Sarf kitabı Bina’ya dair pek çok konu barındırır.
Euzu sarf
Önce istiaze kelimesi
İsteğveze den kıyasi mastardır.mücerredi aze aslı da aveze dir.
isteaze yesteizu istiazetun.istiaze nin aslı istiğvaazen dir.
vavdan sonra elif var yani met harfi.vavın harekesi
makablindeki ayına nakl edildi. Bu durumda istia oldu
ve ardından sakin bir vav ve elif yani iki sakin cem oldu.
vav aslen harekeli olduğundan ve şuan makabli fethalı
olduğu için elife çevrildi.ortada iki sakin harf var biri vavdan
munkalib elif,diğeri zaten var olan elif. İstifal babının elifi hazf
edildi.bu hazfa ivaz olarak kelimenin sonuna ta eklendi.
böylece istiazetun oldu yani yuvarlak ta eklendi.
Allah lafzına dair ihtilaf varsa da müştak olmaması esastır.
Şeytan lafzına dair de ihtilaf vardır kimileri şetune den
türediğini söylerken kimileri şata yeşitu dan
türemiş ve nun zaittir demiştir.
Besmele
Besmele neden ba harfi cerri ile başlar ? buna dair 10 mana
sayılmıştır.ba nın istiane için olması ağırlıklı görüş.
İsim kelimesinde ihtilaf vardır.Basralılara göre sumuv
den türemiştir.sema yesmu sumuvv şeklinde.yücelik
demektir. Küfelilere göre veseme yesimu simetun dan türemiştir.
Bu da alamet demektir. İsmun esmaun.ismi tasğiri sumeyyun gelir.
Harfi cer için ebdeu ibtede’tu gibi fiiller taktir edilmiştir.
Öte yandan ibtidaiii diye isim de taktir edilmiştir.Ferra ve
zeccac ın görüşleri meşhurdur.Bu konuya dair ihtilaf da bilgi de çoktur.
Allah lafzı : aslı ilahun.hemze hazf edildi.ondan ivaz
olarak elif lam getirildi. Bu kelime yaratanın zatına
mahsus alemdir ve müştak değildir.bu alimlerin
çoğunluğunun görüşüdür.Sibeveyhin de iki
görüşünden biri budur. Ayrıca bismillah yapısında icazi kasr vardır.
Bisumellahi diye şaz olarak okunmuş.
FATİHA
alemin : aaalem kelimesinin cemisidir.cemi mzkr salim
Nestein : aslında nesteğvizu dur.südasi ecvefi vavi.
nakli ve kalbi ilal içerir.vav üzerine kesra ağır geldi
ve esre nakl edildi.bu nakilden sonra vav sakin kaldı.
makabli meksur olduğudan yaya kalb edildi.
ihdi : ihdii ya hazf.yani lamel fili hazf.emri hazır.
sırad: çoğulu surud.kitabun kutubun gibi.
mustekim : istekame südasi fiilinin-istfal- ismi failidir.
mücerredi kame.Aslı müstekvim dir.kesra vava ağır geldi
sonra makablindeki sakin kafa nakl edildi kesre.
vav ya ya kal edildi.kendisi sakin ma kabli meksr olduğu için.böylece müstekim oldu.
en amte : if al babından mazi.mücrredi 1,3 ve 4. baptan gelir
if al babının hemzesi burada tadiyet içindir.
dallin : daaallun kelimesinin cemisidir.ismi faildir.dalle den. medde gibi.
Bakara
La raybe : raybe aslında rabe dir.ecvefi yaidir.Mastardır.
Huden : heda dan mastar.
Muttekiin : muttekin kelimesinin cemisidir.İtteka iftial
babındandır.ismi faildir cemi müzekker salimdir.i
ttekaye dir mazisinin aslı.Dolayısı ile ismi failinin de
aslı iki ya ile yazılır.İlk ya kelimenin aslında olan ya dır.
ikinci ya ise ceminin cer alameti olan yadır. Kesre lamel
fiilini teşkil eden ilk ya ya ağır geldi ve hazf edildi.
bu durumda iki ya yani iki sakin bir cem oldu.
sonra birinci ya hazf edildi.
Bkr 3 – Yuminune : amene mazisinden muzari cemi
mukzrdir.if al babındandır.amene yu’minu imanen.
Emir aamin.Aslı e menedir yani iki hemze ile yazılır.
İki hemze bir kelimede çirkin durduğundan
ikinci hemze elife kalb edildi. Aaamene oldu.
Yukimune : ekame mazisi.ifal babından.Aslı ekveme
yukvimu onun da aslı yuekvimune dir.İzzi de tuekrimu
diye bu konuya işaret edilmiştir..Onun da aslı kame ve kaveme.
Yunfikune : ifal babından mastar.hemze hazf edilmitşri. Yu enfikune dir.
Bkr4- Ahiret : ahir in muennesidir.
Yukinune : aslı yuykinune dir.yani iki ya ile yazılır.
Eykane yuykinu if al babından.
Bkr5- Muflihun : ifal babından ismi failin cem muzkr
salimi.muflihun muflihune.Aslı mueflihun dur.
Bkr6- Sevaun : ilal ve ibdal içerir. Aslı Seva yun dur. Ya hemzeye tebdil edildi.
Enzerte : ifal babından fili mazi mufret muzekker muhatap
Bkr 7- Kulub : kalbin cemisi.
Sem : semia dan mastar.
Ebsar : basarın cemisi.
Bkr8 – Nas : aslı unas tır. Hemze hazf edildi.ondan ivaz
olarak da elif lam getirildi
Amenna : aslında e’menna dır. Yani iki hemzelidir.ikinci
hemze med harfine çevrildi.
Ahirah : bu kelimedeki elif sakin hemzeden çevrilmişir.
Bkr9- yuhadiune : hadea 3.bp.mufaale babı
Yeşurun : 1.baptan şeara.
Bkr10- meradun : merida yemrizu dan mastar.
Zade nin aslı zeyede dir.
Yekzibune : kezebe yekzibu,kezzebe.
11- kıle aslı kuvile.kesre vava ağır geldi kafa nakl sonra
Vav da ya harfine tebdil edildi.
Kalu aslı kaveluuu. Vav harekeli makabli meftuh vavı elife
Kalb ettik.
Mufsidun : ifal babından ismi fail.aslı muefsidune.
14-şeyatin : şeytan ın cemisi.
15- tuğyan dağa dan mastardır.
Yeğmehune : amihe yağmehu
Bakara 63-
Tettekune :ittekadan muzaridir.iftial babındandır.
aslı vekadır yani lefifi mefruktur.neden bu hali almış
vav kaybolmuş,bunun kaidesi maksutta yer almaktadır.
Bu muzari halinin aslı ise tevtekiyune dir. Feal filindeki
vav ta ye çevrildi. Sonra iftial babının ta sına idğam
edildi. Ve ya üzerine zamme ağır geldiğinden zamme
hazf edildi ve ya sakin kaldı.cemi vavı ile beraber ikisi
iltikau sakineyne neden oldu.bu durumda ya hazf
edildi.Sonra kafın harekesi sahih oldu ve ona zamme verildi.böylece tettekune oldu.
