“Oruç bir kalkandır. Oruçlu kimse kötü söz söylemesin ve cahillik yapmasın .Eğer herhangi bir kimse kendisiyle dövüşmeye veya sövüşmeye girişirse, ona iki defa ’ben oruçluyum’desin.Nefsim elinde olan Allah’a yemin ederim ki, oruçlu ağzın kokusu, Yüce Allah katında misk kokusundan daha temizdir. Yüce Allah: Oruçlu kimse benim için yemesini, içmesini, cinsi arzusunu terk eder. Oruç, doğrudan doğruya bana edilen (riya karışmayan) bir ibadettir. Onun ecrini de doğrudan doğruya ben veririm. Halbuki diğer (emsal) güzel amellerin hepsi on misli ile ödenir.” (1)
Şerh :
’’ Oruç bir kalkandır.’’
Kalkandan kasıt,örten,gizleyen,koruyucu her şeydir.Kalkan da insanı örten,gizleyen bir şey olduğundan kendisine bu mana verilmiştir.Oruç şehvetten alıcı/tutucu,şehvetten uzak tutan olduğu için kalkan olarak isimlendirilmiştir.(2)
’’Cahillik yapmasın.’’
Cahiliye fiillerinden bir şey yapmasın .(3)
’’ misk kokusundan daha temizdir.’’
Şeyh Takiyyud’din b.Salah ve şeyh İzzettin b. Abdis’ selam arasında ’misk kokusunun dünya için mi yoksa ahiret için mi ’ olduğuna dair ihtilaf vuku bulmuştur.İbn Abdis’ Selam bu koku için mekan olarak ahiretin kast edildiğini ileri sürmüştür.Buna dayanak olarak da ’’ وَاَلَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ’’ (Muhammed (
S.A.
v) ’in nefsi elinde bulunan Allah’a yemin ederim ki oruçlu ağzın (açlık) kokusu , Allah (c.c) indinde misk kokusundan daha hoş ve temizdir.)hadisini göstermiştir. (4)İbn Salah ise bu durumun dünyada olduğunu ileri sürmüştür.Buna dayanak olarak da
’’ فَمِ الصَّائِمِ حِينَ يَخْلُفُ مِنَ الطَّعَامِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ ’’ (Yemeğin ardından…koku) hadisine dayanır.(5) Beğavi , bundan kastın oruçlunun övülmesi,razı olunmasıdır.Hanefilerden Kuduri,Malikilerden İbn Arabiy,Ebu Osman Sabuni ve Ebu Bekr b. Sem’ani ve Şafiilerden olan diğerleri ; Hepsi de bundan kastın Allah’ın rızası ve o fiili kabul etmesidir,demiştir.Buhari şarihi İbn Battal: ’’ عِنْدَ اللَّهِ /Allah katında ’’ ibaresinden kasıt ’ahiret’tir demiştir. (6)Bu anlatılanların hülasası ise güzel kokunun manası kabul ve rızayı farklı yola ile izahtır.(7)
Allame Celaleddin Suyuti bu hadis ile ilgili olarak Muvatta şerhi Tenviru’l Havalik’te ’’ Allah katında miskten daha güzel koku , tabirinde alimler arasında ihtilaf vardır.’’ der. (8) Suyuti ,Dibac’ta ise ’’Allah tealanın kokulardan lezzet aldığını onları kendisi için güzel bulduğunu düşünmek,bu kuruntuya düşmek hata olur.Şüphesiz ki bu imkansızdır.’’ der. (9) Allame C.Suyuti bir başka şerhte ise konuyla ilgili olarak ’’ Allah katında miskten daha güzel koku manasında alimler arasında ihtilaf olsa da, gerçekte Allah (celle celalüh) bir kokuyu hoş bulmaktan münezzehtir çünkü bu durum (koklamak/kokuyu beğenmek) havadis sıfatlarındandır.Bununla birlikte elbette Allah (c.c) her şeyi bilir.’’ demiştir.(10)
İbn Abdil Ber aynı konu için şunları söylemiştir :’’ Yüce Allah katında o koku temizdir ve açlıktan o duruma düşmüş olmak yaklaştırıcıdır.Onun katında oruçlu kişinin açlıktan oluşan ağız kokusu, misk kokusundan daha değerlidir.’’ (11) Aynı alim el-İstizkar’da ’’Bu durum orucun fazileti,oruçlunun sevabıdır.’’ demiştir. (12) Mazeri ise bunun mecaz ve istiare olduğunu söylemiştir.(13)
’’ diğer güzel amellerin hepsi on misli ile ödenir’’
Hadiste on misli/on katı sevap verileceği belirtilmiştir.Aşağıdaki hadis sayesinde bu on katın taban sevap olduğu anlaşılmaktadır çünkü aşağıdaki hadiste ’’10 kattan 700 kata kadar’’ ibaresi geçmektedir.Bu durumda oruç hariç bir iyiliğe karşı verilen taban sevap 10 iken,tavan sevap 700 olarak karşımıza çıkmaktadır.Sonuç itibari ile oruca verilen sevabın 700 kattan daha fazla olduğu ortaya çıkmış oldu.
“Ademoğlunun her amelinin karşılığı kat kat verilir. Bir iyilik on katından yedi yüz katına kadar mükâfatlandırılır.”Allah Tealâ buyuruyor ki: “Ancak oruç müstesna, zira oruç, doğrudan doğruya bana edilen (riya karışmayan) bir ibadettir. Onun mükâfatını ben veririm.Oruçlu yemesini, içmesini ve cinsel arzularını benim için bırakmıştır…” (14)
’’Oruç, doğrudan doğruya bana edilen bir ibadettir.’’
Orucun dışındaki ibadetlerde riya olabilir,oysa oruçta riya vaki bulmaz çünkü kişi oruçluyum dediği halde tek kaldığı yerde yeme içmeye devam edebilir ve bu durum sonucu oruç gerçekleşmemiş olur.(15) ’’Oruçta riya yoktur.’’ manasında hadis de vardır.Beyhaki bu hadisi Şuabu’l İman’da rivayet etmiştir.Elbani de Silsiletu’z Zaife’de bu hadisi zayıf olarak nitelendirmiştir.Ayni’nin naklettiğine göre Zühri ’ Ameller hareket ile olur , oysa oruç kalpteki niyet ile gerçekleşir.’ demiştir.(16)
______________
DİPNOTLAR
1-Buhari,H.Numarası :1894; Ebu Davut ’’ الصِّيَامُ جُنَّةٌ’’ ibaresinden sonra ’’ إِذَا كَانَ أَحَدُكُمْ صَائِمًا ’’ ibaresini kullanarak hadisi tahric etmiştir.Aynı rivayete A.B.Hanbel’e ait Müsnet’te de raslamaktayız.Nesai’nin Suğra’sında ise orucun kalkan olduğunu belirten bölümden sonra ’’فَإِذَا كَانَ يَوْمُ صَوْمِ أَحَدِكُمْ’’ ibaresi gelmiştir. Aynı rivayete A.B.Hanbel’e ait Müsnet’te de raslamaktayız.Suğra’da ayrıca ’’ الصِّيَامُ جُنَّةٌ كَجُنَّةِ أَحَدِكُمْ مِنَ الْقِتَالِ ’’(oruç,sizden birinizin savaş kalkanı gibi kalkandır.) şeklinde hadis de mevcuttur.Bu rivayete İbn Mace’de ve Nesai’nin Kübra’sında da raslamaktayız.Suğra’da farklı bir rivayet olarak ’’ الصِّيَامُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ’’ (Oruç,cehennemden (kurtulmaya yönelik) bir kalkandır.)ibaresi de göze çarpmaktadır.A.B.Hanbel’in Müsned’inde ’’ الصِّيَامُ جُنَّةٌ وَحِصْنٌ حَصِينٌ مِنَ النَّارِ ’’ ibaresi ve ’’ إِنَّمَا الصِّيَامُ جُنَّةٌ’’ ibaresi mevcuttur.Nesai Sünen-i Kübra’da ve Tirmizi Cami’de bu hadisi tahric etmiştir.Tirmizi’de bu hadis ’’inne Rabbekum yekulu/şüphesiz ki Rabbiniz şöyle buyuruyor.’’ diye başlamaktadır.Müslim’de ’’الصِّيَامُ جُنَّةٌ ’’ olarak hadis mevcuttur.Taranan sayfa Buhari’den alınmıştır.Mektebetu’r Rüşd,2.Baskı,2006,Riyad
2-Bedreddin Ayni,Umdetu’l Kari, c.10,s.367 ,Daru kutubil ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,2001
3-Fethu’l Bari,kitabu’s Savm;Umdetu’l Kari,Ayni,c.10,s.367, Daru kutubil ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,2001
4-Buhari,1771 numaralı hadis
5-A.B.Hanbel,Müsned
6-Bedreddin Ayni,Umdetu’l Kari, c.10,s.369 ,Daru kutubil ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,2001
7-Fethul Bari,İbn Hacer el-Askalani,c.4,s.108-110,Darul Marife,Beyrut
8-1,227
9-el-Dibac ala Müslim,3,231
10-Sünen-i Nesai şerhi,Suyuti,4,161
11-Temhid,13,128
12-İbn Abdil Ber,el-İstizkar,3,375
13-Müslim şerhi,Nevevi,8,30
14-Kutsi hadis.4,103-110 (1894);Fazlu savm,(1904);el Libas,(5927);Tevhid,(7942) ,Daru İbn Kesir,1.Baskı,2002 ;Müslim,(1151) ;İyiliklere verilen sevabın 700 kata kadar olduğunu belirten bölüm için ayrıca bak.Camiu’l Ulum ve’l Hikem,37.hadis.
15-Ayni,Umdetu’l Kari,c.10,s.370, Daru Kütübi’l ilmiyye,1.Baskı,2001,Beyrut
16-Ayni,Umdetu’l Kari,c.10,s.370, Daru Kütübi’l ilmiyye,1.Baskı,2001,Beyrut; Ayrıca Buhari şarihi İbn Hacer el-Askalani (oruç benim içindir/essiyamu li) sözü hakkında ulema arasında ihtilaf olduğunu belirttikten sonra şöyle der :’’ Biz biliyoruz ki tüm iyi ameller Allah için yapılır,Allah hepsine karşılık verir ancak Allah teala oruca özel olarak değinmiş ve ’benim için.’ demiştir çünkü insanoğlunun orucu riya için kullanma durumu yoktur,oruç sadece kalpte olan bir şeydir.Riya ,diğer amellere dahil olma yönünden farklı olarak oruca ancak haber cihetinden dahil olabilir.( Fethul Bari,İbn Hacer el-Askalani,c.4,s.106-107,Darul Marife,Beyrut)
|
