Geçtiğimiz yıllarda fitre miktarları şöyle idi ;
2014 : 10 TL / 2015 : 11.50 TL / 2018 için 19 TL / 2023 : 70 TL
Luğatta fitre : ’Fitre ,sadakayı fıtr,fıtır sadakası’ hepsi aynı manada kullanılmaktadır.Fitre ile fidye farklı şeylerdir.
İstilahta fitre : Ramazan ayında,şartları tutan kişiler tarafından fakirlere verilen sadakadır.Daha açık bir tanım ile şöyle diyebiliriz ’’ Ramazan bayramına kavuşan ve temel ihtiyaçlarının dışında belli bir miktar mala sahip olan müslümanların kendileri ve velayetleri altındaki kişiler için yerine getirmekle yükümlü oldukları mali bir ibadettir.’’(1)
Hükmü: Borcundan,asli ihtiyaçlarından başka nisap miktarı malı veya onun değerinde parası olan müslümanın fıtır sadakası vermesi vaciptir.Zekat her kime veriliyorsa,fitre de ona verilir.(2)Bayramdan önce verilmesi iyidir ve bayramdan sonra da verilebilir.Fitre,hicretin ikinci senesinde peygamberimiz fitre verilmesini emretmiştir.Şafii,Maliki,Hanbeli mezheplerine göre bu sadakayı şartları tutan kişi için vermek farzdır.(3)
Zamanı: Hanefiye göre bayram gününün fecri ile şartları tutanlar üzerine vacip/gerekli olur lakin bayram gününden evvel de verilebilir.Cumhura göreyse bayramın son günü güneşin batmasıyla vacip olur.(4)
Rüknü: Temliktir.Temlik ise bir şeyi birine mülk olarak vermektir. (5)
Faydası: Her şeyden önce vacibin gereğini yapmanın sevinci gelir.Ardından ise orucun kabul edilmesine,ölümün şiddetinden ve kabir azabından kurtulmaya vesile olur.(6)
________________
Dipnotlar
1-L.Şentürk,S.Yazıcı,2009,s.264-265,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,16.Baskı,Ankara; el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul; D.İ.B iki ciltlik ilmihal,C.1,s.501,Ankara,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2006
2-el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul
3-Mevsili,el-İhtiyar li ta’lili’l Muhtar,c.1,s.123,Daru kutubi’l ilmiyye,Beyrut;İbn Nuceym,el-Bahru’r Raik şerhi kenzi Dekaik,c.2,s.438,1.Baskı,1992,Daru kutubi’l ilmiyye,Beyrut;el-Fıkh ale’l mezahibi’l erbea,c.2,s.567;L.Şentürk,S.Yazıcı,2009,s.264-265,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,16.Baskı,Ankara ; el-Miftah şerhi Nurul izah,s.163, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul;İbrahim Halebi,Multekal Ebhur,s.71,Salah bilici kitap evi,İstanbul ; D.İ.B iki ciltlik ilmihal,C.1,s.501,Ankara,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2006; A.F.Yavuz, İslam İlmihali,s.219,İstanbul Dağıtım A.Ş.2002; el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162,Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul / زَكَاةَ الْفِطْرِ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى الْعَبْدِ، وَالْحُرِّ، وَالذَّكَرِ، وَالْأُنْثَى، وَالصَّغِيرِ، وَالْكَبِيرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ، وَأَمَرَ بِهَا أَنْ تُؤَدَّى قَبْلَ خُرُوجِ النَّاسِ إِلَى الصَّلَاةِ ’’ Rasulullah (S.A.v) fıtr zekatını müslümanlardan köle, hür, erkek, kadın, küçük, büyük üzerine ;hurmadan bir sa’ veya arpadan bir sa’ olarak farz kıldı ve bu zekatın insanların bayram namazına çıkmasından önce verilmesini emretti.’’ (Müslim,zekat,12;Buhari,zekat,76 (1503 numaralı hadis) Etrafı için bk.1504,1507,1509,1511,1512;Benzer hadisler için bk.Tirmizi,Cami’ ; Ebu Davut,Sünen-i Suğra ; İbn Mace,Sünen;Darekutni,Sünen;A.B.Hanbel,Müsned;İbn Huzeyme,Sahih;İbn Hibban,Sahih;Hakim,Müstedrek ala sahihayn;Ebu Avane,Mustahrec;Nesai,Sünen-i Kübra;Beyhaki,Sünen-i Kübra;Beyhaki,Sünen-i Sağir;Beyhaki,Marifetu sünen ve’l Asar;İmam Şafii,Müsned;Bezzar,el Bahru’z Zehhar;Taberani,Müsned-i Şamiyyin;İbn Ebi Şeybe,Musannef;Tabrani,Mucemu’l Evsad;İmam Şafii,el-Umm;Tahavi,Şerhu meani’l Asar…Benzer hadisler,Ebu Hanife’nin öğrencisi,müctehit İmam Muhammed’inKitabu’l Asl’ında da (el-Mebsut diye meşhur olan kitap) geçer.Bk. C.2,s.211-212,Alemul kutub,1.Baskı,1990,Beyrut
Buhari’de yer diğer rivayet şudur : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَضَ زَكَاةَ الْفِطْرِ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى كُلِّ حُرٍّ أَوْ عَبْدٍ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى مِنَ الْمُسْلِمِينَ Diğer rivayetten farklı olarak burada ’her hür kadın ve erkek’ kelimeleri geçmiştir.Yani fıtır sadakası sadece erkekler için gerekli değildir.Bk.Buhari,1504 numaralı hadis.Hadislerde dikkat çeken diğer bir şey ise ’’ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَضَ ’’ (Hiç şüphesiz ki Allah’ın resulu farz kıldı) ibaresidir.Yani bir şeyin gerekli olması için ayet şart değildir.Hadisin zahirinde ’Resulullah farz kıldı.’ ibaresi yer almaktadır. ’’…Peygamber tarafından yapılan sünnet,vahiydir.Lafzı peygamberden , manası Allah katındandır çünkü Allah ’O , arzusuna göre konuşmaz.Sözü ancak vahiydir.’(Necm:3-4)buyurmuştur…’’Kaynak : Prof.Dr.Muhammed Ali Sabuni,el Tibyan fi ulumil Kur’an,s.46,Alemül kütüb,1.Baskı,Beyrut (Yazar,2009 yılında yılın ilim adamı seçildi.Bu kitap Hadis üzerine Y.Lisans yapan OMÜ öğrencilerine okutulmaktadır.) Peygambere uymanın gerekli olduğuna dair ayetlere bk.Ali İmran,32 ; Ali İmran,132 ; Nisa,59 ; Nisa,69 ; Nisa,80 ; Maide,92 ; Haşr,7 ; Nahl,44 ; Enfal,1 ; Enfal,20 ;Enfal,46 ; Nur 63…Öte yandan ’’ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَضَ ’’ (Hiç şüphesiz ki Allah’ın resulu farz kıldı) ibaresi tayin etmek,ölçü koymak manasına da gelir. İmam Şafii farz ile vacip arasında fark yoktur ve asl olan farz olmasıdır,demiştir.Tacu’ş Şeri’a ise vaciptir,inkar eden kafir olmaz ki bu da farz ile vacip arasındaki farktır,demiştir.İbn Dekik ise luğatta farz kelimesi taktir manasına gelir fakat şer’i örfte bu kelime gereklilik ifade eder,demiştir.Bk.Ayni,Umdetu’l Kari,c.9,s.156-157,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut
En başta yer alan Buhari rivayeti için cerh-tadil:
I. يحيى بن محمد بن السكن (Yahya b.Muhammed b. el-Seken) : Sika (güvenilir) ravidir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
II. محمد بن جهضم (Muhammed b.Cehzam) : Sika (güvenilir) ravidir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
III. إسماعيل بن جعفر (İsmail b.Cafer/Lakabı İbn Kesir’dir.) : Sika (güvenilir) ravidir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
IV. عمر بن نافع (Ömer b.Nafi’) : Sika (güvenilir) ravidir.Medine’de vefat etmiştir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
V. نافع (Ebihi : Nafi’) : Meşhurdur. Sika (güvenilir) ravidir.Medine’de vefat etmiştir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
VI. عبد الله بن عمر (İbn Ömer : Abdullah b.Ömer) : Sahabidir.Mekke’de vefat etmiştir.
4- el-Miftah şerhi Nurul izah,s.163, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul; İbrahim Halebi,Multekal Ebhur,s.72,Salah bilici kitap evi,İstanbul; D.İ.B iki ciltlik ilmihal,C.1,s.505,Ankara,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2006; A.F.Yavuz, İslam İlmihali,s.220,İstanbul Dağıtım A.Ş.2002… Hasan b.Ziyad,bayramın ilk gününden son gününe kadar verilmelidir,demiştir.Bk. İbn Nuceym,el-Bahru’r Raik şerhi kenzi Dekaik,c.2,s.438,1.Baskı,1992,Daru kutubi’l ilmiyye,Beyrut
5-el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul; ; D.İ.B iki ciltlik ilmihal,C.1,s.508,Ankara,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2006;D.İ.B. Dini Kavramlar Sözlüğü,temlik mad. ; ’Fakirin mülküyetine geçirmektir.’A.F.Yavuz, İslam İlmihali,s.219,İstanbul Dağıtım A.Ş.2002
6-L.Şentürk,S.Yazıcı,2009,s.264-265,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,16.Baskı,Ankara; el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul; Konu ile kısmen ilgili olan hadis şudur : ’’ فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ زَكَاةَ الْفِطْرِ طُهْرَةً لِلصَّائِمِ مِنَ اللَّغْوِ وَالرَّفَثِ وَطُعْمَةً لِلْمَسَاكِينِ مَنْ أَدَّاهَا قَبْلَ الصَّلَاةِ فَهِيَ زَكَاةٌ مَقْبُولَةٌ وَمَنْ أَدَّاهَا بَعْدَ الصَّلَاةِ فَهِيَ صَدَقَةٌ مِنَ الصَّدَقَاتِ ’’ İbn Abbas’ın ifadesi ile : (Resulullah (S.A.v), oruçlunun boş, çirkin ve ölçüsüz sözlerden temizlenmesi ve fakirlere bir azık olması için fıtır sadakasını emretti. Kim bunu bayram namazından önce öderse, o makbul bir sadaka olur. Kim de bayram namazından sonra verirse, o başka vakitlerde verilen sadakalardan birisi olur..) Bk.Ebu Davut,1371 ;İbn Mace;Darekutni;Beyhaki , Sünen-i Sağır.Hadis metni Ebu Davut’tan alınmıştır.
Ravi incelemesi :
I. محمود بن خالد السلمي (Mahmud b.Halid el-Dımaşk) : Sika (güvenilir) ravidir.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib.
II. عبد الله بن عبد الرحمن (Abdullah b.Abdirrahman el-Semrakandiy) : Sika ravidir,hafızdır.Bk.İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib;İbn Hibban,el-Sikat.
III. مروان (Mervan b.Muhammed b.Hasan) : Sika ravidir.Bk.Hakim,el-Müstedrek; İbn Hibban,el-Sikat.
IV. أبو يزيد الخولاني (Ebu Yezid el-Halvaniy) : Saduktur/hasendir. (yalancı değildir.) Bk. İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib
V. سيار بن عبد الرحمن (Seyyar b.Abdirrahman) : : Saduktur/hasendir. (yalancı değildir.) Bk. İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib
VI. عكرمة (İkrime) : Sikadır.Medine’de vefat etmiştir.Zamanının Kur’an ve fıkıh alimlerindendirBk. İbn Hibban,el-Sikat.
VII. ابن العباس (İbn Abbas) : Taif’te vefat eden sahabidir.Zehebi’nin ifadesi ile ’Tercümanu’l Kur’an’dır.Bk.Kaşif.Peygamberimiz kendisine dua etmiştir.Bk. İbn Hacer el-Askalani,el-Takrib
