Resulî ekrem sallallahu aleyhi vesellem efendimizin ahirete irtihallerinden bir
müddet sonra, müslümanlar arasında ilmi ve siy asi baz ı sebeplerden dolay ı bir
t akım dini fırkalar, mezhepler z uhur etmişt ir. Bu islâm fırkalarının en .büyükleri
onbirdir. Bunlar: Selefiyy e, Matüridiye, Eş’ariye, Mütez ile, Şie, Havariç,
Mürcie, Necariye, Cebriye ve Müşebbiye namıy la yâd olunan fırkalardır.
Bunlardan Selefiye, Matüridiye ve eşheriy e fırkaları bir fırkai naciyeden
ibaret t ir; bunların üçü de ehli sünnet olup . it ikat ları kit abullaha, ehadisi şerifey e,
icmai ümmet e müst enit t ir. Aralarındaki iht ilâf usule ait olmayıp cüziyata
mütedair ve bir çoğu münazeat i lâfziye kabilinden maduddur. Bunların hiç biri
diğerini ‘delâlete nisbet etmez. Hep si de hidayet üzeredirler. Diğer yedi fırka ise,
haddi zatında ebu bidat olan fırkaların başlıcalarını teşkil etmişlerdir. Şöy le ki:
1 – Selefiye: Selefi ümmet in yeülemai tabiinin yollarına sâlik olan zatlardır:
Bunlar vazih delillere istinat ederler. Müteşabihatten olan ayet lerin manalarını
ilmi ilâhiye havale ey lerler. Kitab ile, sünnet ile sabit ve eshabı kiramın
it t ifaklarını haiz olmayan meselelere dalmazlar. ihtiyatta bulunurlar.
2 – Matüridiye: Ebu mansur matüridi hazretlerini itikadde imam ittihaz etmiş
olan zat lardır. Fıkhan hanefî meshebinde bulunanların kısmi azamı itikaden
Matüridi mezhebine tabidir. Hanefilerin gudeması Selefiye meshebinde idiler.
3 – Eşeriy e: Bunlar Ebül Hasenil Eşeri haz ret lerini
it ikadde imam it t ihaz etmiş zat lardır. Mâliki ve Şafii meshebinde bulunanların bir
çoğu Eşeriy yedir. Hambeli mezhebinde olanların büyük bir kısmı Selefiye, bir
kısmı da Eşeriyedir.
4 – Mut ezile: Vasıl İbni Et ay a t âbi olan kimselerdir. Bunlara göre, kebirey i
irt ikâp eden bir şahıs ne mümindir, ne de kâfirdir; t evbesiz ahiret e giderse,
cehennemde ebediyy en kalır. Mutez ile fırkasına göre, insanlar kendi iht iy arlarını
yarat ırlar. Bunlar kaza ve kade
5 – Şie: Bunlar haz ret i p ey gamberden sonra imamet in haz ret i Ali ile evlâdına ait
olduğunu iddia ederler. Bunlardan baz ıları imamları nebi veya ilâh addetmişlerdir
ki kendilerine “galiye” denir. Bunlar hulûlu de, y âni Cenabı hakkın bedeni insanda
müt ecelli olmasına da kail olmuşlardır. Abdullah ibni Sebe galiyedendir. Aslen
yahudi iken sonra müslüman görünerek hazret i Osmanın şahadet ine sebebiy et
vermiş, İmamı Ali’nin ulûhiyet ini iddiay a kalkışmış , hulâfai selâse aleyhinde
bulunmuş, bu suretle islâm âlemini t efrikaya düşürmek siyaset ini t akip etmişt ir.
Şie’ nin bir şubesini de Zeydiyy e cemaat i t eşkil eder; Bunlar Zey nül Abidin
hazret lerinin oğlu Zeyde mensubiyet iddiasındadırlar. Bunlara göre imamet,
Hazreti Fat ime’nin evlâdına münhasırdır. Bunların bir Çoğu Fer’î meselelerde
Hanefiy yül mezhept irler. Yemen t arafında bulunmakt adırlar.
Şie fırkasının bir de “İmamiyye” şubesi vardır ki, bunlar da Hazret i Ali’nin
imamet ine nassi celi ile hükmederler, eshabı kiramdan baz ılarını – haşa – t ekfire
cüret gösterirler. Bunlardan İmamı Ali ile onbir evlâd ve ahfadmın imamet ine kail
olanlara “İsna aşeriyy e” denilir. Hazret i Osmanın ‘şahadet i üz erine bir kısım
müslümanlar Haz ret i Ali’nin t arafını ilt izam etmiş , onun
hilâfet ine kah olmuşlardır. Bu zat lara “Şie’yi ülâ” denilmiş – t ir ki bunlar ehli
sünnet it ikadında bulunmuşlardır. “Şerhi mevakıf”de beyan olunduğu üzere, Şie
fırkası 22 fırkaya ayrılmışlardır. Başlıcaları yukarda yazdığımız üç fırkadan
ibaret t ir. Bunlardan her biri de bir takım şubelere ayrılmışlardır.
6 – Havariç: Bunlar İmamı Ali hazretlerinin aleyhine huruç eden kimselerdir.
Bunlar müt tekî olmayanları ve hazret i Osman ile hazret i Ali’yi ve bunlara t abi
olanları mümin saymazlar. Bunlara göre, Kur’anı kerime, velev hata t arikiy le de
olsun, muhalefet eden, her halde kâfirdir.
7 – Mürcie: Bunlar Ebu Selt is Semman nam şahsa tabi olan kimselerdir. Bunlar
baz ı şubelere ay rılmış lardır. Bunlara göre, iman, marifetullah ile Cenabı hakka
hududen, kalben muhabbet ten ve hak taalâya karşı ist ikbarı terk eylemekt en
ibaret t ir. Kendisinde bu vasıflar bulunan bir şahıs mümini kâmildir. Velev ki
masiy et leri irt ikâp etsin.
8 – Neccariye: Mühammet İbni Hüsey ni Neccar’a t abi kimselerdir. Bunlar efâlin
halki meselesinde ehli sünnet it ikadındadırlar. Fakat Kelâm-ı ilâhînin hüdusunu
iddia ederler, bu husust a müt edile ile beraberdirler.
9 – Cebriye: Bunlar kâh İbni Sefvan nam şahsa t âbi kimselerdir. Bunlara göre,
insanlar hiçbir şeye kadir değildirler, adeta cemâdat kabilindendirler; her hâdisey i
beşeriye mut laka yalnız kaza ve kadere t âbidir, bunlarda insanın iht iyarları
mevcut olamaz .
10 – Müşebbihe: Bunlar Cenabı Hakkı mahlûkat a benzet en, hadiseler ile temsil
eden, arş üzerinde müst ekir it ikat ey ley en kimselerdir. Bunlar bir asırda Hazreti
Ali ile Haz ret i Muaviye gibi iki imamın içt imaını câiz görmüşlerdir.
Elyevm, islâm âlemindeki efradın en büyük kısmı
ehli sünnet mezhebindedirler. Siyasi maksat t akip etmekte olan birkaç fırka daha
vardır. Mücerret ilmi maksatlar takip etmiş olan diğer ehli bidat fırkalar ise,
çokt an beri münkariz olmuşlardır. Art ık bunların tarihe karışmış olan yanlış
fikirlerine, kanaat lerine ilt ifat edilmemesi icap eder.
KAYNAK : ÖMER NASUHİ BİLMEN,İLM-İ TEVHİD
