Fatiha süresi-Dil Yönünden İnceleme:Video Ve Yazı

الحمدُ لاَ هِ dal ötreli.

لِلِّه her iki lam da esreli okunmuştur.(El Neşr,1,48 ; El Takrib vel beyan,4)

Ezheri : ’’ Hamd kelimesini sadece raf (ötre) ile okumak caizdir…’’

Zeyd bin Ali , Ebu Zeyd,Kesai,Ebu Aliye,İsa bin Ömer رَبَّ diye yani ba’nın fethası ile okumuştur.

Ehvezi , Zeyd bin Ali’nin kıraatinden şöyle bahseder : ’’ o üç kelimeyi de nasp ile okur ; رَبَّ الرحمنَ الرحيمَ ’’ (Bahr , 1 , 19 ; )

Ebu Cafer , Ebu Zeyd,Ebu Rezin Ukayli, رَبُّ yani ba’nın ötresi ile okumuştur. (El müseyyer,1,11)

رَبِّ Cumhur bu şekilde okumuştur.Yani ba’nın esresi ile.

الْعَالَمٖينَ kelimesi cumhur tarafından aynen böyle okunurken ;
Ekberi الْعَالَمٖينَ    kelimesinin   العأْلمين şeklinde okunabileceğini belirtmiştir.Yani sakin hemze ile.

Sarf Hamd kelimesi , 4.Baptan mimsiz mastardır.Rab kelimesi 1.Baptan mimsiz mastardır,özel isim olarak kullanılmıştır.Kelimenin aslı رَبَبَ يَرْبُبُ ’dan gelir.İdğam gereği şeddelenmiştir. الْعَالَمٖينَ kelimesi ise ’’Alem’’ kelimesinin cemisidir.

Nahiv Hamd kelimesi zamme ile merfu mübtedadır.Lafzatullah’ın başındaki lam,ihtisas için harfi cerdir ve Allah lafzını cer etmiştir.Car ve mecrur haber ile mütealliktir.Rab kelimesi Allah lafzının sıfatıdır veya Allah lafzından bedeldir.Her iki durumda da kesre ile mecrur olur.Ayrıca muzaftır.Alemin kelimesi ,rab kelimesinin muzafun ileyhi olur.Cer alameti ya’dır,çünkü bu kelime cemi müzekker salimdir.

Mahmut USTAOSMANOĞLU (Mahmut Efendi),Ruhul Furkan,1.c,s.73,Sirac kitap evi
_________

اَلرَّحْمٰنِ الرَّحٖيمِ
Rahman ve Rahimdir.

Tecvit Sadece sesli
Kıraat
Sarf Rahman ve rahim kelimelerinin sıfatı müşebbehe veya mübalağa ismi fail olması muhtemeldir.Dilciler arasında tartışmalıdır. Rahman ve Rahim kelimeleri 4.Baptandır.
Nahiv Her iki kelime de sıfattır ve kesre ile mecrurdur.
_________

مَالِكِ يَوْمِ الدّٖينِ
Ceza (âhiretteki hesap) gününün sâhibidir.

Tecvit Sadece sesli
Kıraat

Sarf Malik kelimesi 2.Baptan ismi faildir.Yevm ve din kelimeleri zarftır.
Nahiv : Malik kelimesi,Allah lafzının 3. Sıfatıdır.Ayrıca muzaftır.Yevm kelimesi Malik kelimesinin muzafun ileyhi,din kelimesinin muzafıdır.Bu yüzden tek esre almış,tenvinlenmemiştir.Malik ismi fail,yevm kelimesi de onun mefuludur.
__________

اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَاِيَّاكَ نَسْتَعٖينُ
(Allahım!) Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz.

Tecvit Sadece sesli
Kıraat
إِياَكَ ’’İyake’’ ya’nın tahfifi ile de okunmuştur.

أَياَّكَ ’’Eyyak’’ diye de okuyan olmuştur.

Sarf نَعْبُدُ 1.Baptan muzari fiildir.Nefsi mütekellim meal ğayr kalıbıdır. . نَسْتَعٖينُistif’al babından nefsi mütekellim meal ğayr kalıbı olarak muzari fiildir.

Nahiv İyyake , sukun üzerine mebni munfasıl zamirdir.Kendisinden sonra gelen fiilin mukaddem mefuludur,mahallen mensuptur.Zamirin sonundaki kef’i hitap kef’i olarak düşünürsek iraptan mahalli yoktur,bir harf olarak düşünürsek,izafet nedeni ile mecrur olur.Muzari fiil zamme ile merfudur, faili ise gizliliği vucubi olan nahnu zamiridir.Vav harfi atıftır. اِيَّاكَ نَسْتَعٖينُ ise اِيَّاكَ نَعْبُدُ üzerine atfedilmiştir.Bu yüzden onun irabı gibi iraplanır.
_________

اِھْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقٖيمَ
Bizi dosdoğru yola ilet

Tecvit Sadece sesli
Kıraat

صِراطاًمُسْتقيماً ’’Siradan mustekimen’’ şeklinde de okunmuştur.

Sarf اِھْدِ emri hazırdır.Diğer kelimeler isimdir.

Nahiv اِھْدِ yanın hazfi üzere mebni emri hazırdır.Faili ise vucubi olarak müstetir olan ’’Ente’’ zamiridir. نَا muttasıl mütekellim zamiridir.Birinci mefulu bih olarak mahallen mensuptur.Sukün üzerine mebnidir.Sırat kelimesi de ikinci mefulu bihtir.Fetha ile mensuptur.Müstekim kelimesi,sırat kelimesinin sıfatıdır ve onun gibi fetha ile mensuptur.
_________

صِرَاطَ الَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالّٖينَ
Kendilerine nimet verdiklerinin yoluna, gazaba uğrayanların ve sapmışlarınkine değil.

Tecvit Sadece sesli
Kıraat

عليْهُمُو ’’Eleyhumuuu’’ Vav ile ; عليْهُمُ vavsız    ; عليْهُمْ ’’Aleyhum’’   ; عليْهِمُو ’’Aleyhimuuu’’ vava ile   ; عليْهِمُ ’’Aleyhimu’’Vavsız.

Eyyub sahtiyani (Basra ehlinden bir fakih) ,    لِّينَ الضَّأَ لا و ’’Ve ledde ellin’’ diye okumuştur.

Sarf اَنْعَمْتَ if’al babından mazi fiildir.Sülasisi ,1.Baptan,3.Baptan,4.Baptan ve 5. Baptan gelebilmektedir. الْمَغْضُوبِismi mefuldür.Kökü 4.Baptan gelir. الضَّالّٖينَ 2.Baptan ismi faildir.

Nahiv Sırat kelimesi bir önceki ayette geçen sırat kelimesinden bedeldir.Fetha ile mensuptur.Ellezine,ismi mevsuldur,fetha üzerine mebnidir.İzafet sebebi ile mahallen mecrurdur. اَنْعَمْتَ muteharrik raf zamiri bitiştiğinden bu mazi fiil sukun üzerine mebnidir.Fiilin sonunda yer alan muteharrik raf zamiri olan ta ise fetha üzerine mebnidir.Fail olduğu için mahallen merfudur. اَنْعَمْتَ cümlesi,sıla cümlesi olduğundan iraptan mahalli yoktur. عَلَيْهِمْ esasında harfi cer alan ala ile zamir olan him’den müteşekkildir. علي harfi cerrine zamir bitiştiği zaman sonundaki elif-i maksura,ya harfine dönüşür,kuralı gereğince عَلَيْهِمْ şekline dönüşmüştür.Ala harfi cer,him ğaib zamiridir.Sukun üzerine mebnidir.Harfi cer nedeni ile mahallen mecrurdur.Car ve mecrur اَنْعَمْتَ fiili ile mutealliktir. غَيْرِ ismi mevsulun sıfatıdır,esre ile mecrurdur.Diğer bir görüşe göre عَلَيْهِمْ ’deki zamirden bedeldir.Burada doğru olan ise ,ismi mevsulun sıfatı olmasıdır çünkü o da ğayr da marifedir.İsmi mevsul asli marife iken ğayr kelimesi marifeye muzaf olma sebebi ile marife olmuştur. الْمَغْضُوبِkelimesi muzafun ileyhtir,cer alameti kesredir.Ardından gelen car ve mecrur,bu ismi mefulun naibu failidir, bu yüzden mahallen merfudurlar. وَلَا vav atıf harfidir.La ise sıla veya zaittir. الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ matufun aleyhtir. الضَّالّٖينَ Cemi müzekker salimdir,cer hali ya iledir.

Kıraat bilgilerinin alındığı kitap : el-Muhteseb fi tebyini vücuhi şevazi’l-kıraa ve’l-izah anha,Ebu’l Feth Osman bin Cinni,Kahire,1994,c.1,Fatiha bahsi