Allah Teâlâ’yı görmek, aklen caiz, naklen vaciptir.Allah teâlâ, görülür.Fakat bu görülme, bir mekânda, bir yönde, bir ışık yardımıyla değildir. Görenle Allah (c.c.) arasında bir mesafede bahis konusu değildir.
Yani, bu görünüşte yön, yer, mesafe, cephe, bahis konusu değildir.
Konuyla ilgili mezheplerin görüşleri :
1- Mûtezile’nin Görüşü : Dünya ve ahirette Allah’ı görmek mümkün değildir, ve Allah’ı kimse göremeyecektir.
2- Kerramîye Ve Müşebbihe’nin Görüşleri : Bunlar, ahirette Allah’ın, bir cihet ve mekânda, cisim olarak görüleceğini vehm ederler. Aslında bunlar, Allah’ın cismanî olduğuna inanırlar. Bu mezhepler, Peygamber Efendimizin haber vermiş olduğu sapık fırkalardan oldukları için, bunların Ehl-i Sünnete uymayan görüşleri kabul edilmez.
3- Ehl-i sünnetin Görüşü : Allah’ı görmenin mümkün olduğu hususunda ehl-i Sünnet âlimleri, iki çeşit delil getirirler :
1. Akli delil:
Biz, gözümüzü açıp baktığımızda, kendi zatı ile kaim olan boy, en gibi cevherleri; başkası ile kaim olan renk ve ışık gibi arazları görüyor ve birbirlerinden ayırt edebiliyoruz. Cevherlerde arazları görmemizi temin eden sebep, ikisinin de müştereken sahip oldukları «vücut» keyfiyetidir. Yani ikisini de, mevcut oldukları için görebiliyoruz. Eğer mevcut olmasalardı, görmemiz mümkün olmazdı.
Netice olarak, «vücut» yani «var olma» keyfiyetinde Allah (C.C.) da cevher ve araz müşterektir. Yani, Allah vardır. O halde, görmeyi mümkün kılan «vücut» sıfatı, Allah (C.C.) hakkında da tahakkuk etmiş olduğundan Allah’ı görmek mümkündür.
2. Nakli delil :
Bu meseledeki delil, Kur’an-ı Kerim’in şu ayet-i kerimesidir:
‘’(Musa a.s dedi ki) ‘Ey Rabbim, bana (zatını) göster de, seni göreyim’ Rabbi; ‘sen, beni elbette göremezsin fakat dağa bak; eğer yerinde durabilirse ondan sonra beni görebilirsin, dedi.’’ (El-A’raf: 143) Bu âyette, iki yönden, Allah’ı görmenin mümkün olduğu ispatlanmaktadır.
a — Musa (a.s.), Rabbinden, O’nu görmek istedi. Eğer, Allah’ı (c.c.) görmek imkânsız olsaydı, böyle bir istekte bulunmazdı. Zira, Hz. Musa’nın, imkânsız olduğunu bilerek, Allah’ı görmek istemesi muhaldir. Çünkü bu,mümkün olmayan bir şeyi istemek olur ki, bir peygamber için abestir.Eğer, Hz.Musa, Allah’ı görmenin imkânsızlığı bilmeyerek istemiş ise, cahillik olur ki, Allah (c.c.) hakkında caiz olan ve olmayan şeyleri bilmemek de peygamberliğe aykırı olur. O halde, Allah’ı görmek caizdir ki, Hz. Musa, Rabbini görmeyi istemiştir.
b — Allah (c.c),kendisinin görülmesini dağın yerinde durabilmesine bağlamıştır. Dağın yerinde kalabilmesi ise mümkündür.Mümküne bağlanan şey de mümkündür.O halde, Allah’ı görmek mümkündür.
«Allah’ı görme» meselesini, Ehl-i sünnet üç yönden incelemektedir:
1 — Allah’ı ahirette görmek,
2 — Allah’ı rüyada görmek,
3 — Allah’ı dünyada görmek
Ahirette Allah’ı Görmek
Ehl-i Sünnet, ahirette müminlerin Allah’ı (c.c.) karşılıktan, mekândan ve cismaniyetten münezzeh olarak göreceklerinde müttefiktirler.
Fatih’in hocası Hızır Bey, şöyle der:
«Mü’minlerin, baş gözleriyle, Allah’ı görmeleri vuku bulacaktır. Fakat, kör olanlar (kâfirler) O’nu göremezler.»
Yine bu meselede, Allame Ebu’l-Hasen Sira-ceddin Aliyyibni Osman da şunları kaydeder:
«Müminler, Allah’ı keyfiyetsiz, mahiyetini idrak etmeden ve misalsiz olarak görürler. Allah’ı görünce bütün cennet nimetlerini unuturlar. Siz, Mutezilenin bu husustaki batıl inancından sakının.»
Aliyyülkari,bu beyitleri şerh ederken ulemanın şu görüşlerini nakleder :
1. İbnü Ebî Semre der ki: «Allah’ı görme meselesinde bu ümmetle diğer ümmetlerin mü’minleri müsavidir.»
2. «Ahkâmü’l-Mercan» kitabı, İbnü Abdi’s-Selâm’ın «Kavaidü’s-Suğra» kitabından naklen şunları kaydeder: «Allah’ı görmek İnsanlara mahsustur. Melekler ve cinler, Allah’ı göremeyeceklerdir.»
3. Ebu’l-Haseni’l-Eş’arî, «İbâne» kitabında; «Melekler de ahirette Allah’ı görürler.» demektedir. Beyhakî,İbnü’l-Kayyim,Celâleddin Süyûtî de ayni görüşe sahiptirler.
Hatta Belkaynî, cinlerin müminlerinin de Allah’ı görecekleri kanaatindedir.
İmam Âzam Ebû Hanîfe ise, El-Fıkhu’1-Ekber kitabında; «Cennette müminler Rablerini baş gözleriyle görürler. Fakat aralarında mesafe, teşbih ve keyfiyet olmayacaktır.» demektedir
Ahirette Allah’ı Görmenin Naklî Delilleri
1- Kitaptan:
‘’Nice yüzler o gün ışılar parlar.Rablerine bakarlar.).’’(Kıyamet : 22-23)
2- Sünnetten:
Cerirü’bnü Abdillah (r.a.) dan rivayet edildiğine göre; Nebî (s.a.v.) bir gece, ayın ondördünde aya bakarak; «Muhakkak siz hepiniz, ahircttc Rabbinîzl şu kameri görüp de şüphe etmediğiniz gibi göreceksiniz.» buyurdular.(Buharî. 9/15; Müslim. 5/37; Ebû Davud.34/20;Tirmizi, 36/15; İbni Mace, Mukaddime.)>Bu «rü’yet» hadisini Hulefa-i Erbaa, Abdullah İbni Abbas, Abdullah İbni Mes’ud, Süheyb ve Enes gibi,ashabın büyüklerinden yirmi zat rivayet etmişlerdir.
3- İcmadan:
Muhalifler zuhur etmezden evvel, bütün ümmet; sahabe, tabiin, tebe’ut tabiin, hepsi ahirette Allah’ın görüleceği hususunda ittifak etmişlerdir. Bu husustaki âyet ve hadislere de zahirleri üzerine mana vermişlerdir. Onların bu ittifakı, icma delili olmuştur
Allah’ı (C.C.) Rüyada Görmek
Şerhü Mevâkıf, İmam Âmidî’den şunları naklediyor:
«Rüyada Allah’ı (c.c.) görmek caiz midir, değil midir, meselesinde; bir kısım âlimler, caizdir; bit kısmı da caiz değildir kanaatindedirler. Bu meselede doğru olan: rüyada Allah’ı görmeye mâni bir şey yoktur. Fakat bu görme, hakikî bir görüş değildir.» (Cürcanî, a.g.e., C. II, s. 368)
Saadeddin Taftazanî ise, Şerhü Akaid’de der ki:
«Rüyada Allah’ı (c.c.) görmek , selefin bir çoklarından hikâye edilmiştir. Rüyada Allah’ı görüş, bir çeşit müşahededir ki, kalp ile olur, göz ile değil.»
Bu (Ömer Nesefi’nin Akaid adlı) kitabına haşiye yazan Ramazan Efendi, Se-lefin bir kısmım şöyle anlatır:
«İmam Azam, Ebû Yezid, Hamzatü’l-Karî, Sahabenin büyüklerinden Hz. Ömer (R.A.), Rablerini rüyada gördüklerini nakletmişlerdir.»
Abdüllatif el-Harputî ise, «Tenkihu’l-Kelâm fi Akaidi ehlil islam» kitabında ulemanın bu husustaki görüşlerini şöyle açıklar:
Uykuda Allah’ı (C.C.) görmek meşalesinde Ehl-i Sünnet âlimleri arasında ihtilâf varsa da, «Rabbimi en güzel surette gördüm», «Rüyanın en hayırlısı, kulun Rabbimi görmesi, veya Peygamberini görmesi, yahut Müslüman olan ana – babasını görmesidir.» hadis-i şeriflerine; sahabe, tabiun ve din imamlarından nakledilenlere binaen ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklerinden îmam Amdî, rüyada Allah’ın (C.C.) görülebileceğine hükmetmiştir.
İmam Âzam’m (R.A.), doksan dokuz kere, rüyasında Rabbini görüp, yüzüncü kere, «Ya Rabbi, kulların azaptan nasıl kurtulacak?» diye sorduğu hikâyesi meşhurdur.
İmam Ahmed b.Hanbel Rabbini rüyada görmüş, Rabbine yaklaşmanın yolunu sormuş, «Kur’an okumalı» olduğu cevabını almıştır.
Rüya tabircilerinin imamı Muhammed İbni Sırın de, «Rüyada Rabbini gören kimsenin rüyası, onun cennete gireceği şeklinde tabir olunur.» demiştir
Yine aynı hususta, fıkıh kitaplarından olan Bezzaziye’de şu açıklama vardır: Küyada Allah’ ı (c.c.) görmeyi, Rüknül-Islâm ve ekseri mutasavvıflar caiz görürler. Ekseri meşayih ile Semarkant ve Buhara’nın ekseri muhakkik (tahkikçi) âlimleri ise caiz görmezler. Hatta imam Mâtüridî, «Rüyada Allah’ı (C.C.) gördüğü iddiasında bulunan, puta tapandan daha şerlidir. Zira, rüyada görülenler hayal ve misallerdir. Allahü Teâİâ ise bunlardan münezzehtir.» der
Tarikatü Muhammediye şerhi «Berika»’ da büyük bilgin Hadimi, ihtilâfları beyan ettikten sonra, İmam Mâtürîdi’nin kavlini, bazı âlimlerin te’vil ettiğini yazmakta, aynı kitabın sarihi Recep Efendi ise, «Bu hususta susmak en güzeldir.» demektedir
Dünyada Allah’ı Görmek
Bu hususta Seyyid Şerif Cürcanî, İmam Âmidî’nin şu açıklamasını naklederler :
«Bizim devrimizdeki bütün imamlar, dünyada ve ahirette Allah’ın görülmesinin aklen caiz olduğunda müttefiktirler.Fakat, dünyada Allah’ın görülmesinin caiz olup olmamasında ihtilâf ettiler. Bir kısmı bunun caiz olacağı, bir kısmı da caiz olmayacağı Kanaatine vardılar.»
