Hz. Peygamber’in Hac Kurbanı (Hedy), Kurban (Duhâ) ve Akîka Kurbanlarıyla ilgili Uygulamaları
Hac yapanların kestikleri kurban (hedy), bayramda kesilen kurban (udhiye) ve akîka kurbanı En’âm sûresinde zikredilen yalnız sekiz çift hayvandan kesilir. Ne Hz. Peygamber’den ne de sahâbeden hedy, udhiye ve akîka kurbanı dıĢında kurban olarak kestikleri bilinmektedir. Bu da Kur’an’ın toplam dört âyetinden çıkartılmıştır. Birincisi: “Dört ayaklı otçul kara hayvanları (deve, sığır, koyun ve keçi) size helal kılındı.”324 ikincisi: “Ve Allah’ın rızık olarak kendilerine verdiği (kurbanlık) dört ayaklı otçul kara hayvanlar üzerine belirli günlerde (onları keserken) Allah’ın adını ansınlar!”325 Üçüncüsü: “Dört ayaklı hayvanlardan yük taşıyanları, (yününden) döşek yapılanları yaratan da O’dur. Allah’ın size verdiği rızıklardan yiyin. şeytanın adımlarını takip etmeyin; zira o sizin apaçık düşmanınızdır. Allah sekiz çift (hayvan) yarattı.”326 Ayetin devamında bu sekiz
324 el-Mâide 5/1. 325 el-Hac 22/28. 326 el-En’âm 6/142-143.
çifti zikretmiĢtir.327 Dördüncüsü: “Kabe’ye ulaĢmıĢ bir kurbanlık olmak üzere.”328 Bu âyet, Kabe’ye ulaĢan kurbanlık iĢte bu sekiz çift havyandır. Hz. Ali’nin âyetten çıkardığı hüküm de budur. Allah’a yakınlık ve ibadet maksadıyla kesilen hayvanlar üç gruptur: a) Hedy (Hac kurbanı), b) Kurban (Udhiye) ve c) Akîka kurbanı. Allah Resûlü, hacda kurban olarak hem davar hem de deve kesti. Hanımları adına hacda sığır kurban etti.
a) Hedy
Yukarıda da geçtiği gibi, Hz. Peygamber ashabına bir deveyi yedi ve aynı Ģekilde bir sığırı
327 “Dört çeşit hayvanın hem erkeğini hem de diĢisini insanlara haram kılmıĢlardır: Koyunun ve keçinin erkek ve diĢisini. De ki: ‘O, iki erkeği mi yoksa iki diĢiyi mi yahut da iki diĢinin rahimlerinde bulunan (yavruları) mı haram kılmıştır? Eğer söyledikleriniz doğru ise, bana bu konuda bilgi verin!’ Devenin ve sığırın da erkek ve dişisini… De ki: ‘O, iki erkeği mi yoksa iki dişiyi mi ve yahut da iki diĢinin rahimlerinde bulunan (yavruları) mı haram kılmıĢtır. Yoksa siz, Allah, bunları size emrettiği zaman tanık mıydınız?’ insanları hiçbir bilgiye dayanmadan saptırmak için Allah hakkında yalan uydurandan daha zalim kim olabilir ki…? Allah, zalimleri asla doğru yola ulaĢtırmaz.” [el-En’âm 6/143-144.]. 328 Ayet Ģöyledir: “Ey inananlar! Ġhramlı iken, av hayvanını öldürmeyin! Bununla birlikte, içinizden kim, onu isteyerek öldürecek olursa, yaptığının sorumluluğunu tatması için (ona verilecek) ceza; öldürdüğüne denk olan bir hayvandır ki, kurban edilmek üzere Kabe’ye gönderilecek olan bu hayvanın öldürülene denk olduğuna ise içinizden âdil olan iki kiĢi karar verecektir.” [el-Mâide 5/95].
yedi kiĢinin kesebileceğini söyleyerek onları hac kurbanında ortak yaptı. Bu kurbanı götüren kimsenin, baĢka bir binek buluncaya kadar uygun bir biçimde hayvana binmesini mübah saymıĢtır.329
Allah Resûlü, gerek hac kurbanlarından ve gerekse kurbanlarından yemelerini ve azık edinmelerini ümmetine mübah kılmıştır.330
Ebû Dâvûd, Cübeyr b. Nüfeyr yoluyla Sevbân’ın şöyle dediğini zikreder: Allah Resûlü, kurban kesti. Sonra: “Ey Sevban! Bizim için Ģu koyunun etini ıslah et.” buyurdu.331 Medine’ye varıncaya kadar o etten yedirdim. Bu olayı Müslim de rivâyet etmiĢtir.332
Hz. Peygamber, hac kurbanlarının etlerini bazen paylaştırır, bazen de: “Dileyen kendisine onun bir kısmını ayırabilir.” buyururdu. O, umre
329 Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Her kim de Allah niĢanelerini (kurbanlıklarını) yüceltirse, şüphesiz bu, kalplerin takvasındandır. Sizin için onlarda belli bir zamana kadar bir takım yararlar vardır. Sonra da kurbanlık olarak varacakları yer Beyt-i Atîk (Kabe)dir.” [el-Hac 22/32-33]. 330 Allah Teâlâ Ģöyle buyurmaktadır: “(Hayvanlar kesildiğinde) onlardan hem siz yiyin hem de darlık içindeki fakire yedirin!” [el-Hac 22/28]. 331 Ebû Dâvûd, “Edâhî”, 11; ibn Hanbel, V, 277, 281. 332 Müslim, “Edâhî”, 35, 36; Dârimî, “Edâhî”, 6.
kurbanını Merve’de, kıran haccı kurbanını Mina’da kesti. Ġbn Ömer de aynı Ģekilde yapardı. Allah Elçisi, hac kurbanını ihramdan çıktıktan, güneĢ doğduktan ve Ģeytan taĢladıktan sonra bayramın birinci günü kesti. Hz. Peygamber’in kurban günü sırayla yaptığı dört şey: şeytan taşlama, kurban kesme, tıraĢ olma ve tavaf etme. Güneş doğmadan kurban kesimine asla izin vermemiĢtir.
b) Udhiye
Hz. Peygamber, bayram namazını kıldırdıktan sonra iki koç kurban keserdi.333 O, namazdan önce kesen kimsenin kestiği bu hayvanın kurban yerine geçmeyeceğini; yalnızca o kimsenin ailesine takdim ettiği bir et olduğunu334 haber vermiĢtir.335 Fıtır sadakasında geçtiği gibi, sünnet buna delalet etmektedir.
333 Buhârî, “Edâhî”, 9, 14; “Tevhîd”, 13; Müslim, “Edâhî”, 17; Tirmizî, “Edâhî”, 2; ibn Mâce, “Edâhî”, 1; Dârimî, “Edâhî”, 1; Ġbn Hanbel, V, 196; VI, 8. 334 Allah’ın: “Rabbin için namaz kıl ve kurban kes.” [el-Kevser 108/2] sözüne uyarak bazı insanlar dinin diğer esaslarında olduğu gibi kurban hususunda da gevşeklik göstermektedirler. Bir çoğu bayramda çocuklarıyla beraber yemek için bir hayvan keser; fakat kestiği kurban değildir; çünkü o, bayram gecesi hayvanını kesmiĢtir.
Bayram günü kesen de onun dini bir esas olduğuna dikkat etmeyip Allah’ın yedirilmesini emrettiği aĢırı muhtaç olan kimselere
Hz. Peygamber’in adetlerinden biri, kurbanlık hayvanı seçmesi ve kusursuz olmasına özen göstermesiydi. Kurbanını musallada keserdi. Bir koyun hem kesen adına hem de sayıları çok bile olsa ailesi adına yeterli olur. Atâ b. Yesâr diyor ki: Ebû Eyyûb el-Ensârî’ye: “Resûlullah döneminde sahâbe nasıl kurban keserdi?” diye sordum. O: “Bir kimse kendisi ve ailesi adına bir koyun kestiğinde hem kendileri yer ve hem de baĢkalarına yedirirlerdi.” dedi. Tirmizî, bu hadisin hasen sahîh olduğunu söylemiĢtir.336
c) Akîka
Muvatta’da nakledildiğine göre “Ey Allah’ın Resûlü! Bizden biri çocuğu için kurban kesebilir mi?” diye sormaları üzerine: “Sizden kim çocuğu için kurban kesmek isterse erkek çocuk için iki, kız çocuk için bir koyun kessin.” buyurdu.337 Yine o Ģöyle buyurmaktadır: “Her çocuk akîkasına
yedirmez.
335 Buhârî, “Ġdeyn”, 8, 10, “Edâhî”, 1, 11; Müslim, “Edâhî”, 7; Nesâî, “Ġdeyn”, 8; Ġbn Hanbel, IV, 232, 303. 336 Tirmizî, “Edâhî”, 10; Ġbn Hanbel, II, 183. 337 Ebû Dâvûd, “Edâhî”, 20; Tirmizî, “Edâhî”, 16; Nesâî, “Akîka”, 1, 2, 3, 4; Ġbn Mâce “Zebâih”, 1; Dârimî, “Edâhî”, 9; Ġbn Hanbel, II, 183, 185, 194; VI, 31, 158, 251, 381, 422, 456.
rehindir. Doğumunun yedinci gününde onun adına akîka kurbanı kesilir, baĢı traĢ edilir ve ismi konur.”338 Hadiste “rehin” kelimesinin zikredilmesi, akîka kurbanına teĢvik etmeyi kuvvetlendirmek içindir. Hz. Peygamber’in akîka kurbanı olarak Hasan adına bir koç, Hüseyin adına da bir koç kestiği sahih olarak rivâyet edilmiĢtir.339 Hasan, Uhud savaşı senesi, Hüseyin ise ertesi sene dünyaya gelmiĢlerdi. Bunu Ġbn Abbas ve Enes rivâyet etmiĢlerdir. Erkek çocuk için iki koyun, kız çocuk için bir koyun kesilmesini ifade eden hadisler Ģu sebeplerden dolayı kabule daha Ģayandır: Bu, Hz. Peygamber’in sözüdür; sözü genel olup, uygulaması ise kendisine özgü olma ihtimali söz konusudur. Hasan ve Hüseyin için akîka kurbanı kesme kıssası, kesilecek hayvanın cinsi beyan edilmek istenmiĢ ve akîka kurbanının koçlardan kesileceği ifade edilmiş olabilir. Yoksa bir kurban kesilir denmek istenmemiĢtir.
Ebû Dâvûd’un rivâyetine göre Ebû Râfi’, annesi Fâtıma oğlu Hasan’ı dünyaya
338 Ebû Dâvûd, “Edâhî”, 20; Dârimî, “Edâhî”, 9; Ġbn Hanbel, VI, 112. 339 Ebû Dâvûd, “Edâhî”, 20; Tirmizî, “Edâhî”, 16, 19; Nesâî, “Akîka”, 1, 4; Muvatta, “Akîka”, 6.
PEYGAMBER – sal lal lahu aleyhi ve sel lem- ‘ ĠN ĠBADETLERĠ
getirdiğinde Resûlullah’ın Hasan’ın kulağına namaz ezanı okuduğunu gördüm, demiştir.340
340 Ebû Dâvûd, “Edeb” 107; Tirmizî, “Edâhî”, 16; Ġbn Hanbel, VI, 9, 391, 392.
KAYNAK :Zadul mead muhtasarı,İbn Kayyım El Cevziyye
