Bu yazımızda sizlere tefsir kitaplarını tanıtmayı amaçladık.Bildiğiniz üzere tefsir kelimesi açıklamak,ayrıntısına varana dek ifade etmek,anlatılmış olan şeyi şerh etmek anlamına gelmektedir.Tefsir derken Kur’an-ı Kerim’in açıklaması,geniş yorumu kast edilir.İşte bu alanda yazılmış klasik kitapları kısaca tanıtalım dedik ;
1. Taberî Tefsiri:
Müellif: Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir et-Taberi (v.310/922); müctehid, müfessir, tarihçi büyük bir İslam bilginidir.
Kitap: Câmi’u’l-beyan fî tefsiri’l-Kur’ân; rivayet metodu ile yazılmış tefsirlerin en büyükleri arasındadır. Çeşitli baskıları vardır. Tamamlanmamış bulunan A. Muhammed Şâkir neşri en iyisidir.
2. Zemahşerî Tefsiri veya el-Keşşâf;
Müellif: Ebû’l-Kasım Mahmud b. Ömer ez-Zemahşerî (v. 538/1143) Ehli sünnete iltihak ettiği söylense de itikad açısından Mutezîlî’dir. Hadis ve tefsir alanında eserleri bulunmaktadır.
Kitap: el-Keşşâf an hakâikı’t-tenzîl, Kur’an-ı Kerim’in fesâhat, belâgat ve i’câzını en iyi tebârüz ettiren dirâyet tefsirlerinden birisi olup kendisinden sonrakilere kaynak olmuştur. İçinde mevzuû, zayıf rivayetler bulunduğu gibi Mutezilî görüşler de yer alır.
İbn Hacer el-Askalâni (v. 852/1448) el-Kâfî’ş-şâf fî tahrîc-i ehâdis-i’l-keşşâf isimli eserde hadislerin durumunu açıklamış, ayrıca ehl-i sünnet zaviyesinden tashihleri muhtevî ta’likler, haşiyeler yazmıştır. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir.
3. Zâdu’l-mesîr:
Müellif: Ebu’l- Ferec Abdurrahman b. Ali el-Cevzî (v. 597/1201); Hanbeli, selefî bir İslam âlimidir.
Kitap: Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsir; dirayete de yer verilmiş olmakla daha ziyade rivâyete dayanan bir eserdir. Rivayetler tenkid edilmiş, tercihler yapılmıştır. Dokuz cilt halinde 1964’te tabedilmiştir.
4. Fahr-i Râzî Tefsiri veya Tefsir-i Kebir;
Müellif: Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer er-Râzi ( v. 606/1209); Şafiî mezhebinde, kelâm, tefsir, ve usûl âlimi.
Kitap: Mefâtîhu’l-gayb, en uzak ihtimallerin açıklamalarının bile bulunduğu dirayet usulü ile yazılmış bir tefsirdir. Müfessir genişçe tuttuğu bu eserini bitiremeden vefat etmiş, esere tekmileler yazarak tamamlanmıştır. Bazı garip ve zayıf rivayetler de içerir.
5. Kadı Beydâvi Tefsiri;
Müellifi: Abdullah b. Ömer el-Beydâvî (v. 685/1286) Şafiî mezhebinde, kelâm usûl ve tefsir alimi aynı zamanda Şirâz kadısıdır.
Kitap: Envâru’t-tenzil ve esrâru’t-te’vil, bu eser Tefsir-i kebir diye de bilinmektedir. Mefâtihu’l-gayb ile Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ı başlıca kaynaklarıdır. Dirayet usulüyle yazılmış, orta büyüklükte veciz bir tefsirdir. Sûrelerin başında ve sonunda, onların faziletleri ile alâkalı olarak naklettikleri hadisler arasında zayıf ve mevzû olanları da bulunmaktadır.
6. Nesefi Tefsiri veya Medârik:
Müellif: Ebu’l- Berekât Hâfızuddin Abdullah b. Ahmed Nesefî (v. 710/1310); Mâturidî-Hanefî mezhebinden, müfessir, fakih ve usûlcü.
Kitap: Medarikü’t-tenzil ve hakâıku’t-te’vil; muhtasır, müfid bir tefsirdir; gerektiği zaman Mâturidî mezhebini müdafaa eder. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir.
7. Hâzin ve Lübâb Tefsiri
Müellif: Alâuddin Ali b. Muhammed el-Hâzin (v. 741/1340), Bağdatlı, Şafii mezhebine mensup fıkıh ve tefsir alimidir.
Kitap: Lübâbü’t-te’vil fî ma’âni’t-tenzîl, el-Beğavî’nin “Meâlim’u’t-tenzil”i ihtisar edilerek telif edilmiş bulunan Hâzin tefsirinde Buhâri ve Müslim’den yapılan nakiller için işaretler kullanılmış, diğer kaynaklar da kaydedilmiştir. Zayıf kaynaklardan nakiller vardır. Bunların za’fına, rivayetlerin zayıf ve mevzû olduğuna değinilmemiştir.
8. İbn Kesir Tefsiri:
Müellif: İmâmuddîn İsmâil b. Kesir, (v.774/1372) İbn Teymiyye’nin talebesi ve izleyicisidir. Tefsir, hadis, tarih konularındaki eserleri temel kaynaklar arasındadır.
Kitap: Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim; rivayet metodu ile yazılmıştır. Müctehid ve müfessir Şevkânî bu tefsir için: “Eğer tefsirlerin en güzeli değilse şüphesiz en güzellerinden biridir” demiştir. Tertibi güzel, ifadesi açık ve sağlam, Kur’an-ı Kerim’in lâfzı kadar rûh ve manasındaki kemâli de aksettiren bir tefsirdir.
9. Ebussuûd Tefsiri:
Müellif: Muhammed b. Muhammed İmâdî (v. 982/1574); Kanûnî ve II. Selim zamanlarında yirmi sekiz sene on bir ay şeyhülislamlık yapmış, meselede müctehid derecesine varmış bir Hanefi âlimidir.
Kitap: İrşâdu’l-akli’s-selim ilâ mezâyâ el-Kur’âni’l-Kerim; Keşşâf ile Beydâvi tefsirlerini bir araya getirmiş, Ehl-i Sünnet imanını müdafaa etmiştir. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir.
10. İsmail Hakkı Bursevî ve Rûhu’l-Beyân Tefsîri
Müellif: Ebû’l-fidâ İsmail Hakkı el-Aydosî el-Bursevî (v. 1127/1725) tasavvufçu bir alim ve mürşiddir.
Kitap: Rûhu’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’an, müellifin, va’z için hazırladığı notları ikmâl etmek suretiyle meydana getirdiği Ruhu’l-beyân’da uydurma rivâyet ve hurafelere oldukça çok yer vermiştir. Hadislerine itimad edilemediği gibi kıssaları da aklın ve naklin süzgecinden geçirildikten sonra kabul edilmelidir.
11. Şevkânî Tefsiri:
Müellif: Muhammed b. Ali Şevkânî (v.1250/1832); Yemenli, mutlak müctehid payeli, 114 kadar eser sahibi, müctehid bir âlimdir. Zeydî bir muhitte yetişmiş fakat tahsil ve tekemmülden sonra itikadda Selefiyye (Sünnî) mezhebini tercih etmiştir. Fıkıhta ise müctehiddir.
Kitap: Fethu’l-Kadir el- Cami’ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsir; isminden de anlaşılacağı üzere bu tefsir rivayet ve dirayet metodlarını birlikte kullanmıştır. Fakat bazı tefsirlerde olduğu gibi bu iki metod diğerine karıştırılmamış, önce âyetler dirayeten tefsir edilmiş, sonra rivayete yer verilmiştir. Mevsuk ve faydalı bir tefsirdir.
12. Âlûsî Tefsiri:
Müellif: Ebu’s-Senâ Şihabuddin Mahmut Âlusî (v. 1270/1854); Bağdatlı, Şafiî mezhebinde yetişmiş, sonra Hanefiliği iltizam etmiş, mutebahhir ve müttaki bir alimdir.
Kitap: Rûhu’l-meâni fî tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve’s-seb’il-mesâni; Râzi, Kadi, Ebus-suûd vb. tefsirlerin muhtevalarını toplayan bir dirâyet tefsiridir. Otuz cüz halinde üç kere tabedilmiştir. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir
13. Menâr Tefsiri:
Müellif: M.uhammed Reşid Rıza el-Huseynî, (v.1354/1935) Muhammed Abduh’un talebesi ve izleyicisi olup çok cepheli, kültürlü, selefi bir âlimdir. Bazı yazarlara göre son asrın müceddidleri arasındadır.
Kitap: Üstadının Ezher’deki Tefsir takrirlerini tamamlayarak Yusuf sûresine kadar gelmiştir. Bu tefsirde, Selefi meşreple zamanımızın meselelerine eğilen bir metod takip edilmiştir. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir
14. Elmalılı Tefsiri:
Müellif: Muhammed Hamdi Yazır (v.1942); fıkıh ve tefsirde mütebahhir, geniş kültür sahibi, san’atkâr bir âlimimizdir.
Kitap: Hak Dîni Kur’ân Dili; zengin kültür ve sağlam bir muhakeme ile yazılmış Türkçe tefsir olup; Türkçe tefsirlerin en mükemmelidir. Yalnızca meal ile geçilen kısımlar aynı metod ile tamamlanır ve lisanı biraz sadeleştirilirse bugünkü nesillerin anlayıp faydalanmaları kolaylaşır. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir
15. Seyyid Kutup Tefsiri veya Fizilâli’l-Kur’ân:
Fi Zilâli’l-Kur’ân adıyla Arapçası birkaç defa basılmış bulunan bu tefsir üç kişilik bir heyet tarafından Türkçe’ye de çevrilmiştir. Müfessir ilmî ve teknik bir tefsir yazmaktan ziyade Kur’ân-ı Kerim’in getirdiği kâmil hayat nizamını, insanlık âlemine sunduğu hidâyet ve ışığı anlamak, duymak, anlatmak ve duyurmak maksadına yönelmiş, bunda muvaffak olmuştur. Dirayet usûlüne göre yazılmış bir tefsirdir
16. Celâl Yıldırım’ın Tefsiri de faydalı özellikleri olan, tavsiyeye şâyân eserlerdir.
