Hükmü : Hanefi’ye göre vacip,diğer mezheplere göre sünnettir.
Kur’an-ı Kerîm’de on dört yerde secde âyeti bulunmaktadır fakat her mezhep bu görüşte değildir.Dolayısıyla 14 diye bilmek,eksik bilmektir.Secde ayetleinin sayısında (ehli sünnet mezhepler arasında bile) ittifak yok,mezhebe göre farklıdır:
1. Araf, 206
2. Rad, 15
3. Nahl, 49
4. İsrâ,107
5. Meryem,58
6. Hac,18
7. Furkân,60
8. Neml, 25
9. Secde,15
10. Sâd, 24
11. Fussilet, 37- 38
12. Necm, 62
13. İnşikâk, 21
14. İkra, 19
Tilavet secdesinin varlığını ve hükmünü belirleyen deliller :
“Allah’a secde ve kulluk edin.” gibi secdeyi emreden ayetlerle birlikte ayetlerin bir kısmında da müşriklerin yaratıcıya karşı secde etmekten kaçındıkları belirtilmektedir.
“Rahman’ın ayetleri onlara okunduğu zaman hemen secdeye kapanır ve ağlarlar.”(Meryem : 58)
‘’ Onlara: “Rahmân’a secde edin!” dendiği zaman: “Rahmân nedir? Senin bize emrettiğine secde eder miyiz hiç?” derler. Ve (bu söz), onların nefretini artırır.’’(Furkan : 60)
İşte bu tür ayetlerin mefhumlarını vücub (yapılması gerekli) veya mendubluğa (yapılması gerekli değil ama yapılması güzel olan ) hamletmekte alimlerimiz ihtilâf etmişlerdir.
Ayrıca ihtilafın nedenleri arasında Ebû Dâvûd, Salât:2,328, no: 1401/Ebû Dâvûd, Salât: 2,329, no: 1403. Bu hadisler de yer almaktadır çünkü bu hadislerin birinde peygamberimiz,bazen secde ettiği bazen de secde etmediği naklolunmaktadır.Tilavet secdesinin önemini de Müslim,iman : 35 numaralı hadis belirtmektedir.
Peygamberimiz tilavet secdesi yapmıştır :
“Resulullah , içerisinde secde âyeti olan sureyi okur, (âyetler geldikçe) secde ederdi, biz de secde ederdik. Öyle ki (izdiham sebebiyle) namaz dışı vakitlerde alnımızı koyacak secde yeri bulamadığımız olurdu.”(Buharî. Sücûdu’l-Kur’ân 9, 8, I2; Müslim, Mesacid 103, (575); Ebu Dâvud, Salât 333, (1411, 1412, 1413)
Tilavet secdesi olan yerleri belirten hadislerden bazıları :
“Hz. Ömer (r.a) cuma günü, minber üzerinde (hutbe verirken) Nahl suresini okumuş, secde âyetine gelince, minberden inip secde yapmış, halk da onunla birlikte secdeye kapanmıştır.’’(Buharî, Sücûdu’l-Kur’an 10, Muvatta, Kur ‘an 16, ( 1, 206)
Amr İbni’l-Âs (r.a) anlatıyor: “Resulullah (s.a.v) bana Kur’an dan onbeş secde âyeti okuttu. Bunlardan üçü Mufassal surelerdedir. Hacc sûresinde de iki secde âyeti var.”Ebu Dâvud, Salât 328, ( 1401):İbni Mâce, İkâmet 71, (1057)
Zeyd İbn Sâbit (r.a) anlatıyor: “Resulullah (s.a.v) ‘a Vennecmi suresini okudum, bunda secde etmedi. ” ( Buharî, Sücudu’l-Kur’ân 6; Müslim, Mesâcid 106, (577); Ebu Dâvud, Salât 329, (1404); Tirmizî, Salât 404, (576) ; Nesâî, İftitâh 50, (2, 160)
İbn Mes ‘ud (r.a) anlatıyor: “Resulullah (s.a.v) Vennecmi suresini okudu ve secde-i tilavette bulundu, beraberindekiler de secde ettiler. Ancak, aralarında bulunan Kureyşli bir ihtiyar yerden bir avuç toprak alarak alnına götürdü ve:”Bu bana yeter” dedi.
İbni Mes ‘ud der ki: “Ben sonra bu herifin kâfir olarak öldürüldüğünü gördüm. Bu Ümeyye İbni Halef’di. ” (Buhari, Sücûdu’l-Kur’an 4, 1, Menâkıbu’l-Ensâr 29, Meğâzî 7, Tefsir, Necm; Müslim, Mesâcid 105, (576); Ebu Dâvud Salât: 330, (1406); Nesâî, İftitah 49, (2, 160)
Ebu Hüreyre İzâ ‘s-Semâun-şakkat suresini okudu ve secde etti.Kendisine neden secde edildiği sorulunca :
“Resulullah ‘ı secde eder görmemiş olsaydım ben de secde etmezdim.” cevabını verdi.( Buharî, Sücudu’l-Kur’an: 7, 6, Ezan 100,102/Müslim, Mesacid 107/ Muvatta, Kur’ân 12, (1, 205)/Ebu Dâvud, Salât: 331, (1407)/Nesâî, İftitâh: 51, (2, 161)
‘’…İkra ‘ bismi Rabbikellezi halaka suresinde secde ettik.”(Müslim, Mesacid 108, (578); Ebu Dâvud, Salât 331, (1407); Tirmizî, Salât 402, (573, 574) ; Nesâî, İftitâh 51, 52, (2, 161-162)
Kısaca ihtilaf :
İmam Ebû Hanife : ‘‘Emirleri ve emir manasında olan haberleri vücuba hamletmek esastır.’‘ demiştir.
Ebu’l-Meâlî, ‘‘İmam Ebû Hanife’nin tilâvet secdesinin vücubu için secdeyi emreden ayetlerle ihticac etmesi manasızdır. Zira mutlak secdeye dair olan emirler, mukayyet secdenin, yani secde âyetleri okunurken secde etmenin vücubunu ifâde etmezler. Eğer -İmam Ebû Hanife’nin iddia ettiği gi¬bi- bunu ifâde etmiş olsalardı, namazı emreden âyetler de okunurken namaz kılmak vacip olurdu. Namazı emreden âyetler okunduğu zaman namaz kılmak vacip olmadığına göre, secdeyi emreden âyetler de okunurken secde et¬mek vacip değildir.’‘ demiştir.
Tilavet secdesine sebep olan ayetlerin sayısı hakkında da ihtilaf vardır.Bu ihtilafın sebebi de Kur’an secdelerinin tespitinde ulemanın çeşitli delillere dayanmış olmalarıdır.Kimisi, bunda Medine halkının ameline, kimisi kıyasa, kimisi semaa dayanmıştır.
Tilavet secdesinin vakti hakkında da ihtilaf vardır ki bunun en başta gelen nedeni,tilavet secdesinin hükmüne göre zamanının tespit edilmiş olmasıdır.
Hazırlayan : EfsuNKAR