Arapça’da zamanlar ana hatlarıyla mâzî (geçmiş), hal (şimdiki) ve istikbal (gelecek-geniş zaman) olmak üzere üçe ayrılır:
60 Tâhâ 20/91.
61 Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye, II,274.
62 Yûsuf 12/85.
63 Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye, II,274.
64 Mu’cemu kavâ‘idi’l-‘Arabiyyeti’l-‘âlemiyye, s.163.
132
Arapça Cümle Kuruluşunda…
Olumsuzluk kelimelerinin dahil oldukları cümleleri ve delalet ettikleri zamanlarını şöyle özetleyebiliriz.
A. Geçmiş Zaman İçin Kullanılanlar:
ام, َل مْ ve َلمّا ’dır.
◌َ مَا َ كتَب Yazmadı, yazmamış,
َلمْ يَ ْ كتُبْ Yazmadı, yazmamış,
َلمَّا يَ ْ كتُبْ Henüz yazmadı-yazmamış, daha yazmadı-yazmamış.
B. Şimdiki Zaman İçin Kullanılanlar:
ام ve َليْسَ ’dir.
مَا يَكْتُبُ Yazmıyor,
َلسْتُ َذاهِ Gitmiyorum, ًاب
َل يْسَ مَحْمودٌ َ كسُو ً لا Mahmut tembel değildir,
َليْسَ ’nin sonuna zaman belirten bir zarf gelirse, zamanı ona göre tayin edilir.
ًادَغ َليْسَ زَيْدٌ مُسَافِرًا أمْ ِ س أوْ . Zeyd dün yolculuk yapmadı veya yarın yapmayacak.
C. Gelecek-Geniş Zaman İçin Kullanılanlar:
لا ve نل ’dir.
َ لا يَكتُبُ Yazmayacak, yazmaz, yazmıyor,
َلنْ يَكْتُبَ Yazmayacak, elbette yazmayacak, yazmaz.
Muzârinin başında gelecek-geniş-şimdiki zamanı ifade eden لا, nadiren kullanıldığı mâzî fiille geçmiş zamanın yanı sıra dua mânâsı da ifade eder65.
﴿َفَلا صَدَّقَ ولا صَلَّى ﴾ Ne dini tasdik etmiş, ne namaz kılmıştı66.
للها لا سَمَحَ Allah etmesin.
KAYNAK : Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Fırat University Journal of Social Science
Cilt: 11 Sayı: 2, Sayfa: 119-136, ELAZIĞ-2001
