Fiilin mazisi üç harften oluşuyorsa bu fiile sülasi,mazisi dört harften oluşuyorsa rubai denir.Mazisi üç harften oluştuğu halde ek harf almışsa sülasi mezid,mazisi dört harften oluştuğu halde ek harf alırsa rubai mezit deriz.
…………..
vav -elif-ye.Bunlar illet harfleridir.Bir fiil bunlardan birini alırsa mutel(illetli fiil) diye adlandırılır.Bu harflerden birini almayan fiile sahih deriz.
…………………………………………………………………………………………………………………..
Geçişli fiil =Muteaddi fiil =Mecburen mef’ul alan fiildir.Lazım fiil =Geçişsiz fiil =Sadece fail alan yani mef’ul almayan fiildir.
…………………………
Malum fiil =Etken fiil=Fail alan fiildir. Meçhul fiil =Edilgen fiil =Naibu fail alan fiildir.Malum fiile mana verirken etti,gitti,yaptı,koştu,öldü,dövdü diye mana veririz.Meçhul fiile mana verirken edildi,gidildi,yapıldı,koşuldu,öldürüldü,dövüldü diye mana veririz.
………………………………………………….
Fiil zaman bakımından üçe ayrılır : 1-Dili geçmiş zaman yani fili mazi.Etti,yazdı,açtı örneklerinde olduğu gibi.2-Fili muzari üç zaman manası içerebilir : a- Geniş zaman. b-Şimdiki zaman. c- Gelecek zaman. 3-Emir.Bu zaman manası için emir kalıpları kullanılır.
Zamanlarla ilgili problemleri olanlar için…
Geniş zaman : er-ar = gider,yazar,koşar…
Şimdiki zaman : yor. = geliyor,yazıyor,koşuyor…
Gelecek zaman : ecek-acak.=gelecek,yazacak,koşacak…
Emri hazır kalıbı (sülasi fiillerde) nasıl oluşturulur ?
Öncelikle bu kalıp,fiili muzariden yapılır.Yani ” yensuru,yektubu,yeftehu” kelimelerinden yapılır.Fiili muzarinin başında bulunan ye harfi silinir onun yerine elif getirilir.Fiilin sonu cezm edilir.Bu anlattıklarım her zaman sabittir.Bu işlemlerden sonra sırada fiili muzarinin başına getirdiğimiz elife hareke vermeye gelir.Elifin harekesi sabit değildir.Elife harekeyi neye göre veririz ?
Fiili muzarinin soldan sağa doğru ,sondan bir önceki harfin harekesine göre elifi harekeleriz.Yektubu fiilinin sondan bir önceki harfin harekesi ötre olduğuna göre elif ötrelenir.Bu harfin harekesi ötre olmasaydı elif esrelenirdi.Demekki ötreyse elif ötrelenir,ötre değilse elif esrelenir.
Fiilerde olumsuzluk
Fiillerde olumsuzluk bahsi,emsile,bina gibi sarf kitaplarından hazırlanmıştır.
La yensuru, la yensurani, la yensuruuune, örneklerinde olduğu gibi la harfi fiili cezm etmiyorsa mana nefi istikbaldir yani gelecekte olumsuzluk ifade eder örnek : yardım etmeyecek.
La yensur, la yensuraa, la yensuruuu, da olduğu gibi fiili cezm ediyorsa mana : Yardım etmesin de olduğu gibi nehi ğaibtir.Nehi ğaib yani yanında olmayan birisine olumsuz emretme kalıbı.
La tensur, la tensuraa, la tensuruu, da olduğu gibi fiili cezm ediyorsa nehyi hazır olur. Mana : Yardım etme olur.Nehyi hazır yani yanında olan kişiye olumsuz emretme kalıbı.
Nehi ğaib ile nehyi hazır arasındaki yazılım farkı : Her ikisi de cezimlidir ama nehi ğaibin çekimi 3. şahıstan başlar,nehyi hazırın çekimiyse ikinci şahıstan başlar.
Len : Len harfi,fiili muzariyi gelekte olumsuz yapar ama nefi istikbalden farklı olarak manayı kuvvetlendirir ayrıca fiili nasp eder.Len yensura.Mana : Elbette yardım etmeyecek. Elbette yazmayacak.Gelecek zamanda olumsuzluk ifade ediyor artı olarak manayı kuvvetlendiriyor.
Lem : Fili muzariyi cezm ediyor ve fiili muzariye,olumsuz mazi manası veriyor.Lem yensur : Yardım etmedi.
Lemma : Lem ile tek farkı mana verirken henüz kelimesini de ekleriz. Yani mana : Henüz yardım etmedi olur.
Fiili mazide olumsuzluk : Ma-i nafiye ile olur. Nasara yardım etti,ma nasara yardım etmedi.Ketebe yazdı,ma ketebe yazmadı.
Bunlara ilave olarak leyse de olumsuzluk edatıdır.Leyse yensuru yardım etmemektedir.Leyse yektubu yazmamaktadır.Leyse ile ilgili ayrıntılar ileride gelecektir.
………………………………………….
