalli’l isti’aze.
98) Nefhu’t tib min es’ileti’l hatib.
99) İtmamü’n ni’me fi’htisasi’l İslam bi-ha zihil ümme.
100) El-Kavi fi Tarihi’s Sehavi.Sehavi’nin kendisine çok sert eleştiriler yönelttiği ed-Dav’u’l lami’deki iddialara cevap olarak yazmıştır.
101) Bülbülü’r Ravza.Nil üzerindeki Ravza adası hakkındadır.
102) Mucemü şüyuhi.Süyûtî’nin önem sırasına göre üç tabakaya ayırdığı 195 hadis hocasını tanıttığı eseridir.
103) Ayetül Kürsi’nn manaları ve faziletleri.
104) Edebül Kadı ala mezhebi’ş Şafii
105) Erbeune hadisen fi fazlil Cihad.
106) Erbeune hadisen fi kavaidil ahkami’ş şeriyyeti ve fezailil amali ve’z zuhd.
107) İrşad’ül Abidin.İmam Gazzali’nin İyha’sının muhtasarıdır.
108) Esbabü’l ihtilaf fi’l furu’
109) El-İlam fi ahkami’l Hüddam.
110) El-İfsah ala telhisi’l Miftah.
111) El-Elfiyyetu fi’l Kıraatil Aşer.
112) Tahrirül menkul ve tehzibil usul.
113) Şemaili şerif.
114) Elfiyyetu’s Suyuti fi ilmi’l Hadis.
115) El-Havi li’l fetavi. Süyûtî’nin fetvalarını bir araya getirdiği eseridir. Fıkıhla ilgili fetvalar fıkıh kitaplarının sistematiğine göre sıralanmış, bunların dışında sayısı yetmiş dokuzu bulan bazı fetvalar risâleler halinde verilmiştir.Havi içinde yer alan Hüsnül maksid fi ameli’l mevlid kitabı dikkat çekmektedir.
