İslam dinini duymamış olanların (Maturidi mezhebine göre) hiç yoktan aklıyla Allah’ı bulması gereklidir.İslam dinini duymuş olan bizler içinse (yaşamımız süresince bizlere lazım olacak) dini hükümleri de bilmek gereklidir.
Bu konuda misak yeterli bir delildir ;
‘’Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Adem oğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz değil miyim? (Onlar da), Evet (buna) şâhit olduk, dediler. ‘’(Araf :172)
‘’Yahut ‘Daha önce babalarımız Allah’a ortak koştu, biz de onlardan sonra gelen bir nesildik (onların izinden gittik). Bâtıl işleyenlerin yüzünden bizi helâk edecek misin?’dememeniz için (böyle yaptık).’’(Araf :173)
‘’Belki inkârdan dönerler diye âyetleri böyle ayrıntılı bir şekilde açıklıyoruz.’’(Araf :174)
Şevkâni şöyle der :
Bunu yaptık ki mazeret olarak gafleti öne sürmeyesiniz, yahut şirki kendiniz yerine atalarınıza nispet edip bunlardan biri yahut ikisiyle kendinizi mazur görmeye çalışmayasınız.
Bu misak delili,kişinin Allah’a inanması yanı sıra inancının gereğini de yerine getirmesinin bir delilidir çünkü sadece ‘’Allah’a inanıyorum.’’ Demek ,Allah tarafından yeterli görülmemiş ve inancın fiiliyata da dökülmesi istenmiştir.inancın gereği olan amelleri de işleyebilmek için,bu amelleri dahası farzını vacibini bilmek farz olmuş olur ki bu durumda da ilmin farz olduğu ispatlanmış olunur.
‘’Yaratan rabbinin adı ile oku!’’(Alak : 1) bu âyet,sadece okumayı emrediyor dersek,kesinlikle kuru kuru okumayı kastediyor diyemeyiz.Âyetteki ‘’oku!’’ emri,ilmin elde ediliş yollarından olması itibariyle aslında ilim öğrenmek kast edilmiştir.Bu durumda da cahaletin mazeret olamayacağı ispatlanmış olunur.
Öğrenmesi mümkünken öğrenmemek günahtır.‘’ilim talep etmek her Müslüman üzerine farzdır.’’(İbn Mace,Mukaddime :17) hadisi de cahilliğin mazeret olamayacağına delildir.Farz olan ilim kişinin sadece kendisine yetecek olanı bilmesidir.Kendisine yetmekten maksat ;kişi evlenecekse evlilikle ilgili islâmi bilgileri bilmeli,yöneticiyse yöneticilik hakkındaki islâmi bilgileri bilmeli,mükellefse (Müslüman,akıllı ve ergense) namazına yetecek kadar kur’an ezberlemeli ve namazın hükümlerini öğrenmeli vb.
Kişinin emri bilme,emrin uygulanışını bilme,güç yetirebilme imkanı olduğu halde gerekli bilgileri öğrenmemiş olması mazeret olamaz.(Hasan Karakaya-usulü fıkıh) İmamı Azama göre(Hanefi mezhebine göre); kişi ıssız adada doğmuş olsa bile en azından bu dünyayı yaratan,beni yaratan üstün bir varlık var,diye inanması gerekir ki cehennemlik olmasın.
Bir kişi bilmeyerek dinden çıkartan söz söylese kafir olur mu ?
Bilmeyerek küfrü gerektiren bir söz söyleyen kimsenin kafir olup olmayacağı hus usunda ihtilaf vardır.Buhara ve Semerkand ulemasına göre cehalet mazeret sayılmaz. Bilmeyerek de olsa kelime-i küfür söylemek küfürdür.Bazı ulemaya göre, küfrü gerektiren sözün muhtevasına inanmayan kimse böyle bir kelime söylerse kafir olmaz. Özellikle avam tabaka hangi kelimenin küfre vesile olduğunu, hangisinin olmadığını bilmedikleri için,onları tekfir etmemek daha uygundur.Yoksa, Müslümanların çoğunu tekfir etmemiz lazımdır, İbni Nüceym; “Küfründe ihtilaf bulunan bir kimseyi tekfir etmemeğe yemin ettim” diyor.(Halil Günenç,Fetvalar)
