Sakal Kesmenin Hükmü

Allah resulünün emir kalıpları:

أَنْهِكُوا الشَّوَارِبَ وَأَعْفُوا اللِّحَى
’’Sakalları uzatın,bıyıkları kısaltın.’’(1) قُصُّوا الشَّوَارِبَ وَأَعْفُوا اللِّحَى ’’Sakalları uzatın,bıyıkları kısaltın.’’ (2) Hadislerde,’’sakalı uzabilirsiniz,bıyığı kısaltabilirsiniz.’’ şeklinde ’’ebilmek’’ – ’’abilmek’’ serbestlik ifade eden sığalar değil de ’’uzat’’ – ’’kısalt’’ şeklinde emir kalıpları kullanılmıştır.

Teşebbüh(benzemek):

a- Sakalı kesmek Mecusilere benzemektir.(onların eylemidir.)
جُزُّوا الشَّوَارِبَ وَأَرْخُوا اللِّحَى خَالِفُوا الْمَجُوسَ
’’Bıyıkları kesin,sakalları uzatın,Mecusilere muhalefet edin/benzemeyin.’’(3)

b- Sakalı kesmek ehli kitaba benzemektir.
وَفِّرُوا عَثَانِينَكُمْ وَخَالِفُوا أَهْلَ الْكِتَابِ
’’Sakalları uzatın ve ehli kitaba muhalefet edin.’’(4)Hadisin sahihliği için ayrıca bakınız.(5) Veffiru : Utruku manasındadır.(6)

c-Sakalı kesmek bir şekilde kadına benzemektir.
’’Erkeklere benzemeye çalışan kadın bizden değildir.’’ (Bu tür hitaplar,bu işi yapanların kafir olduğunu göstermez,bu hitaplar ,kebair günahın izharı içindir ;Müracaat usulu fıkıh.(7) ’’Allah’ın resulü , kadın elbisesi giyen erkeğe ve erkek elbisesi giyen kadına lanet etti.’’(8)

’’Erkeklerden kadınlara benzeyenlere,kadınlardan erkeklere benzeyenlere Allah Resulu lanet etti.’’ lafzı için İbn Hacer el Heysemi,demiştir ki :’’Erkeğin kadına benzeyişi,örfen kadına has olan elbise,söz,hareket ve benzeri şeylerde cereyan eder.’’(9)Ebu Muhammet bin Ebi Hamza ’’Hadislerde geçen teşbih,her şeyde söz konusudur.’’ der.(10) Şeyh ebu Hamid el Gazzali (İmam Gazzali) ’’Sakal,erkeği kadından ayırıcı özelliktir/unsudur.’’(11)demiştir.İbn Kayyim el Cevziyye ’’Sakal bırakmakta çeşitli faydalar vardır; süs,vakar,heybet…Ayrıca kadın ile erkeği ayırt etme unsurudur.’’ (12)demektedir.Muhaddis Elbani de konu ile ilgili olarak ’’Allah , ayırt edici özellik olsun diye erkeğe sakal vermiştir.Sakalın kesilmesi ise kadına olan en büyük benzeşme olur.’’(13)demiştir.

d-Sakalı kesmek Müşriklere benzemektir.
خَالِفُوا الْمُشْرِكِينَ أَحْفُوا الشَّوَارِبَ وَأَوْفُوا اللِّحَى
’’Müşriklere muhalefet edin/onlara benzemeyin.Sakalları uzatın,bıyıkları kısaltın.’’(14)

Fıtratı tağyir 
’’ (Harun) dedi ki: “Ey anamın oğlu! Saçıma, sakalıma yapışıp durma! Muhakkak ki ben: ’İsrailoğulları arasında ayrılık çıkardın, sözümü tutmadın’ demenden korktum. ” (15)

Ayette görüldüğü üzere peygamber sakal bırakmıştır ve peygamberlerin tamamı hidayet/doğru yol üzeredir ve onlara uymak mecburidir;   ’’ İşte onlar (peygamberler), Allah’ın hidayete erdirdiği kimselerdir. Öyleyse onların hidayetine tabi ol!…’’(16)

“Onları mutlaka saptıracağım, mutlaka onları kuruntulara sokacağım ve onlara emredeceğim de (putlara adak için) hayvanların kulaklarını yaracaklar. Yine onlara emredeceğim de Allah’ın yarattığını değiştirecekler.” Kim Allah’ı bırakıp da şeytanı dost edinirse, şüphesiz o apaçık bir hüsrana düşmüştür.’’ (17)Anlaşıldığı üzere erkeğin sakalını kökünden kesmesi,fıtratı tağyir’dir.Ayet açıkça bunun delilidir.(18) Taberi :’’ Allah tarafından kendisi için (bedeninde) yaratılmış olanı,kişinin değiştirmesi/tahrif etmesi caiz değildir.Bu değiştirme gerek arttırma gerekse noksanlaştırma olsun,durum budur.(19)

Cumhura göre ’’Karinelerden soyulmuş/hali kalmış emir sığası,nakil ve akıl yönünden,şer’i ve lugati olarak vucuba (gerekliliğe/zorunluluğa) delalet eder.(20) Emir vucuba delalet edince,hadislerde geçen ’’خَالِفُوا, أَحْفُوا , وَأَوْفُوا ’’ve diğer emir kalıpları,vucubu/gerekliliği/farzı veya vacibi ifade eder. Bununla birlikte , emir kalıplarının vucup ifade etmeyeceği görüşünce olan alimler de mevcuttur.Bu durumda onlara göre sakalı kesmenin haram olma ihtimali zayıflamış olacaktır.

Bir Müslüman için gerek görünüş gerek süs gerekse ibadet olsun,hem kadınlara hem de kafirlere benzemesi caiz olmaz.(21) Esasen bunun pek çok delili vardır: ’’Allah’ı unutan ve bu yüzden Allah’ın da kendilerine kendilerini unutturduğu kimseler gibi olmayın. İşte onlar fasık kimselerin ta kendileridir.’’(22) ’’Sonra da seni din işi konusunda açık bir yola koyduk. Sen ona uy, bilmeyenlerin heva ve heveslerine uyma.’’(23)

’’ İman edenlerin Allah’ı zikretmekten ve inen haktan dolayı kalplerinin saygı ile ürpermesinin zamanı gelmedi mi? Daha önce kendilerine kitap verilip de, üzerinden uzun zaman geçen, böylece kalpleri katılaşanlar gibi olmasınlar. Onlardan birçoğu fasık kimselerdir.’’(24) Ayette geçen وَلَا يَكُونُوا ’’Ve olmasınlar’’cümlesi,her çeşit müşabeheti kapsayıcıdır.(25) Öte yandan teşebbühün yasak oluşunu destekleyen hadisler de vardır.Bunlardan en meşhur olanları ’’Bize ait olmayan bir iş yapan,bizden değildir.’’(26) Diğer bir hadis de مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ ’’Kim bir topluluğa benzemeye çalışırsa,o(benzeyen kişi ),o topluluktandır.’’(27)Hadisin sıhhatinden Sehavi(28),İbn Hacer (29), İraki(30) ve Elbani bahsetmiştir. (31)

Öte yandan kişi sevdiğinin hoşlanacağı şekilde hareket eder.Sevmediği kişilere benzememek içinse gayret gösterir.Dolayısı ile peygamberimizi seviyorsak,onun emirleri doğrultusunda hareket etmemiz gerekecektir.مَنْ أَحَبَّ قَوْمًا حُشِرَ مَعَهُمْ ’’Kişi sevdiği kavimle beraber haşr edilecektir.’’ (32) وَلَا يُحِبُّ رَجُلٌ قَوْمًا إِلَّا حُشِرَ مَعَهُمْ ’’Bir kişi bir topluluğu sevince,onlarla beraber haşr edilir.’’ (33) الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ’’Kişi sevdiği ile beraberdir.’’(34) ’’Cumartesi ve pazar günleri (peygamberimiz) umumiyetle oruç tutardı. ve şöyle derdi: ” Bu iki gün müşriklerin bayram günleridir. Onlara muhalif olmaktan hoşlanırım.’’(35)إِنَّ هَذِهِ مِنْ ثِيَابِ الْكُفَّارِ فَلا تَلْبَسْهَا ’’Şu elbise,kafirlerin elbiselerindendir.Onu giymeyin.’’(36)

عَشْرٌ مِنْ الْفِطْرَةِ قَصُّ الشَّارِبِ وَإِعْفَاءُ اللِّحْيَةِ وَالسِّوَاكُ وَاسْتِنْشَاقُ الْمَاءِ وَقَصُّ الأَظْفَارِ وَغَسْلُ الْبَرَاجِمِ وَنَتْفُ الإِبِطِ وَحَلْقُ الْعَانَةِ وَانْتِقَاصُ الْمَاءِ
“On şey fıtrattandır: Bıyıkları kesmek; sakalı salıvermek; misvak ile ağzı, dişleri temizlemek; su ile burnu temizlemek; tırnakları kesmek; kirlerin barınabileceği yerleri yıkamak; koltuk altındaki kılları gidermek, kasıkları tıraş etmek; necaset yolunu su ile pak eylemektir.”(37)

Sakal kesme hakkında görüşler

1.     Mahmut Ustaosmanoğlu( Mahmut Efendi ),Ruhul Furkan:’’Sakal tıraşı çok çirkin bir bidattır.Hatta müsle ve haramdır.Müsle ise bir uzvu kesme manasındadır.Sakalın bir tutamdan fazlasının kesilmesinde beis yoktur.’’(38) Mahmut efendi müsle derken esasen farklı kitaplarda belirtildiği üzere bu anlayış,Ömer Bin Abdul Aziz’den İbn Asakir’in naklettiği rivayettir . Ömer Bin Abdul Aziz ’’Hiç şüphesiz ki sakalı kazımak müsledir.Muhakkak ki Allah’ın resulu müsleyi yasaklamıştır.’’(39)
2.     Bediüzzaman Said Nursi “Bazı alimler, sakalı tıraş etmek caiz değildir, demişler. Muratları, sakalı bıraktıktan sonra tıraş etmek haramdır, demektir. Yoksa hiç bırakmayan, bir sünneti terk etmiş olur.” (40)
3.     Prof.Dr.M.Esad Coşan ’’Sakalı kesmek hilkati (yaratılıştan var olanı) tağyirdir (değiştirmektir),bundan dolayı haramdır.(41)
4.     Prof.Dr.Faruk Beşer’’Sakalı Allah Resulü Efendimiz “fıtrat”tan, yani Allah (c.c)’ın seçtiği ve görmek istediği yaratılış biçiminden olarak nitelemiş, Allah da fıtratın değiştirilmesi için uğraşanların cehennemlik olduklarını bildirmiştir.Fıtratın gereği olan bir konuda hanımdan ya da herhangi bir kimseden izin istemek ise birisinin malı için bir başkasından izin istemesine benzer.(42)
5.     Ahmet Mahmut Ünlü(Cübbeli Ahmet Hoca),Müslüman erkeğin sakalını tıraş etmesi her zaman haramdır,der.(43)
6.     Maliki’lerden Kadı İyaz sakal traşının mekruh olduğu görüşündedir.(45)Şafiilerden Gazzali ve imam Nevevi sakal traşını mekruh görmüştür.(46)

7.     Hanefi mezhebi: Durrül Muhtar’da’’Sakalın kökten kazınması kişi üzerine haramdır.’’(47)
8.     Maliki mezhebi :Temhid’de ’’Sakalı kökten kazımak haramdır.’’(48)
9.     Şafii mezhebi:İmam Şafii’nin kendi görüşü ’Sakalı kökten kesmenin haram olduğudur.’Belirtildiğine göre bu görüş,İmam Şafii’nin ’el Ümm’ adlı kitabında yazılıdır.(49)Zerkeşi ve Evzai İmam Şafi’nin sakal traşını haram kabul ettiğini belirtir.(50) Lakin mezhebindeki alimler arasında farklı görüşler mevcuttur.Örneğin İmam Nevevi ve İmam Rafii sakalı traş etmenin mekruh olduğu görüşündedirler.Bu ihtilafa binaen,mekruh olduğunu yazan kitaplar olduğu gibi haram olduğunu yazan kitaplar da mevcuttur.(51)
10.     Hanbeli mezhebi:’’ Helal değildir.’’(52)

11.     Zahiri : İbn Hazm ’’Sakal kesmenin müsle olduğunda ittifak vardır ve sakal kesmek caiz değildir.’’(53)
12.     Şeyh Abdül Celil İsa,Ma la yecuzu fihi’l hilaf beyne’l müslimin’de ’’Cumhura göre sakal kesmek haramdır,cumhurun dışındaki bazı alimlere göre mekruhtur.’’(54)
13.     Şeyh Ali Mahfuz, el’ibda’ da ’’ Dört mezhep sakalın uzatılmasının gerekli olduğuna ve sakalın kesilmesinin haram olduğuna dair ittifak etmiştir.’’der.(55)
14.     Şeyh Ahmet bin Abdurrahman , el Fethu’r Rabbani li Tertibi Müsned-i Ahmed b.Hanbel’de demiştir ki :’’Sakalı izale etmek/kesmek haramdır.Zahiriler,Hanbeliler ve cumhur bu görüştedir.(56)
15.     Nasiruddin Elbani, Adabu’z Zifaf’ta ,Sakal kesmenin haramlığına dair delilleri sıralar ve ardından der ki :’’Sayılan bu deliller sakalın uzatılmasının gerekliliğini ve kesilmesinin haramlılığını sergilemeye kafidir.’’der.(57)
16.     Prof.Dr.Yusuf el Kardavi,şahsi sitesinde sakal traşı hakkında üç görüş olduğunu (haram,mekruh,mübah) söyler ve bunlardan ’sakal traşının mekruh olduğu görüşünü’ tercih eder.Esasen bu görüşünü de ’Emir , müstehaba/Mübaha delalet eder.’ şeklindeki usul anlayışına borçludur.
17.     İbn Teymiyye, sakal traşı haram demiştir.(58)İbn Abdilber,sakal traşı haramdır ve bunu ancak kadınsı erkekler yapar,demiştir.(59)
18.     İbn useymin ’’Bu fasık eylemidir.’’(60) Bunun dışında İbn Useymin ’’Bu konuda icma’ yok,dolayısı ile farklı görüşlere itibar edilir,denilmesini hata olarak bulur ve mademki ihtilaf çıktı o zaman konuyu Allah ve reslüne götürelim der(61) ’’ …Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resul’e götürün (onların talimatına göre halledin)…’’(62)
19.     Ezher Fetvaları ’’Sakal kesmek büyük günahlardan değildir.Sakal kesme hakkında ulema ihtilaf etmiştir; sakal bırakmak mendup mudur sünnet midir yoksa vacip midir.’’(63)
20.     Şeyh Salih Fevzan ’’Sakal traşı haramdır.Vazife başında olup bunu mazeret olarak ileri sürmek kabul edilemez çünkü bu duruş, لا طاعة لمخلوق في معصية الخالق ’’Yaratıcıya isyan konusunda,yaratılmışa itaat yoktur.’’(64) hadisine, aykırı olur.’’(65)
21.     Muhammed b.İbrahim ’’Sarih hadisler ve haberler göstermektedir ki sakal traşı haramdır.’’ (66)
22.     İbn Baz ’’ Sakal traşı caiz değildir.Gerekli olan şey peygambere itaattir ve o da sakal bırakmayı emretmiştir.’’ (67)
23.     Ahmet Şerbasi ’’ Bazı fıkıhçılara göre sakal bırakmak vaciptir. Cumhura göre/alimlerin çoğunluğuna göre ise sünnettir.Kişi bu sünneti yerine getirirse sevap kazanır, terk ederse günahkar olmaz. Bazı son devir alimlerine göre ise sakal bırakmak, dinin özünden olmayan- şekli bir konudan ibarettir.’’ (68)
24.     Kasani ’’Sakal kesmek , müsledir (organ kesmek gibidir-organ kesmenin hükmü ?).’’ (69)
25.     Zeylai ’’Sakal kesmek , müsledir (organ kesmek gibidir).’’(70)
26.     Prof.Dr.Cevat Akşit ?

Yazının buraya kadar olan kısmında,ayet , hadis ve ictihatlara dolayısı ile alimlerin görüşlerine yer verilmiştir.Ayetlere dayanarak alimlerin bir kısmı,sakal kesmenin fıtratı tağyir olacağını söylemiştir.Fıtratı tağyir ise şeytan oyunudur,haramdır.Konuyla ilgili hadislere farklı açılardan bakılabilir;Hadisler emir kalıplarında gelmiştir,ibaha ifade etmez diyen alimler olduğu gibi,emir kalıpları da ibaha ifade edebilir diyen alimler de mevcuttur.Bu usul anlayışındaki farka binaen sakal kesmenin hükmü de farklı olacaktır.Hadislerin bir kısmında kadınlara,Mecusilere,Hristiyanlara,Yahudilere teşebbühten kaçınmak adına sakal bırakılması istenmişken bir kısmında bu sebep beyan edilmeksizin sakalın uzatılması emredilmiştir.Yahudiler,Hristiyanlar,Mecusiler sakal bırakmış olsa da kadınlar sakal bırakmadığından bu illetin tam olarak ortadan kalkması düşünülemez.Dolayısı ile “Ezmanın tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkar olunamaz.”(71)kuralının burada cerayen etmesi düşünülemez (yani papazlar da sakal bırakıyor,bizim bırakmamızın ne anlamı ar denilemez.).Öte yandan sakal bırakmak,kavli (ahkam olarak değil) sünnet olduğu kadar,fiili sünnettir.’’Peygamberimiz sakallarını hilallerdi.’’(72)Esasen bu durum,sakal uzatmanın fiili nebevi sünnet olduğuna delildir.Öte yandan Allah’ın resulu ,kendi yapmayacağı şeyi emrederek,Allah’ın kınamasına marus kalmak istemez.Nitekim yüce Allah ’’Yapmayacağınız şeyi söylemeniz,Allah katında büyük gazaba sebep olur.’’buyurmuştur.(73)Yani bu ayet de peygamberimizin sakal bıraktığına delildir,çünkü kendisi sakal bırakmayı emrederken -bu ayeti göz önüne aldığımızda-bir yandan da sakal kesmesi düşünülemez.Öte yandan hulefai raşidinin de sakal bıraktığını biliyoruz.(74)

’’Benden sonra hayatta kalanlarınız bir çok ihtilâflar görecek.O zaman benim Sünnetime ve hidâyet üzere olan Râşid halifelerin(Hulefâ-i Râşidîn’in) Sünnetine sarılın.Aman ha bu esaslara sıkı sıkıya, iyice yapışın.Dinde aslı esası olmayan sonradan çıkma islerden sakının!…’’(75)

Hadislerin delil yönünden değerini beyan eden delillerden bir kısmı :
1.     ’’De ki: “Allah’a ve Peygamber’e itaat edin.” Eğer yüz çevirirlerse şüphe yok ki Allah kâfirleri sevmez.’’ (76)
2.     ’’Allah’a ve Peygambere itaat edin ki size merhamet edilsin.’’ (77)
3.     ’’Ey iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber’e itaat edin …’’ (78)
4.     ’’Kim Allah’a ve Peygambere itaat ederse, işte onlar, Allah’ın kendilerine nimet verdiği peygamberlerle, sıddîklarla, şehidlerle ve iyi kimselerle birliktedirler. Bunlar ne güzel arkadaştır. ’’ (79)
5.     ’’Peygamber’e itaat eden, Allah’a itaat etmiş olur. Kim yüz çevirirse bilsin ki, Biz seni onlara bekçi göndermedik.’’ (80)
6.     ’’ Öyleyse Allah’a itaat edin, peygambere itaat edin ve Allah’a karşı gelmekten sakının…’’ (81)
7.     ’’…Peygamber size ne verirse onu alın, sizi neden menederse ondan geri durun; Allah’tan sakının, doğrusu Allah’ın cezalandırması çetindir.’’ (82)
8.     ’’Apaçık mucizeler ve kitaplarla (gönderildiler). İnsanlara,kendilerine indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da bu Kur’an’ı indirdik.’’ (83)
9.     ’’…O hâlde, eğer mü’minler iseniz Allah’a karşı gelmekten sakının, aranızı düzeltin, Allah ve Rasûlüne itaat edin.’’ (84)
10.     ’’ Ey iman edenler! Allah’a ve Resûlüne itaat edin ve (Kur’an’ı) dinlediğiniz hâlde ondan yüz çevirmeyin.’’ (85)
11.     ’’Allah’a ve Resûl’üne itaat edin ve birbirinizle çekişmeyin…’’ (86)
12.     ’’(Ey inananlar!) Peygamberin (sizi) çağırmasını aranızda birbirinizi çağırmanız gibi tutmayın. İçinizden birbirini siper ederek sıvışıp gidenleri Allah gerçekten bilir. Artık onun emrine muhalefet edenler, başlarına bir belânın gelmesinden veya elem dolu bir azaba uğramaktan sakınsınlar.’’ (87)
13.     مَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي ’’Her kim benim sünnetimden yüz çevirirse o kişi benden değildir.’’ (88)
Ummul kura üniversitesi bu hadisi şerh ederken ’’مَنْ ترك طريقتي ’’Her kim benim yolumu terk ederse..’’ demektedir.

Son söz olarak da sakal duasının bidat olduğunu belirtelim.Mevlüt Özcan,kendi kitabında (89) mevlit okumanın bidatlığı,üzerinde dururken yine bir bidat olan sakal duası hakkında bid’at demeden ’Sakal duasının yapılmasında dini hiçbir sakınca yoktur.”demesi ilgi çekicidir.
_____________________________

1.     Buhari,5443 ;Müslim,6000
2.     Buhari ,Kitabul libas (5892) ;Müslim,Kitabu Tahare (259)
3.     Müslim,383
4.     A.B.Hanbel,21780
5.     Sahih-i Cami’ de Elbani, hadisin hasen olduğunu belirtmiştir. 13070
6.     Fethul Bari,10,350/عثانينكم : جمع عثنون وهي اللحية;أَعْفُوا اللِّحَى وَخُذُوا الشَّوَارِبَ وَغَيِّرُوا شَيْبَكُمْ وَلَا تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ وَالنَّصَارَى Konu ile ilgili olan bu hadiste de peygamberimiz Yahudi ve Hristiyanlara benzemememizi istemiş,buna binaen de sakalın uzatılması,bıyığın kısaltılmasını istemiştir.Bu hadis,onların saç tipi/modasına uymamızı da yasaklayıcıdır.Bu hadisin kaynağı : A.B.Hanbel,2,356,hadis n.8657;Beyhaki,1,150,hadis n.673
7.     A.B.Hanbel,Müsned
8.     Ebu Davut,İbn Mace,Hakim,A.B.Hanbel,Hakim hadis için ’’Müslim’in şartlarına göre sahihtir.’’demiş ve Zehebi de onu desteklemiştir.
9.     Zevacir,1,155
10.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.36,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
11.     İhya,2,257
12.     el Tibyan Fi Eksamil Kur’an,s.231
13.     Adabu’z Zifaf fi’s Sünneti’l Mutahharati,s.122
14.     Müslim,602
15.     Taha 94
16.     En’am 90
17.     Nisa 119
18.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.66,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
19.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.61,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
20.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.9,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı ; el Veciz,Prof.Dr.Abdulkerim Zeydan,s.11,Müessisetu’r Risale,7.B,2000
21.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.10,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
22.     Haşr 19
23.     Casiye 18
24.     Hadid 16
25.     İktizau Siradil Müstekim Muhalefetu Eshabil Cehim,s.43
26.     Deylemi,Firdevs ;Elbani hadisin hasen olduğunu belirtmiştir.    Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.16,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
27.     Ebu Davud,Libas,4 (ravileri sikadır.);Müsned,Bezzar;Müsned-i Şihab;Musannef,İbn Ebi Şeybe;Mucemul Evsad,Taberani…
28.     Hadis,İraki ve İbn Hibban’ın belirttiğine göre şevahidi vasıtası ile sahihtir. Mekasidul Hasene fima iştehera alel elsine,c.1,s.477
29.     Taliku Talik c.3,s.446
30.     İraki hadisin sahih olduğunu belirtmiştir. Tahricu İhya 1,342
31.     Sahihtir. İrvaul Ğalil 5 ,109
32.     Hakim,Müstedrek
33.     Taberani,Mucemul Evsad 6,293;Mucemu Sağir,2,114;Münziri hadisin isnadı ceyyid demiştir.Elbani de hadisi sahih bulmuştur. Sahih-i Terğib ve’l Terib 3,96
34.     Buhari, Edeb 96; Müslim, Birr 165; Tirmizî, Zühd 50…Ebu Davut ,Sünen ; A.B.Hanbel ,Müsned;İbn Hibban , Sahih;Darekutni ,Sünen;Ebu Davut Tayalisi ,Sünen;Ebu Yala,Sünen;Taberani,el Mucemul evsad-kebir-sağir…
35.     A.B.Hanbel,Hakim,Beyhaki;Hakim bu hadise sahih demiş,Zehebi de onu doğrulamıştır.Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.19,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
36.     Müslim 2077 ;Sünen-i Kübra,Beyhaki
37.     Müslim, Tahare, 56; Ebu Davud,Tahare, 29; Nesai, Zine,1;Tirmizi,İsti’zan (5,91);İbn Mace,Tahare (1,107)
38.     C.1,s.588,Sirac kitap evi,İstanbul-Fatih,1991
39.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.67,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
40.     Emirdağ Lahikası,s,48,49
41.     Güncel Meseleler
42.     Fetvalarla Çağdaş Hayat
43.     Fıtrat-ı Tağyir
44.     D.İ.B.iki ciltlik ilmihal,c.2,s.91,Ankara-2006
45.     D.İ.B.iki ciltlik ilmihal,c.2,s.91,Ankara-2006
46.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.79,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı ; Kitabu’l Fıkh Alel Mezahibi’l Erbaa,A.Cezeri,2.c,s.44 ;Bedaiu Senai,c.2,s.141;Reddul Muhtar,c.6.s.407
47.     Kitabu’l Fıkh Alel Mezahibi’l Erbaa,A.Cezeri,2.c,s.44
48.     Tuhfetul Muhtac bi şerhi’l minhac,c.41,s.205
49.     İbn Rif’a , Kafiye haşiyesi;İmam Şafii el Ümm’de haram demiştir,mekruh kabul etmek hatadır.Ezra’i de doğru olanın sakal traşının haram olmasıdır,der.Aynı konu için İ’anetü Talibin’in haşiyesinin 2.Cildine de bakılabilir.Ayrıca bakınız:Şafii alimi İbn Hacer el Heytami,Tuhfetul muhtac şerh-u Muhac,c.9,s.377
50.     Kitabu’l Fıkh Alel Mezahibi’l Erbaa,A.Cezeri ,2.c,s.43,Daru kütübil ilmiyye
51.     Kitabu’l Fıkh Alel Mezahibi’l Erbaa,A.Cezeri,2.c,s.43,Daru kütübil ilmiyye
52.     Meratibu’l İcma, s.157
53.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.91,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
54.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.91,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
55.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.91,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
56.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.91,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
57.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.93,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
58.     ihtiyaratu’l İlmiyye
59.     Temhid
60.     Likau’l Babi’l Meftuh
61.     Likau’l Babi’l Meftuh
62.     Nisa 59
63.     Fetavayı Ezher,Halku’l Lihye ve i’fauha,c.2,s.166
64.     el Münteka,Kitabu’l Lİbas ve’l Zine
65.     İbn Hacer Askalani,Mişkatu’l Mesabih; Musannef,İbn Ebi Şeybe;Taberani,Mucemu’l Evsad-Kebir;Sahih-i Cami’ , Elbani,7520 ,Elbani’nin belirttiği üzere hadis sahihtir.
66.     Fetava ve Resail-i Muhammed b.İbrahim
67.     Mecmu’u Fetava,İbn Baz
68.     Prof. Dr. Ahmet Şerbasi, Sorulu-Cevaplı İslam Fıkhı, Özgü Yayınları: 7/456
69.     Kasani, Bedaiu’s-Sanai’ fi Tertibi’ş-Şera’i,c.2,s.141
70.     Zeylai,Tebyini Hakaik Şerh Kenz Dekaik
71.     Mecelle 39. mad
72.     İbn Mace,Tirmizi ;Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.51,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
73.     Saf 3
74.     Edilletu Tahrimi Halki’l Lihye,Muhammed bin Ahmed bin İsmail,s.51,Mektebetü Daru’l Erkam-Kuveyt,1985,4.Baskı
75.     Ebu Davud, Sünnet 6; Tirmizi, İlm 16; İbn Mace, Mukaddime 6; Darimi, Mukaddime 16; A.B.H,4, 126, 127   Tirmizi hasen sahih demiştir.Sahihliği ile ilgili olarak bknz: İbn Receb,Camiul ulum ve’l hikem,s.243-244
76.     Ali İmran,32
77.     Ali İmran,132
78.     Nisa,59
79.     Nisa,69
80.     Nisa,80
81.     Maide,92
82.     Haşr,7
83.     Nahl,44
84.     Enfal,1
85.     Enfal,20
86.     Enfal,46
87.     Nur 63
88.     Buhari, Nikah 1; Müslim, Nikah 5;Sahih,İbn Hüzeyme;Sünen-i Darimi;A.B.Hanbel;ibn Hibban,Sahih;Nesai,Sünen-i Kübra;Beyhaki,Sünen-i Sağir;Bezzar,Müsned…
89.     Din Görevlisinin El Kitabı,s.621-622,Sabır yayınları,15.Baskı,2005