İLAHİYAT 1
ÜNİTE 3-SAYFA :23
TEKİL-İKİL VE ÇOĞUL
(BU ÜNİTEDE İSİMLERİN MÜFRET,TESNİYE VE CEMİSİNİN ANLATILDIĞINI UNUTMAYINIZ !)
TEKİL=MUFRET=SAYISAL OLARAK BİR ADETE DELALET EDEN KELİMELERDİR.(Masa,Ahmet,kitap vb.)
İKİL=TESNİYE=SAYISAL OLARAK İKİ ADET OLANA DELALET EDEN KELİMELERDİR.(İki masa,İki ahmet,iki kitap vb.)
ÇOĞUL=CEMİ=SAYISAL OLARAK İKİDEN ÇOK OLANA DELALET EDEN KELİMELERDİR.CEMİ OLAN KELİME İLE KAST EDİLEN SAYISAL ADET,ÜÇTEN BAŞLAR VE SONSUZA DEK GİDER.(kitaplar,masalar,yıldızlar.)
TESNİYEYİ NASIL TANIRIZ ?
Galemaani,galemeyni,kitabaani,kitaabeyni,naasiraani,naasirayni örneklerinde olduğu gibi elif ve nun veya ye ve nun ile yazılır.Buradaki nun harfinin esreli olduğunu bilmek çok önemlidir.Elif ve nun ile yazılmışsa raf hali deriz,ye ve nun ile yazılmışsa nasp ve cer hali deriz.Raf hali demek,bu kelimenin fail,naibu fail,mübteda,haber vb.olmaya elverişli olması demektir.Örneğin fiiliden sonra raf halinde tesniye gelmişse faildir,diyebiliriz : Ketebe essadigaani (iki dost yazdı.)Nasp hali demek,o kelimenin meful,hal,müstesna vb. olmaya elverişli olması demektir.
Not : Tesniye olan kelime,cümlede muzaf olmuşsa sonundaki nun harfi düşer.(yazılmaz.) Örnek : Tebbet yedaa ebii lehebin ve tebb. Bu ayette yedaa diye okuduğumuz kelimenin aslı yedaani’dir lakin yedaaani kelimesi ebii kelimesine muzaf olduğundan sonundaki nun harfi yazılmamıştır.
………
CEMİLER
1 -Cemi müzekker salim:
Cemi : Çoğul.Müzekker : Eril.Salim : Kurala uygun.
Müslimuuune,naasiruuune,mensuuruuune;muslimiiiine,naasiriiine,mensuuriiine şeklinde yazılanlardır.Vev ve nun ile yazılmışsa raf,ye ve nun ile yazılmışsa nasp ve cer hali olur.Cemi müzekkerin nun harfi fethalıdır.
Not : Cemi müzekker olan kelime muzaf olmuşsa sonundaki nun harfi füşer.Kaatibuuune (katip)/mahkeme,kelimesi bizim dilimizde de aynı manadadıdır : kaatibul mahkemeti,bu örnekte kaatibul diye okuduğumuz ve yazdığımız kelimenin aslı kaatibuune idi ama muzaf olduğu için sonundaki nun harfi düşmüştür.
GEREK TESNİYE GEREK CEMİ MÜZEKKERİN SONUNDAKİ NUN HARFİNİN DÜŞTÜĞÜNÜ NEREDEN ANLARIM ?
Bi kere kendilerinden sonra gelen kelime mecrurdur.Mecrur olduklarına göre bu kelimelerin sağında muzaf vardır.Öyleyse muzaf olan kelimeyi yani tesniye veya cemiyi inceleriz.Katibuuu diye yazılıyor muzaf olan cemi müzekker yani sonundaki vav harfi hala duruyor.İsim olduğu halde vav harfi ile bitmiş ve sonu uzatan mufret bir kelime yoktur.Tesniye için söylemek gerekirse sonunun elif ile yazılmış olduğunu görebileceğimiz tek kelime ancak tesniyedir,deriz.Tabi buradaki elifin uzatma görevi gördüğünü de unutmamalıyız.
2– Cemi müennes salim :
Nasiraatun,gaziyaatun,failaatun;nasiraatin,gaziyaatin,failaatin şeklinde kelime sonu uzatan elif ve açık ta ile bitmişse buna cemi müennes deriz.Kelime sonu ötre ile bitmişse raf,esre ile bitmişse nasp ve cer halidir,deriz.Bu kelimeler asla fetha almaz.
3-Cemi mükesser :
Cemi mükesser =kırık çoğul=cemi teksir.Üç kelime de aynı anlamdadır.Anlamları : Çekiminin belirli bir kuralının olmayışıdır.
eglaamun,eşyaaun,buyuuutun,ricaaalun;eglaaamen,eşyaaaen,buyuuuten;eglaamin,eşyaaain,buyuuutin örneklerinde olduğu gibi sonu ötre ile bitmişse raf,fetha ile bitmişse nasp,esre ile bitmişse cer halidir,deriz.Sayfa 24’teki cemi mükesser olan kelimeleri ezberliyoruz.Onlara ilave olarak : Şeyun kelimesinin cemisinin eşyaaa,imraetun kelimesinin cemisinin nisaaaun olduğunu da unutmuyoruz.
Sayfa 21 bazı kelimelerin konu ile ilgili olarak çözümü :
inteha : mufret.Eddersu : mufret.Elmedresetu : mufret.Harace : mufret.vb.
Sayfa 31 SORULAR
Soru 1 : Esreli nun alan kelimenin tesniye olduğunu belirtmiştik.Öyleyse cevap e şıkkıdır.
Soru 2 : Cemi mükesseri anlatırken bazı kelimeleri ezberlemeyi önermiştik.Cevap c şıkkı.
Soru 3 : Esreli nun harfine sahip olmayandır yani a şıkkı.
Soru 4 : Nokta nokta notka….. Sonra da cemi müzekker olan bir adet fili mazi gelmiş.Burada cemi olması ve muzekker olması önem arz etmektedir.Şıklardan cemi ve müzekker olanı bulmamız gerekiyor ki bu kurala sadece c şıkkı uymaktadır.
