Kutub-i Sitte’den kabul edilen “es-Sünen” isimli eserin müellifi. Hicri üçüncü
yüzyilin önde gelen hadis hafizlarindandir. Ismi; Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid
b. Mâce el-Kazvim, Mevla Rabîa.
Ibn Mâce adiyla meshur olan müellifin adinin menseî ihtilaflidir. Bir rivayete
göre Mâce dedesinin ismidir. Tercih edilen görüse göre Mâce babasinin ismidir.
Kelime farsça kökenlidir. Firûzâbâdî Kamusunda Mâce’nin babasina ait bir lakap
oldugunu söylemistir.
Ibn Mâce’nin isminin okunusu hadisçiler arasinda ihtilafli bir konudur. Bazilari
Ibn Mâceh seklinde okumuslar. Bazi hadisçiler de Ibn Mâcete sekliyle
söylemislerdir. Türkçe’de kelimenin sonundaki yuvarlak te harfi okunmadigindan
dilimizde bu hadisçinin ismi Ibn Mâce olarak meshur olmustur.
Ibn Mâce Kazvîn sehrinde H. 209 yilinda dünyaya gelmistir. H. 273 yilinda
Ramazan’in bitimine sekiz gün kala Pazartesi günü vefat etmistir.
Ibn Mâce dönemin önde gelen hadisçilerinden ders okumus ve hadis dinlemistir.
O’nun hocalari arasinda sunlari sayabiliriz: Muhammed b. Abdillah b. Numeyr,
Abdullah b. El-Muaviye, Hisa m b. Ammâr, Dâvud b. Ruseyd, Ebûbekir b. Ebi Seybe,
Ibrahim b. el-Münzir el-Hazâmî. Bu saydigimiz âlimler dönemin meshur hadisçileri
Ibn Mâce’nin önemli hocalaridir. Ibn Mâce’nin hadis aldigi seyhlerin sayisi ise
daha fazladir. Talebeleri arasinda su hadisçileri sayabiliriz: Muhammed b. Isa
el-Ebherî, Ebû’l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezîd el-Kazvînî, Ahmed b. Ibrahim
el-Kazvînî, Ishâk b. Muhammed el-Kazvinî. Bu talebeler Ibn Mâce’nin yüzlerce
talebesinden birkaç tanesidir (Zehebî, Tezkiretü’l-Huffâz, II, 183).
Dönemin Ilmî gelenegine uygun olarak Ibn Mâce çesitli beldelere ilim seyahatlari
(rihle) yapmistir. Irak, Basra, Kûfe, Bagdad, Mekke, Sam, Misir ve Rey
beldelerini hadis Ilmini ögrenmek ve hadis yazmak için dolasmistir. Bu
sehirlerdeki meshur hadisçilerle ve büyük âlimlerle görüsmüs, onlardan ilim
almistir. Ibn Hallikân O’nun hakkinda “hadis Ilminde imâm ve hadis ilimleri ile
ilgili bütün disiplinlerde otorite sahibiydi” demistir (Ibn Hallikân,
Vefâyâtu’l-A’yân, III, 407).
Ibn Mâce’nin tefsir ve tarih ilimlerinde de genis bilgisi vardir. Kur’ân tefsiri
ile ilgili bir eseri ve güzel bir tarih kitabi vardir (Ebü’l-Ferec Ibnu’l Cevzî,
el-Muntazam, V, 90).
Sünen-i Ibn Mâce
Ibn Mâce’nin Sünen’i diger sünenler arasinda tertibinin güzelligi ve zevâidinin
çoklugu ile temâyuz etmistir. Ibn Mâce’nin en önemli meshur eseridir. Bu eserde
hadisler fikih bablarina göre tertip edilmistir. Eserin mukaddime bölümünde ise
sünnete ittibanin önemi bidat’tan sakinmanin geregi ve bu meselelere tealluk
eden konularla ilgili hadisler bir araya getirIlmistir. Bundan dolayi da “Sünen”
grubundan kabul edIlmistir.
Ibn Mâce bu eserini telif ettiginde dönemin büyük hadis tenkitçisi Ebû Zur’a
er-Razî’ye sunmustur. Ebû Zur’a Sünen hakkinda sunlari söylemistir: “Bu kitap
halkin eline geçerse mevcut hadis kitaplarinin çogunun yerini alacagini
zannediyorum” Ibn Mâce’nin eserindeki zayif hadisler için Ebû Zur’a “isnadi
zayif olan hadIsleri n otuzu geçmeyecegini ümit ediyorum” demistir.
Ibn Mâce’nin Sünen’inde 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis vardir. Bu rakam
Sünen’in M. Fuâd Abdulbakî’nin tahkîki ile basilan baskisindaki rakamlamaya
göredir. Sünen’de bulunan hadIsleri n 3002 tanesi Kütüb-i Sitte’nin diger bes
kitabinda mevcuttur. Bu bes eserde bulunmayip yalniz Ibn Mâce’nin eserinde
bulunan zevâid’in miktari 1339’dur. Bu hadIsleri n sihhat derecesi de söyle
tesbit edIlmistir. Ricali sika ve isnâdi hasen olanlar 199 tane, isnadi zayif
olanlar 613 tanedir. Münker, mekzûb veya isnadi çok fazla olmasi Sünen’in
degerini artirmaktadir. Belki de Dârimî (ö. 255)’nin eserinin yerine Kütüb-i
Sitte’nin altinci kitabi olmasinin en büyük sebebi Ibn Mâce’nin Sünen’indeki bu
diger bes hadis kitabinda bulunmayan hadIsleri n sayisinin çoklugudur.
Ibn Mâce’nin eserini Kütüb-i Sitte’den Ilk kabul eden Imam Muhammed b. Tâhir
el-Makdisîdir. Makdisî “Surutu’l-Eimmeti’s-Sitte” isimli eserinde altinci eser
olarak Ibn Mâce’nin eserini almis ve bu dönemden sonra bu sekilde
yayginlasmistir. Zehebî Ibn Mâce’nin eseri hakkinda “güzel bir kitaptir. Vâhi
hadIsleri onun güzelligini gidermese daha iyi olurdu. Ancak bunlar da fazla
degildir” (Zehebî, a.g.e, II, 189).
Sünen’in meshur ravileri sunlardir: Ebu’l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezid,
Ebû Ca’fer Muhammed b. Isa ve Ebû Bekr Hâmid el-Eherî’dir.
Kaynak: Samil Islam absiklopedisi
