Hangi gecedir ?

Ulema bu konuda ihtilafa düşmüştür.Denildi ki Ramazan’ın ilk gecesidir,bir başka görüşe göre 17. gecedir,bir başka görüşe göre 18. gecedir,19. gecedir,21. gecedir,23.gecedir,25.gecedir,27.gecedir,29.gecedir,Ramazan’ın son gecesidir…Öte yandan Ramazan’ı bırakın, senin geneli içinde yer alır,denildi.Ramazan’ın tamamıdır,denildi.Ebu Hanife ‘ o gece Ramazan içindedir bazen öne alınır, bazen tehir edilir.’ dedi.İmam Azam’ın öğrencileri olan Ebu Yusuf ile imam Muhammed’e göre ise kadir gecesinin tekaddüm ve  tehiri söz konusu değildir ve o gece muayyen de değildir.Bir rivayete göre o iki imamın tahminine göre kadir gecesi ,Ramazan’ın son yarısıdır.İmam Şafii’ye göre kadir gecesi,Ramazan’ın son 10 günü içindedir ve kıyamet gününe dek değişmez.Ebu Bekr Razi kadir gecesi aylardan sadece bir aya mahsus değildir,demiştir.Kadıhan’da hanefilerin ifade ettiğine göre Ebu Hanife’den nakl edilen meşhur görüş kadir gecesinin sene içinde dönmesi/dolaşmasıdır.Bu bazen Ramazan’a denk gelir,bazen de başka bir aya gelir.Bu sahih görüştür çünkü İbn Abbas,İbn Mesut,İkrime ve diğer sahabiden nakl edilen görüş budur.Hz.Ebu Saidi’l Hudri 21. gece demiş,Hz.Bilal 24. gece demiş,Hz.Ali 19. gece demiş.(5)

Kadir gecesine dair farklı hadisler mevcuttur buna binaen sahabiler arasında da kadir gecesine yönelik farklı tahminler mevcuttur.Sahabinin çoğunluğunun görüşü kadir gecesinin Ramazan ayının 27. gecesi olmasıdır.(6) Bu geceyle ilgili yazı barındıran kitap listesi oldukça kabarıktır.(7)

Bu geceye has bir dua vardır.

اَللّهُمَّ اِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنّى “Allahümme inneke afüvvün tühıbbü`l-afve fa`fü annî yani, “Ya Rabbî! Sen afvedicisin; afvı, bağışlamayı seversin, beni affet.” (8)

Kadir gecesinin diğer adları nelerdir ?

Kadir gecesi,diye bu süreye isim verilmiştir çünkü eceller ve rızıklar ve alemin tüm olguları bu gecede taktir edilir.Bu ismin verilmesine yönelik farklı görüşler de mevcuttur bunlardan birisi de müminler için rahmetin taktir edildiği gece olmasıdır.(9) Bu gece için ‘mübarek gece (10) ,şeref gecesi,fazilet gecesi (11) ,tedebbur gecesi,taktir gecesi(12),hüküm gecesi,kaza gecesi’ isimleri verilmiştir.(13)

”Ramazan,Kur’an’ın indirildiği aydır…”(14) 

Kur’an Ramazan ayında levh-i mahfuzdan dünya semasına toptan inmiştir.Yani Kadir gecesinde Kur’an’ın bizzat kendisi peygamberimize inmemiştir.(15) İbn Abbas ve diğerleri şöyle demiştir ” Allah Kur’an’ı tek bir seferde tamamını levhi mahfuzdan beytül izze’ye indirdi.Sonra olaylara göre parça parça resulune 23 yılda indirdi.” (16)

Kadir gecesinin bin aydan daha hayırlı olması ne demektir ?

Süfyan’ı Sevri şöyle demiştir :” Mücahit’ten bana şöyle bir rivayet ulaştı ‘Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır ; Onda yapılan amel,oruç,kıyam bin aydan daha hayırlıdır.”(17)

Kadir gecesi gelince akla tespih namazı gelmektedir.

Tespih namazı kılmayı kadir gecesine ait bir ibadet gibi görenler vardır.Oysa tespih namazının belli bir vakti yoktur,nafile namazların kılınabildiği her vakitte kılınabilir. (18)Hanefi olanlar ,tesbih namazını cemaatle değil,tek başına kılmaya özen gösterilmelidir.(19)

______________________

Dipnotlar

1-Kadir süresi

2-Tefsirlerden bakış;Bu süre Mekki mi Medeni midir ?Alusi ‘ Celaleddin Suyuti, İtkan’da bu konuyla ilgili iki görüş olduğunu belirtmiş ve çoğunluğa göre bu süre Mekke’de inmiştir.’ demiştir.Bk.Ruhul Meani, c.30,s.189,Daru İhyai turasi’l Arabiy;Celalettin Suyuti,  ‘Mekke’de indi.’ demiştir.Bk.Dürrül mensur,c.15,s.533,1.Baskı,2003,Kahire;Dahhak,Mukatil ve alimlerin çoğunluğuna göre Mekke’de inmiştir.Bk.Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.183,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut;Ebu Hayyan’ın ifadesine göre ‘Kadir süresi çoğunluğun görüşüne göre Medine’de inmiştir.’Bk.El-Bahru’l Muhit,c.8,s.492, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,1993;İsmail Hakkı Bursevi , Bu sürenin Mekki olduğunu belirtmiş ve bir görüşe göre de medenidir,demiştir.Bk.c.10,s.479,Matbaatu’l Osmaniyye;Prof.Dr.Muhammet Ali Sabuni,bu süre için mekki demiştir.Bk.Safvetu’t Tefasir,Daru’s Sabuni,c.3,Kadir süresi

3-Buhari’de konuyla ilgili olan bap 32 numaralı baptır.5 bap ve 10 hadis içerir. (2014-2024) Buhari hadislerinden bazıları şunlardır ;

مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا  غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ  وَمَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا  غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

“Her kim inanarak ve sevabını Allah’tan umarak kadir gecesinde kalkar ibadet ederse, geçmiş günahları onun lehine affedilir. Her kim de Ramazan orucunu inanarak ve mükâfatını ancak Allah’tan umarak tutarsa, onun geçmiş günahları mağfiret olunur.” Bk.Buhari,Kitabu fazli leyleti’l Kadr,1 (2014) ;İbn Receb,Letaifu’l Mearif,s.371,5.Baskı,1999,Daru İbn Kesir,Beyrut;Ayrıca bk.Nesai,Sünen- i Suğra;A.B.Hanbel,Müsned;İbn Hibban,Sahih;Nesai,Sünen-i Kübra;Beyhaki,Marifetu’s sünen ve’l Asar;İshak b.Rahuye,Müsned;Taberani,Müsed-i Şamiyyin;Mervezi,Kıyamu Ramazan;Beyhaki,Şuabu’l İman;İraki,Tarhu’t Tesrib;Beyhaki,Fezailu’l Evkat

Diğer bir hadis de şudur : أن رجالا من أصحاب النبي صلى الله عليه وسلم أروا ليلة القدر في المنام في السبع الأواخر . فقال النبي صلى الله عليه وسلم : أرى رؤياكم قد تواطأت في السبع الأواخر . فمن كان متحريها فليتحرها في السبع الأواخر

” Peygamberin sahabesinden bazı kimselere kadir gecesi, rüyada Ramazanın son yedi gecesi içinde gösterildi. Resulullah (s.a.v.) da sahabilerine: “Ben sizin rüyalarınızın Ramazanın son yedi gecesi içinde birbirine uygun düşmüş olduğunu görüyorum. Artık kim kadir gecesini aramaya çalışacaksa, onu Ramazanın son yedi gecesi içinde arasın.” Bk.Buhari,2015 numaralı hadis ; Muhammet Fuad Abdul Baki, El-lülüü Vel Mercan Fima ittifeka aleyhi’ş Şeyhan (Buhari Ve Müslim İttifak Ettiği Hadisler) (bu kitapta,kadir gecesiyle ilgili 4 hadis geçer.),Fazlu Leyleti’l Kadr,1 , genel 723, Daru ihyai kutubil Arabiyye;Ayni bu hadisle ilgili olarak ‘Tayin etmeksizin,bu hadis kadir gecesinin Ramazan ayının son 7 gecesi içerisinde olduğuna delildir.’ der. Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.187,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut

Bir diğer hadis de şudur :

إِنِّي أُرِيتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ  ثُمَّ أُنْسِيتُهَا أَوْ نُسِّيتُهَا، فَالْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فِي الْوَتْرِ

“Bana (uykuda) Kadir gecesi (ne ait alametler) gösterildi. Sonra o bana unutturuldu -veya: Ben onu unuttum.- Sizler kadir gecesini Ramazan’ın son on günündeki tek sayılı gecelerde arayınız…” Bk.Buhari,2016 numaralı hadis; Muhammet Fuad Abdul Baki, El-lülüü Vel Mercan Fima ittifeka aleyhi’ş Şeyhan (Buhari Ve Müslim İttifak Ettiği Hadisler),Faslu Leyleti’l Kadr,1 , genel 724, Daru ihyai kutubil Arabiyye

Diğer bir hadis de şudur :تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ  “Sizler Kadir gecesini Ramazanın son on günündeki tek gecelerde arayınız.” Bk.Buhari,2017 numaralı hadis.

Diğer bir hadis de şudur : فَابْتَغُوهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ  وَابْتَغُوهَا فِي كُلِّ وِتْرٍ  ”…Artık siz onu son on içinde arayınız. Ve yine siz onu bu on içindeki her tek gecede arayınız…” Bk.Buhari,2018

Diğer bir hadis de şudur :  تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ “Sizler Kadir gecesini Ramazanın son on günündeki tek gecelerde arayınız.” Bk.Buhari,2020

Diğer bir hadis de şudur : الْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ  لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي تَاسِعَةٍ تَبْقَى  فِي سَابِعَةٍ تَبْقَى، فِي خَامِسَةٍ تَبْقَى  “Siz kadir gecesini Ramazan’ın son onu içinde arayınız. Kadir gecesi ya Ramazan’dan kalan dokuzuncu gecede veya kalan yedinci gecede veya kalan beşinci gecededir.” Bk.Buhari,2021 numaralı hadis.

Diğer bir hadis de şudur : هِيَ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ هِيَ فِي تِسْعٍ يَمْضِينَ أَوْ فِي سَبْعٍ يَبْقَيْنَ  “O kadir gecesi ya Ramazan’ın son on günü içinde geçecek dokuzdadır veya kalan yedi içindedir.” Bk.Buhari,2022 numaralı hadis.

Diğer bir hadis de şudur :  خرج النبي صلى الله عليه وسلم ليخبرنا بليلة القدر فتلاحى رجلان من المسلمين فقال خرجت لأخبركم بليلة القدر فتلاحى فلان وفلان فرفعت وعسى أن يكون خيرا لكم فالتمسوها في التاسعة والسابعة والخامسة

Peygamber (s.a.v) kadir gecesini bizlere haber vermek üzere (hücresinden/evinden) çıktı. Derken Müslümanlardan iki kişi kavga ettiler. Bunun akabinde peygamber: “Ben sizlere kadir gecesini haber vermek üzere çıkmıştım. Filan ile filanca kimseler, birbirleriyle kavga ettiler de (Kadir gecesinin tayinine ait olan bilgi kalbimden) kaldırıldı.Belki de sizler için bu daha hayırlıdır. Artık sizler kadir gecesini (yirmiden sonraki) dokuzuncu veya yedinci veya beşinci gecelerde arayınız.” Bk.Buhari,2023 numaralı hadis.

Müslim’de kadir gecesi 40.Bap olarak geçer.205-222( 1165-1170) arası numaralandırmalar bu gece içindir.Müslim’deki hadislerden bazıları şunlardır :

أَرَى رُؤْيَاكُمْ قَدْ تَوَاطَأَتْ فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ  فَمَنْ كَانَ مُتَحَرِّيَهَا  فَلْيَتَحَرَّهَا فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ  ”… Arlık kim Kadir Gecesini arayacaksa onu Ramazanın son yedisinde arasın.”Bk.Müslim,1165 /205

Diğer bir Müslim rivayeti şudur :تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ ” Kadir Gecesini, Ramazanın son yedisinde arayın.”Bk. Müslim, … /206

Diğer bir Müslim rivayeti şudur :  أَرَى رُؤْيَاكُمْ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ  فَاطْلُبُوهَا فِي الْوِتْرِ مِنْهَا  Babası (Abdullah b. Ömer) şöyle demiş; Bir adam Kadir Gecesinin yirmiyedinci gece olduğunu  (rüyasında)  gördü. Bunun üzerine Peygamber   (Saliallahü Aleyhi ve Sellem) : ”(Kadir Gecesi hakkındaki) rüyalarımızın son on gün içinde olduğunu görüyorum. Binâenaleyh siz onu bu on günün tek gecelerinde arayın. ”Bk. Müslim, … /207

Diğer bir Müslim rivayeti şudur :الْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ يَعْنِي لَيْلَةَ الْقَدْرِ فَإِنْ ضَعُفَ أَحَدُكُمْ أَوْ عَجَزَ  فَلَا يُغْلَبَنَّ عَلَى السَّبْعِ الْبَوَاقِي ”Siz, onu (yani kadir gecesini) Ramazan’ın son on gecesinde arayın. Şayet biriniz zayıf düşer veya  aciz kalırsa sakın kalan yedi geceden mahrum kalmasın. ”Bk. Müslim, … /209

4-Nesefi,c.4,1339; Bedreddin Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.183,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut

5-Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.187,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut;Elbani’nin belirttiğine göre imam Şafii şöyle demiştir :” Bana göre rivayetlerin en güçlüsü 21. gecenin kadir gecesi olmasıdır.” Bk.Sahih-i Sünen-i Tirmizi,c.1,s.414,1.Baskı,2000,Mektebetu’l Mearif,Riyad

6-Kirmani,Kevâkibu’d Derari fi Şerhi Sahihi’l-Buhari,c.9,s.161,Daru ihyai turasi’l Arabiy,1.Baskı,1981,Beyrut

7-İbn Receb,Letaifu’l Mearif,s.371,5.Baskı,1999,Daru İbn Kesir,Beyrut;

Buhari şarihlerinin gece hakkındaki yazıları :

I.         Bedreddin Ayni,Fazlu leyleti’l Kadr (Kadir gecesinin fazilet babı) hakkında 17 sayfa yazmıştır.Bk.Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.183-199,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut.

II.        İbn Hacer el-Askalani,Fethu’l Bari’de ilgili baptan 15 sayfa bahsetmiştir.Bk.C.4,s.255-269 .

III.       Kirmani de kendisine ait Buhari şerhinde bu geceye 7 sayfa ayırmıştır.Bk. El-Kevâkibu’d Derari fi Şerhi Sahihi’l-Buhari,c.9,s.156-162,Daru ihyai turasi’l Arabiy,1.Baskı,1981,Beyrut

IV.       Bir başka buhari şerhi olan el-Tevzih li şerhi camii’s sahih’te ise konuyla ilgili baba 37 sayfa ayrılmıştır.Bk.Siraceddin Ebi Hafs ömer b.Ali b.Ahmet el-Ensari el-Şafii,Darul felah,c.13,s.571-608,1.Baskı,2008,Vakıflar Bakanlığı-Katar

Müslim şarihlerinin gece hakkındaki yazıları :

I.         Kadı İyaz 9 sayfa bahsetmiştir.Bk.İkmalu’l Mu’lim bi fevaidi Müslim,C.4,s.141-149,1.Baskı,1998,Darul Feva

II.        Muhammed Emin b.Abdullah U.El-Alevi el-Heravi eş-Şafii 27 sayfa bahsetmiştir.Bk.Kevkebe’l Vehhac  ve’r-Ravza’l Behhac,C.13,s.195-222,Daru’l Minhac,1.Baskı,2009,Beyrut

III.       İmam Nevevi 9 sayfa bahsetmiştir.Bk.El Minhac,C.8,s.57-65,el-Matbaatu’l Misriyye bi’l Ezher,1.Baskı,1929

IV.       Suyuti 7 sayfa bahsetmiştir.Bk.el-Dibac,c.3,s.253-259,Daru İbn Affan,1.Baskı,1996

İmam Tirmizi 6 sayfa bahsetmiştir.Bk.El-Camiu’l Kebir,c.2,147-152,Darul Ğarbi’l islami,1.Baskı,1996.

8-Tirmizi,3513;Nesai’nin Kübra’sı,11688;İbn Mace’nin Sünen’i,3850;Elbani bu hadisin sahih olduğunu kaydetmiştir.Bk.Sahih-i Tirmizi,3,170

9-Ebu Hayyan,El-Bahru’l Muhit,c.8,s.492, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,1993; Ruhul Meani, c.30,s.192,Daru İhyai turasi’l Arabiy; El-Bahru’l Muhit,c.8,s.492, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,1993; İbn Hacer el-Askalani,Fethu’l Bari,C.4,s.255

10- İbn Kesir,Tefsir-i Kur’an’il Azim,c.8,s.441,Daru Tayyibe,2.Baskı,1999,Riyad; İmam Maturidi,Tevilatu Ehli’s Sünnet,c.10,s.585,Daru kutubi’l İlmiyye,1.Baskı,2005,Beyrut

11-Ebu Hayyan’ın belirttiğine göre ‘Onu biz indirdik’ ifadesi zaten kadir gecesinin şan ve faziletinin beyanını izhar içindir.El-Bahru’l Muhit,c.8,s.492, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,1993;El-Bahru’l Muhit,c.8,s.492, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut,1.Baskı,1993; İbn Hacer el-Askalani,Fethu’l Bari,C.4,s.255

12-İbn Arabi,Ahkamu’l Kur’an,c.4,s.427, Kadir süresi, Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut

13-İmam Maturidi,Tevilatu Ehli’s Sünnet,c.10,s.585,Daru kutubi’l İlmiyye,1.Baskı,2005,Beyrut ; İmam Maturidi’nin bu tefsiri Arapça hocam tarafından tercüme edilmektedir.

14-Bakara,185

15-İbn Arabi,Ahkamu’l Kur’an,c.4,s.426, Kadir süresi,Daru Kutubi’l ilmiyye,Beyrut; Ruhul Meani, c.30,s.189,Daru İhyai turasi’l Arabiy;İmam Maturidi,Tevilatu Ehli’s Sünnet,c.10,s.583,Daru kutubi’l İlmiyye,1.Baskı,2005,Beyrut; Nesefi,c.4,s.1339;Suyuti,Dürrül mensur,c.15,s.533,1.Baskı,2003,Kahire; Ayni,Umdetu’l Kari,c.11,s.183,Daru kutubil ilmiyye,2001,1.Baskı,Beyrut

16-İbn Kesir,Tefsir-i Kur’an’il Azim,c.8,s.441,Daru Tayyibe,2.Baskı,1999,Riyad

17-İbn Cerir rivayet etmiştir.Bk. İbn Kesir,Tefsir-i Kur’an’il Azim,c.8,s.443,Daru Tayyibe,2.Baskı,1999,Riyad;İbn Hamid’ten rivayet edildiğine göre Hz.Enes şöyle demiştir:”Kadir gecesindeki amel;sadaka,namaz,zekat bin aydan daha hayırlıdır.” Dürrül mensur,c.15,s.533,1.Baskı,2003,Kahire; Mücahit’ten nakl edildiğine göre ; Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır buyruğu, ‘kendisinde kadir gecesi olmayan bin aydan daha hayırlıdır’ demektir.Bk.İbn Kesir,Tefsir-i Kur’an’il Azim,c.8,s.443,Daru Tayyibe,2.Baskı,1999,Riyad;Ferra,Meani’l Kur’an,c.3,s.280,Alemu’l Kütüb,Beyrut,3.Baskı,1983;İbn Kuteybe,Tefsir-i Ğaribi’l Kur’an, s.534,Daru kutubil ilmiyye,Beyrut;Zeccac,Meani’l Kur’an ve İ’rabuh,347,Alemu’l Kutub,1.Baskı,1988,Beyrut; İmam Maturidi,Tevilatu Ehli’s Sünnet,c.10,s.585,Daru kutubi’l İlmiyye,1.Baskı,2005,Beyrut;Cessas,Ahkamu’l Kur’an,473,Daru kitabi’l Arabiy,Beyrut; Abdurrezzak,İbn Hamid,İbn Cerir,Muhammed b.Nasr ve İbn Münzir de Katade’den bu anlayışı nakl etmiştir.Bk.Suyuti, Dürrül mensur,c.15,s.534,1.Baskı,2003,Kahire

18-Prof.Dr.Vehbe ez-Zuhavlî, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühü,Darul Fikr, 1985, 2, 49
19-Nafile namazların cemaat halinde kılınıp kılınamayacağı ihtilaflı bir konudur.Hanefi fıkıh kaynakları ‘teravih,kusuf (güneş tutulma) namazı ve istiska (yağmur dua) namazı hariç’ hiçbir namazı cemaatle kılmaya sıcak bakmaz,mekruh görür.( Hanefilerin görüşleri için bk.İmam Muhammed -İmam Azamın öğrencisi- elAsl c,1s.395,Alemul kutub,1990,1.Baskı,Beyrut;Mevsili,el-İhtiyar,c.1,71-72;Serahsi,Mebsut,c.2,s.125,Gümüşev yayıncılık,İstanbul,2008; Alimlerin çoğunluğuna göre nafile namazlar cemaatle kılınabilir;İbn Kudame,Muğni c,1,s.442 ;Azim abadi,Avnul Mabud,2,224;İmam Malik cemaatle nafile namaz kılmakta sakınca görmemiştir,Müdevvenetül Kübra,1,97;Nevevi,el-Mecmu,4,55)

رَبَطَ ـ يَرْبِطُ ـ يَرْبُطُ Fiili ki bu fiil hem birinci hem de ikinci baptan gelebilmektedir.Rabıta kelimesi bu kökten türemiştir. رابِطَة (rabıta) kelimesine gelince bu kelime mufrettir çoğulu ise رَواَ بِط (ravabid) kelimesidir.İsimdir.Serdar Mutçalı’nın sözlüğünde belirtildiği üzere ’’Birlik,ilişki,bağlamak,kuvvet bulmak,sabırlı kılmak’’ anlamlarına gelmektedir.

Ayetlerde görelim ;

وَرَبَطْنَا عَلٰى قُلُوبِهِمْ اِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهٖ اِلٰهًا لَقَدْ قُلْنَا اِذًا شَطَطًا

’’Ve onların kalplerini kuvvetlendirdik, o vakit ki kıyam ettiler de dediler ki: «Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbidir, O’ndan başkasına bir ilâh diye tapamayız. Diyecek olsak elbette ki haktan pek uzak bir söz söylemiş oluruz’’Kehf suresi 14. ayet (Ömer Nasuhi Bilmen’in mealinden …)

Ayette geçen رَبَطْنَا fiili , ’’Biz kuvvet verdik , kuvvetlendirdik.’’ anlamlarına gelmektedir.Demekki rabıta kelimesi ’’ kuvvet’’ anlamına gelebilen bir fiilden türemiştir.

Kasas suresi 10. ayette ’’ لَوْلَا اَنْ رَبَطْنَا عَلٰى قَلْبِهَا ’’ diye yani ’’Biz onun kalbine güç vermeseydik…’’ manasında geçmektedir.D.İ.B meali.

Enfal suresi 11. ayette ’’    لِيَرْبِطَ عَلٰى قُلُوبِكُمْ ’’ manası : ’’ … (Allah)kalblerinize rabıta versin…’’Elmalılı meali.
Ali İmran suresi 200. ayette ’’    Ey o bütün imân edenler! Sabredin ve sabır yarışında düşmanlarınızı geçin ve cihad için hazır ve rabıtalı bulunun ve Allaha korunun ki felâh bulasınız.’’

*Meale dikkat ederseniz Elmalılı direk olarak mealde ’’Rabıta’’ demiştir.Bu kelimenin değişik kalıpları Kur’an’da geçmektedir.Bakınız : Kehf, 18/14; el-Kasas 28/10; el-Enfâl 8/11; Âl-i İmran 3/200; el-Enfâl 8/60

Kimileri bu ayetlerin bir kısmında bilinen rabıtanın kast edildiğini söylemiştir.Bu mana doğru olursa ; Rabıta bidat olamaz çünkü ayete dayanan şey bidat olamaz.Bu mana doğru değilse bu durumda direk bidat denilemez ve umum ifade eden ayetler göz önüne alınır,ardından hadislere bakmak gerekir.Aradığımız şeyleri hadislerde de bulamazsak önceliği göz ardı etmeksizin diğer delillere bakarız.Bu bir usulu fıkıh kuralıdır.Usul ilimlerinden haberdar olmayanlar ya başkasına yem olur ya da bir bilenden öğrenir.

……………………………………………

يَا اَيُّهَا الَّذٖينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَابْتَغُوا اِلَيْهِ الْوَسٖيلَةَ وَجَاهِدُوا فٖى سَبٖيلِهٖ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının, O’na yaklaşmaya vesile arayın ve O’nun yolunda cihad edin ki kurtuluşa eresiniz. Maide suresi 35. ayet

Ayette vesile arayın denilmektedir ama vesilenin sınırları çizilmemiştir.Dolayısı ile haram ve mekruh olmamak kaydı ile (bunlar zaten ayet ve hadisler başta olmak üzere pek çok delil ile yanlışlığı ortada olan şeylerdir.) vesile aranabilir.Şimdi birisi ’’Ben vesile olsun diye rabıta adı verilen bir metot kullanıyorum.’’ derse ne diyeceksiniz ? Hala çıkıp ’’Rabıta bidattir.’’ diyebilir misiniz ? “Kişi sevdiğiyle beraberdir.”* hadisini göz önüne alıp , ’’Falanca veliyi seviyorum ve bunu ispat adına onu kalbimde canlandırıp hatalardan uzak durmaya çalışıyorum.’’ diyen birisine ’’Hata içerisindesin.’’ denilebilir mi ?

Cennete girmek için vesile aramanın konu ile bağlantısı ;
Allah kendisine yaklaşılması adına vesile aramamızı, emir kalıbı ile ifade etmiştir.Veli dediğimiz kullar gerçekten veli ise (önce araştır sonra hüsn-ü zan) Allah’a yakındırlar (mekan olarak değil,razı olma yönünden yakınlık) çünkü veli kelimesi Arapça’dır ve ’’yakın olmak,dost olmak’’ anlamlarına gelmektedir.Allah’a yakın olan birisine yakın olan kişi Allah’tan uzak olabilir mi ?Olamaz.Dolayısı ile bu kişilere yakınlaşmaktaki niyet ** halisane olunca (bire bir emir kalıbına uymak adına yapılan şey) bu işte bir sakınca olamaz.
……………………………………………

Konuya hadis penceresinden bakalım ;

“ Allah’ın dostları içinde öyle kimseler vardır ki onlar, Nebi ve şehit değildirler fakat kıyamet gününde Allah teala’nın kendilerine bahsettiği lütuf ve makamlardan dolayı Nebi ve şehitler onlara gıpta ederler. Ashab: ‘Ya ResulAllah! Onlar kimlerdir, haber verir misiniz? Diye sorduklarında; Resulullah (S.A.v.): ‘Onlar, aralarında herhangi bir nesep bağı ve maddi alışveriş bulunmadan Allah’ın muhabbeti ve rızası için birbirlerini sevenlerdir. VAllahi onların yüzü nur gibi parlamakta ve kendileri de nurdan minberler üzerinde oturmaktadır. İnsanlar korktukları zaman onlar korkmazlar; insanlar üzüldükleri zaman onlar üzülmezler; buyurdu ve sonra: ‘ Haberiniz olsun! Allah’ın velilerine asla bir korku ve hüzün yoktur’. (Yunus:62-63) ayetini okudu”Kaynak :Ebu Davud, Buyu’ , 76 (No: 3527); Suyuti, Dürrül Mensur, 4, 372; Şevkani, Fethul- Kadir, 2-458

ve
*
الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ “Kişi sevdiğiyle beraberdir.” (Buhari, Edeb; 96; Müslim, Birr, 165; Tirmizî, Zühd, 50…Ebu Davut ,Sünen ; A.B.Hanbel ,Müsned;İbn Hibban , Sahih;Darekutni ,Sünen;Ebu Davut Tayalisi ,Sünen;Ebu Yala,Sünen;Taberani,el Mucemul evsad-kebir-sağir…)

Ve insan sevdiğini düşünür , onun isteyeceği razı olacağı şeyleri yapmaya gayret eder.Öyle ise Veliyi düşünerek ,kalbi bir bağ kurarak Allah’a ulaşmayı hedeflemek,bidat olamaz.

ذِكْرُ الأَنْبِيَاءِ مِنَ الْعِبَادَةِ ، وَذِكْرُ الصَّالِحِينَ كَفَّارَةُ الذُّنُوبِ ، وَذِكْرُ الْمَوْتِ صَدَقَةٌ
“Peygamberleri anmak ibadettendir, iyi kimseleri hatırlamak ise keffâret(günahlar için bir nevi mağfiret vesilesi) dir.Ölümü hatırlamak sadakadır.”

Kaynak : Ali el-Müttakî, Kenzü’l-Ummal, No:32247; Münâvî, Feyzu’l-Kadir, No:4331, 3/564 (2.Baskı,Darul Marife, Lubnan-Beyrut,1972)

Sahihlik değerlendirmesi : Keşful hafa’da (hadis no:1345) bu hadis hakkında zayıf ve/veya uydurma denilmemiştir.Sadece zikredilmiştir.Feteni münker derken Elbani (Silsiletu zaife,4.Cilt)mevzu demiştir. İbn Arrâk,Tenzihu şeriatil merfua’da zayıf ve/veya uydurma dememiştir.

Son sözler :

’’Bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uğrayanlarınkine ve sapıklarınkine değil.’’ Fatiha suresi 6 ve 7. ayet

Ettehiyyatü duasında ’’Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin.’’ diyoruz.Ma mana ? ’’ Selam bizim ve salih kulların üzerine olsun.’’ diyoruz.Bu duanın kaynakları :
1.     Buhari,Sahih 3 kez
2.     Tirmizi,Sünen 2 kez
3.     Nesai,Sünen-i Suğra 11 kez ; Nesai,Sünen-i Kübra 9 kez
4.     İbn Mace,Sünen 2 kez
5.     A.B.Hanbel,Müsned 9 kez (Daha geniş kaynak için dualarımız ve kaynakları başlıklı yazıma bakabilirsiniz.)

Rabıtanın tanımı neydi hatırlayalım :’’ Mutasavvıflar rabıta’yı, müridin şeyhini düşünerek kalbinden dünya ile ilgili şeyleri çıkarması, şeyhi vasıtası ile Hz. Peygamber (S.A.s)’e ve Allah’a kalbini bağlaması şeklinde anlamışlardır.’’(Ş.İslam Ansiklopedisi)

Her namazda iyi kullara dua ediyor muyuz ?Onların yoluna ulaşmayı istiyor muyuz ? Cevap yukarıdaki ayet ve hadise göre mecburen ’’ Evet’’ olacaktır.O zaman düşünelim ; ’’Kendilerine dua ettiğimiz kişileri nasıl olur da düşünmek hata olur ?’’
……………………………………………
**
1.     ” إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” Suyuti – Ciyad
2.     ” إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” Hadis-i Ebu Kasım el Celiy
3.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el cami fil ilel ve marifetu rical,Ahmet B.Hanbel
4.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ” elfevadidi celile ,İbn ukayl
5.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Ebü’l-Fütuh Mecdüddin Muhammed b. Muhammed b. Ali et-Tai, Kitabü’l-erbain fi irşadi’s-sairin ila menazili’l-müttakin
6.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Fevaid,Ebu hasan bin Talha el Ne’li (2 kez)
7.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Müsned-i Ebu Hanife
8.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Müsned, A.B.Hanbel
9.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Müsned,A.B.Hanbel
10.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ elfevaidi müntekat ala şerhil imameyn,Muhammed bin Muhtar bin Müeyyid billah
11.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Hadis-i Ebu Nasr
12.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el Zühd,Hünad bin el sirry
13.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Safvetuttefasir , Ebu zür’a tahir bin muhammed el Makdisi
14.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ meşiha, ebi Abdullah el Razi (2 kez geçer)
15.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ elfevaidi müntekat an şuyuhi sikat,muzaffer bin hüseyn bin besti
16.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Sahihlerden 40 hadis,ismail bin ahmet bin muhammed nisaburi
17.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ ehadis, an şuyuh ebi muhammed el be’lebekky
18.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el fevaidi mültefizza vel feraidil mültekitta,muhammad bin mekki bin ebi el reca (2 kez)
19.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ meşihah, Ebu huseyn bin muhtedi billah
20.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ fevaidi muhrace , şuyuhu ebi abdullah el müezzin
21.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari (2 kez)
22.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari (4 kez)
23.     الْعَمَلُ بِالنِّيَّةِ sahih-i buhari,muhammed bin ismail el Buhari
24.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ehadisu ve hikayat , ebu tahir el selefi
25.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا ibn neccar,tarihu bağdat
26.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا Sahih,müslim bin haccac
27.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا cerh ve tadil,ibn ebi hatim el razi
28.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا isaratül fevaid,ibn abdil ber
29.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا ibn Asakir,el erbein
30.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا el meşihatul bağdadiyyetu,ibn müslime el emevi
31.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا el tuyuriyyat , ebu hasan el tuyuriyye (2 kez)
32.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا isaratül fevaid,ibn abdil ber
33.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ emali,Abdulmelik bin bişran
34.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا el tuyuriyyat , ebu hasan el tuyuriyye
35.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el emali vel kıraat,hasan bin ali bin affan
36.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا siyeru alamu nübela,zehebi
37.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ   siyeru alamu nübela,zehebi
38.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا Tabakatül Şafiiyetil kübra,Sübki
39.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا siyeru alamu nübela,zehebi
40.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ Sünen,İbn Mace
41.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا tabakatu şafiiyyin,ibn kesir el Dımaşk
42.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ibn hacer el askalani,mucemu şeyhatu meryem
43.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ahadisu erbein,ibn nasiriddin el dımaşk
44.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ruvat,el erbeatu aşer,ziyaul makdisi
45.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا Sünen,Ebu Davut el sicistani
46.     الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ إِنَّمَا sehavi,el mekasidül hasene
47.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا   El cami’ , muhammad bin isa el Tirmizi
48.     اَلْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ إِنَّمَا   El Muvatta,Malik bin enes
49.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ   ezzuhd vel rakaik , İbn Mübarek
50.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el bahr,Ebu bekr El Bezzar
51.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Sünenil kubra,el Nesai (4 kez)
52.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ süneni suğra,Nesai (3 kez)
53.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ el münteka,İbn Carut el Nisaburi
54.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Tehzibul asar,İbn hacer el Taberi
55.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Sahih,İbn Huzeyme (3 kez)
56.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ Mustahrec , Ebu Avane (2 kez)
57.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ şerhu sünnet,huseyn bin mesud el Beğavi
58.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ şerhu sünnet,huseyn bin mesud el Beğavi
59.      إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ İbnül Münzir,el evsad fi sunen vel icma vel ihtilaf (2 kez)
60.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ şerhu meanil asar,tahavi
61.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ müşkilul asar, tahavi
62.     إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ el ilel,ibn ebu hatim el Razi
………………………

Muhtemel sorulara – itirazlara cevaplar 

1-’’Sahabe tarafından rabıta yapılmadığına göre bu bidattir.’’denilirse;

İmam Şafii:’’Nastan dayanağı olan hiç bir şey,selef onu yapmasa bile bidat değildir.’’Husnü’t-Tefehhüm ve’d-Derk li Mes’eleti’t-Terk:5-25

2-’’Rabıtanın varlığı,geçerliliği,güzelliği hakkında açık nas yok.’’ denilirse ;

’’Rabıtayı yasaklayıcı bir nas da yok.’’ denilir.Mesalih – i mürsele usulu fıkıh kaidesi gereğince(ki bu kural En’am süresi 119.ayete dayanır.Her usulcü ve usul talebesi bu kaideyi bilir.) ’’eşyada asl olan ibahadır.’’ Bu durumda rabıtayı yasaklayan,yalanlayan bir delil bulunmadıkça (ki böyle bir delil yok) en azından mübah kabul edilmelidir.Yasaklayıcı bir delil olmadığı halde , iyi niyetle yapıldığında yukarıda geçen hadis sayesinde müstehap olarak görülebilir.Bununla birlikte dikkat edelim , bu meselede sukutu icma’ vardır.Bilindiği üzere icma’ ittifak edilen delillerdendir.Rabıtanın en açık delilleri : 1 – İcma’ 2-Mesalih-i Mürsele

3- ’’Rabıta bidatse ne olur ? ’’denilirse ;

İmam Nevevi’nin Müslim Şerhi’nde ’’…her bidat sapıklıktır.’’ bu hadisin sınırlandırılmış umumi bir hüküm olduğunu ifade etmiştir.Burada kast edilen bidatlerin çoğunluğudur.A’dan Z’ye tüm bidatler demek değildir.Peygamberimiz ve sahabe zamanında camilerin minareleri yoktu.Dolayısı ile bu bir bidattir lakin her bidat sapıklıktır diyerek minareleri yıkmak asıl sapıklık olur.Her bidat sapıklıktır diye çevrilen hadis,tüm bidatleri kapsasaydı minarelerin yıkılması gerekirdi.Sahabe zamanında fıkıh ya da ilmihal kitapları yazılmış mıdır ? Yazılmamıştr.Bu durumda bu kitapları yazmak da bidattir,diyerek o kitapları yakmak mantıkla ve dinle bağdaşır mı ?İlim kitapları yazmak mendup bidattir.Her bidatin hükmü aynı değildir.Hadis hafızı ibni Receb, Erbain Şerhi’nde şöyle demektedir: ’’Bidatle kast edilen Şeriatin kendisine delâlet edeceği aslı bulunmayan şeyler türünden yapılan ihdâslar/îcâdlardır. Şeriatten kendisine delâlet edecek bir aslı bulunan şeyler ise, lüğat olarak her ne kadar bid´at ise de dini hüküm açısından bidat değildir.’’( Câmiul-Ulum vel-Hikem 397, Darül Fürkan-Ürdün)

Allah’ın varlığına inanmak islâm dairesinin içerisinde bulunabilmenin birinci şartıdır.
Allah’ın zatı üzerinde düşünmek haramdır. Onun zatını idrak etmek aklen mümkün değildir.
Çünkü Allah’ın hiç bir benzeri yoktur. Aklın ulaşabildiği ve kavrayabildiği şeyler ancak madde cinsinden olan şeylerdir. Allah ise madde değildir (madde olduğunu ileri süren mezhep : mücessime>sapık mezheptir.).Bu durumda insanoğlu Allah’ın zatını kavramaktan acizdir.Aciz olduğu halde bu hususta ısrarın ise getirisi sadece sapıklık olacaktır.’’ Allah’ın yarattıkları hakkında düşününüz. Fakat Allah’ın zatı hakkında düşünmeyiniz. Gerçekten siz buna(zatını düşünmeye) hiç güç yetiremezsiniz.’’(Suyuti,Camiussağir,1 : 132) sahihliğini teyit için kaynak: Acluni ,Keşful Hafa , 1, 311.Şura 11’de Allah’ın benzeri olmadığı belirtilmiştir,dolayısı ile zatı hakkında düşünsek bile yanlış düşünürüz.

Biz insanlar,Allah’ı sadece dinimizin net delillerinin verdiği bilgiler vasıtasıyla tanıyabilmekteyiz,yani fikir yürütmek bir hata olacaktır çünkü mevzu bahis Allah,öyleyse delilsiz önerme yapmak sakıncalıdır.
Allah’ın görülmüyor oluşu onun yokluğunu gerekli kılmaz çünkü bundan 500 yıl önce mikroplar,virüsler görülebiliyor muydu ? Demek ki teknoloji geliştikçe,zaman geçtikçe görülmeyen bazı şeyler görülür hale gelmektedir.Ayrıca insan sınırlı bir varlıktır ki her şeyi duyamamakta, görememekte .Bugün bile bilim, insan kulağı her sesi duyamamaktadır demekle birlikte duyamadığımız seslerin varlığını kabul etmektedir.Zaman ilerledikçe görülmeyen, bilinmeyen bazı gerçekler bilinir görülür oluyorsa elbet bir gün ya Allah’ı göreceğiz ya da kendisini göstermese de varlığından hiç emin olmadığımız kadar emin olmak zorunda kalacağız(cehennem).

Allah’ın varlığının bir delili

Delillerin tamamını saymak mümkün değildir. Aslen din felsefesinin konusu olan Allah’ın varlığını ispatlamak,bazı ilmihal kitaplarımızda da yer almıştır ama yine de bu konu hakkında müstakil bir çok kitap yazılmıştır.

1-Hudûs (sonradan var olma) delili :
Bilindiği üzere failsiz(işi yapansız) meful (yapılan iş) olabilmesi imkansızdır. Bu âlem,hâdis yani sonradan vâr olmadır.sonradan var olması demek,varlığının bir başlangıcı var,demektir ki bu durumda bir vâr ediciye muhtaç olur.Aklen de bu var edicinin,var olanların zıttına yani varlığının başlangıçsız olması gerekir.Çünkü varlığının bir başlangıcı olsaydı o zaman,âlem ile eşit olurdu ki yaratma,vâr edebilme vasfının sahibi olamazdı.Aynı sıfatları taşıyan şeyler arasında bir üstünlük olabilmesi aklen muhaldir.
Çevremizde görebildiğimiz ve göremediğimiz mevcudâtın varlığı kendisine bağlı olan vâr ediciye vacibul vucut denir.
Bu alemin sonradan meydana gelme olduğunun delili ise,her an her şeyin değişim içinde olmasıdır.insan ölüyorsa,demek ki doğuyor.öyleyse bir başlangıcı mevcuttur.ağaçlar kuruyorsa,demek ki yaşama geldiği bir an var.kısacası zamana tabi olan her şey,değişim süreci içerisinde yer alır ve bu sürecin bir başlangıcı ve sonu kesinlikle vardır.
Filozofların,alemin varlığının bir başlangıcı olduğu hakkında pek çok ispatı mevcuttur.Gerçi artık bilim de bunu tespit etmiş ve coğrafya kitaplarına bile koymuştur.’’dünya tahminen …milyon yıl kadar önce var oldu.’’ Kaydı,coğrafyaya aittir ve bu bilgi,lise kitaplarında dahi yer almaktadır.
Bilim, her ne kadar Allah’ın varlığını ispatlayamıyorsa da,yokluğunu da ispatlayamaz!Yani ‘’Ben bilimin ispatına göre inanırım.’’diyorsak , kişiler neden sadece ‘’Bilim tarafından ispatlanamadığına göre yoktur.’’ Diyerek resmin yarısını görüyor ? Resmin kalan tarafında ‘’YOKLUĞUNU DA İSPATLAYAMIYOR’’ gerçeği yatmaktadır. Varlığının ispatlanamayışı,yokluğunun bir delilidir,düşüncesi de resmi bütün olarak görememenin hatasından kaynaklanır çünkü bilimin Allah’ın yokluğunu ispatlayamayışı da varlığının bir delilidir,şeklinde bir sonuç direk çıkmaktadır.Bu durumda hangi sonuç doğrudur ?Bilimin her şeyi deneyleyemediği bilinen bir gerçektir,şöyle ki bir insanın duygusunu bilim deneyleyip, duygu vardır veya da yoktur,diyememekte ise de bizler duyguların varlığından eminiz.Bu durumda aciz olan kimdir ? Ortaya çıkan sonuç ;Allah,melek,cin,şeytan gibi gözle görülmeyen varlıkların yokluğuna bilimsel bir delil yokken, onların varlığına dînî ve aklî deliller pek çoktur ki bu deliller aslında bilimin delillerinden çok daha kesinlik arz eder.

Her şey yaratılmışsa haşa Allah’ı kim yarattı?

Bu soru batıl(geçersiz) ,mantık kurallarına aykırıdır. ’’Her şey yaratılmamıştır’’,cümlesi yanlış bir cümledir.Yaratılmamış olanlara örn; Kur’an.
Bu sorunun cevabı,bu konu içerisine yayılmıştır.Yani bir yaratıcının,yaratılmadan varlığı zorunludur,yoksa teselsülün(yaratılma zincirinin) önüne geçilemezdi.
Dinen şunu söylemek mümkündür ; Allah hakkında ‘’yaratılmıştır ’’düşüncesi Allah’ın ‘’kıyam bi nefsihi’’ sıfatına aykırı olur ki bu sıfat ayetle sabittir ’’ Doğurmadı ve doğurulmadı.’’(İhlas :3) dolayısıyla bu düşünce ayet ile çürütülür.

Yaratılmış olmak,âciz olmanın bir belgesidir çünkü her yaratılanın sonu vardır.Kimse sonsuz olma gücüne sahip olamadığına göre, her canlının bir sonu olduğuna göre ki bunu inkar etmek akıl ile örtüşmez çünkü atalarımızın yaşamadığını (reenkarnasyona inananlar hariç) herkes bilmektedir.Bu durumda her yaratılan âcizdir,sonu vardır.Mâdem ki yaratılanların,örneğin insanların bir sonu var,öyleyse onların sonunu getirecek bir varlığa ihtiyaçları var ve bu varlığın da yine aklen sonu olmayan bir varlık olması gerekmektedir ki aradan asırlar da geçse insanların sonunu getirebilsin.
Ayrıca bu var edicinin bir sonu olsaydı ,yaratılanlarla benzeşir olurdu ki pek çok filozofun da dile getirdiği gibi,yaratıcı hiçbir şeye benzemez ve üstün bir varlıktır.işte bu üstünlük ancak yaratılmamış olmakla mümkündür. Kısaca ;
Vucuda gelmiş olanların vucuda gelmesini sağlayacak olan illet(failsiz fiil olamayacağı) bir yaratılmamış olanın gerekliliğinin illetidir(yapılmış(fiil) olan bir şey varsa ki var,bu durumda onları yapan bir zatın olması).dolayısıyla yaratıcının yaratılmamış olması gerekir.işte bu sebepten ötürü Allah yaratılmamıştır.Aksi halde bu yaratılma zincirinin dur durak bilmeksizin gitmesi,uzaması gerekirdi ki bu da aklen muhaldir.

Kritisizm kurucusu olan Descartes Allah’ın varlığı hakkında şöyle demiştir :“Allah’ın varlığı, bir hakikati ifade eden geometrik teorilerden daha hakikidir.”

Ünlü matematikçi,fizikçi ve filozof olan Paskal, Allah hakkında şöyle demiştir : ‘’ insanlar arasında akıllı diyebileceğimiz sadece iki grup insan vardır ; Allah’ı bildikleri için inanarak onun yolunda olanlar ve Allah’ı bilmedikleri halde onu bulmak ve inanmak için çaba sarf edenlerdir.Bu iki grubun dışında kalanları akıllı saymak doğru değildir.

………………………………………………………………

Allah’ın isimleri kaçtır ?

Ayetler :

1- وَلِلّٰهِ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى فَادْعُوهُ بِهَا
En güzel isimler Allah’ındır. O’na o güzel isimleriyle dua edin… (Araf suresi 180. ayet)

’’ …Sadece Kuranı Kerim’de Allah’ın 100’den fazla ismi yer almaktadır…’’(D.İ.B Kur’an Yolu Tefsiri,ilgili ayet, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları)
……………
2- اَللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ لَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى
Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayandır. En güzel isimler O’nundur. (Taha suresi 8. ayet)
……………
3- قُلِ ادْعُوا اللّٰهَ اَوِ ادْعُوا الرَّحْمٰنَ اَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى
De ki: “(Rabbinizi) ister Allah diye çağırın, ister Rahman diye çağırın. Hangisiyle çağırırsanız çağırın, nihayet en güzel isimler O’nundur.”… (İsra suresi 110. ayet)
……………
4- هُوَ اللّٰهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى
O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur… (Haşir suresi 24. ayet)
……………

ibn hazm el-muhalla adlı kitabında (1,51) Allah’ın isimlerini 99 olarak sınırlandırmış bunu da ilgili hadislere dayandırmıştır ki bu hatadır çükü diğer hadisleri de göz önünde bulundurmamız gerekir.Biz de o hadisi göz önüne alarak, farklı bir hadise dayanarak bu hadislerin sınırlayıcı özelliği olmadığını dolayısıyla 99’dan fazla ismi olduğunu söyleri.Bunu da sahih bir hadise (A.B.Hanbel,3704-Elbani hadisi sahih görmüş-Silsiletu sahih,199) dayandırırız.
Hadiste (A.B.Hanbel,3704) geçen : ’’   أَوْ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ’’   bu cümle ; ’’ Veya senin katında,ğayb ilminde gizlediğin (isimler…)’’ anlamına gelmektedir ki bu da 99’dan fazla isim olduğuna delildir.İmam Nevevi,Sahih-i Müslim’in Şerh’inde :’’Bu hadisin Allah’ın isimlerini sınırlayıcı olmadığında ulema ittifak etmiştir.Bu hadisin manası ’ Allah’ın bu 99 isimden başka ismi yoktur.’ değildir.Bu hadis ile kast edilen şey ’bu 99 ismi sayan cennete girer.’ cennete girişi bildiren bu haber,Allah’ın isimlerini sınırlama özelliğine sahip değildir.’’ (18 cilt,2.Baskı,Daru ihyai türasil arabiy)

Allah’ın isimleri 99 tane değil,daha çoktur.Nitekim D.İ.Başkanlığına ait ilmihalde de buna değinilmiştir ;’’Allah’ın isim ve sıfatları 99 isimden ibaret değildir. Allah’ın âyet ve hadislerde geçen başka isimleri de vardır. Hadiste 99 sayısının zikredilmesi, sınırlama anlamında değil, bu isimlerin Allah’ın en meşhur isimleri olması sebebiyledir. ’’ (D.İ.B iki ciltlik ilmihal,cilt 1 , Ankara,2006)

نسمي الله شيئا لا كالاشيا وذاتا عن جهات الست خالـي
’’ Allah tealayı ’ şey’ diye isimlendiririz fakat diğer şeyler gibi değil.Altı (üst-alt-sağ-sol-ön-arka) yönden hali Zat diye de isimlendirebiliriz.’’(Şerh-i Emali,Aliyyül Kari,s.6 ,Mektebetü Mahmudiyye,Fatih-İstanbul)

Şarih Aliyyül Kari,bu metni şerh ederken,Allah’a şey demenin caizliğine dair قُلْ اَيُّ شَیْءٍ اَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللّٰهُ شَهٖيدٌ بَيْنٖى وَبَيْنَكُمْ De ki: “Şahitlik bakımından hangi şey daha büyüktür?” De ki: “Allah benimle sizin aranızda şahittir…’’ Enam suresi 19. ayetten yararlanır.(F.Razi ve bir grup alim bu görüşe katılmaz.Bakınız: F.Razi-Tefsiri Kebir,Araf süresi 180.ayetin tefsiri )

Zat diye isim verilirken de pek çok hadiste geçen ’’ ذات الله ’’ kelimesine dayanır.Bu kelime mevkuf hadis olarak Buhari’de,merfu hadis olarak ; Müslim,Ebu davut,Darimi,A.B.Hanbel,İbn Hibban ve daha pek çok hadis kitabında geçmektedir.
تَفَكَّرُوا فِي كُلِّ شَيْءٍ وَلا تَفَكَّرُوا فِي ذَاتِ اللَّهِ  Bu hadiste ’’ Her şey hakkında düşünün,Allah’ın zatı hakkında tefekkür etmeyin.’’ buyrulmaktadır. (Beyhaki,El esma vel sıfat,618,Ravilerin birisi hasen,diğerleri sikadır.Farklı kitaplarda farklı raviler ile geçer,çoğunun senedi zayıftır,Sehavi,El mekasidül hasene’de onların senedi için zayıf,manası için sahih demiştir,s.260.Bizim bulduğumuz hadis için,İbn Hacer,Fethul Bari 13,283’de senedi ceyyit (sahih veya hasen) ,demiştir.)

Allah’ın isimlerini 99 olarak ifade eden hadisler,çokluktan kinayedir.Dolayısı ile 99 sayısı hadiste geçiyor,bunu çoğaltamazsınız,düşüncesi hata olur.(Bakınız : Edebi sanatlarda kinaye)

Hadislere Giriş :

Allah’ın isimlerinin 99 olduğunu belirten hadisler (değişik lafızla aynı manaya gelen çeşitli hadisler vardır) ;

1- إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْمًا مِائَةً إِلَّا وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ
’’Allah’ın yüzden 1 eksik,100 ismi vardır.Kim onları ezberlerse (gereği gibi amel ederse) cennete girer.’’

İlgili hadisn rical ve tahric ilmi ile alakası ;

A- Tahric ilmi (bire bir aynı metin ve 99 isimden bahseden hadisler):

1.     Buhari’de 3 tane
2.     Müslim’de 2 tane
3.     Tirmizi’de 3 kez
4.     Sünen,İbn Mace 2 kez
5.     Müsned,A.B.Hanbel 5 kez
6.     Sahih,İbn Hibban 2 kez
7.     Şuabül iman, Beyhaki 1 kez
8.     Sünen-i Kübra,Beyhaki 2 kez
9.     Mucemül evsad,Taberani 3 kez
10.     Emali,İbn Hacer 13 kez
11.     İlelül Kebir,Tirmizi 1 kez
12.     Garibul hadis,Hattabi 1 kez
13.     Tevhid,İbn Mendeh 7 kez
14.     El itikat ila sebili rüşd,Beyhaki 4 kez
15.     Esma ve sıfat,Beyhaki 5 kez
16.     Hilyetül Evliya,Ebu neim 3 kez
17.     Tarihu Bağdat,Hattabi 3 kez
18.     El dua,Taberani 5 kez
19.     Deavatül kebir,Beyhaki
20.     Müsned,A.B.Hanbel 7 kez
21.     Tefsir,Mukatil Bin Süleyman
22.     El vesid fi tefsiril Kur’anil mecid,Vahidi
23.     Tehzibul kemal,Mizzi
24.     İlelül Kebir,Tirmizi
25.     Cami’ , Tirmizi
26.     Sünen-i Kübra,Nesai
27.     Camiul beyan an tevilül Kur’an,İbn cerir Taberi 2 kez
28.     Şerhu sünne,Beğavi 2 kez
29.     Zuaful kebir,Ukayli
30.     Tefsir-i İbn Ebi Hatim 2 kez
31.     Tahrici ehadisil esmail husna,İbn Hacer el askalani 15 kez
32.     Mucem,ibn Arabi 2 kez
33.     El dua,Taberani 19 kez
34.     Sahih,İbn Hibban 2 kez
35.     Mucemul evsad,Taberani 4 kez
36.     Müsnedu şamiyyin,Taberani 2 kez
37.     El kamil fi zuafai rical,İbn Adiy 5 kez

B- Rical ilmi (Buhari’deki hadis içindir) :

1.     حكم بن نافع : Sika (güvenilir ravi) Ebu hatim razi,İbn Hibban,İbn hacer,Yahya bin muin
2.     شعيب بن دينار : Sikav hadis hafızı. Ebu hatim razi,İbn Hibban,Ebu yala,A.B.Hanbel,Nesai,Zehebi
3.     عبد الله بن ذكوان : Sikadır.İbn hibban,A.B.Hanbel,Nesai,İbn Hacer,Takrip’te :’’Sika ve fakih.’’ demiştir.
4.     عبد الرحمن بن هرمز : Sikadır.İbn hacer,ibn hibban,Ebu zür’a razi,Zehebi,Vakidi
5.     عبد الرحمن بن صخر : Ebu Hureyre’dir.Sahabidir.
…………………….
Allah’ın isimlerinin neler olduğunu (isimlerin geçtiği hadisler) belirten hadisler ;

2- إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْمًا مِائَةً غَيْرَ وَاحِدَةٍ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ، هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْغَفَّارُ الْقَهَّارُ الْوَهَّابُ الرَّزَّاقُ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الْخَافِضُ الرَّافِعُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ الْحَكَمُ الْعَدْلُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ الْحَلِيمُ الْعَظِيمُ الْغَفُورُ الشَّكُورُ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ الْحَفِيظُ الْمُقِيتُ الْحَسِيبُ الْجَلِيلُ الْكَرِيمُ الرَّقِيبُ الْمُجِيبُ الْوَاسِعُ الْحَكِيمُ الْوَدُودُ الْمَجِيدُ الْبَاعِثُ الشَّهِيدُ الْحَقُّ الْوَكِيلُ الْقَوِيُّ الْمَتِينُ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ الْمُحْصِي الْمُبْدِئُ الْمُعِيدُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْوَاجِدُ الْمَاجِدُ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ الْقَادِرُ الْمُقْتَدِرُ الْمُقَدِّمُ الْمُؤَخِّرُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْوَالِيَ الْمُتَعَالِي الْبَرُّ التَّوَّابُ الْمُنْتَقِمُ الْعَفُوُّ الرَّءُوفُ مَالِكُ الْمُلْكِ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ الْمُقْسِطُ الْجَامِعُ الْغَنِيُّ الْمُغْنِي الْمَانِعُ الضَّارُّ النَّافِعُ النُّورُ الْهَادِي الْبَدِيعُ الْبَاقِي الْوَارِثُ الرَّشِيدُ الصَّبُورُ

İlgili hadisin rical ve tahric ilmi ile alakası ;

A- Tahric ilmi : Tirmizi,Sünen 3507 nolu hadis,5 cilt,Daru iyhau türasil Arabiy,1.Baskı,Beyrut

B- Rical ilmi :

1.     إبراهيم بن يعقوب السعدي : Sikadır.
2.     صفوان بن صالح الثقفي : Sikadır.
3.     وليد بن مسلم : Sikadır.
4.     شعيب بن دينار : Sika ve hadis hafızıdır.
5.     عبد الله بن ذكوان : Sikadır.
6.     عبد الرحمن بن هرمز : Sikadır.
7.     عبد الرحمن بن صخر : Ebu Hureyre’dir.Sahabidir.İnceleme dışıdır.
…………………….

3- إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْمًا، مِائَةً إِلَّا وَاحِدًا، إِنَّهُ وِتْرٌ يُحِبُّ الْوِتْرَ، مَنْ حَفِظَهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَهِيَ اللَّهُ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ
الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْمَلِكُ الْحَقُّ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ الْعَلِيمُ الْعَظِيمُ الْبَارُّ الْمُتْعَالِ الْجَلِيلُ الْجَمِيلُ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْقَادِرُ الْقَاهِرُ الْعَلِيُّ الْحَكِيمُ الْقَرِيبُ الْمُجِيبُ الْغَنِيُّ الْوَهَّابُ الْوَدُودُ الشَّكُورُ الْمَاجِدُ الْوَاجِدُ الْوَالِي الرَّاشِدُ الْعَفُوُّ الْغَفُورُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ التَّوَّابُ الرَّبُّ الْمَجِيدُ الْوَلِيُّ الشَّهِيدُ الْمُبِينُ الْبُرْهَانُ الرَّءُوفُ الرَّحِيمُ الْمُبْدِئُ الْمُعِيدُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ الْقَوِيُّ الشَّدِيدُ الضَّارُّ النَّافِعُ الْبَاقِي الْوَاقِي الْخَافِضُ الرَّافِعُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ الْمُقْسِطُ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْحَافِظُ الْوَكِيلُ الْفَاطِرُ السَّامِعُ الْمُعْطِي الْمُحْيِي الْمُمِيتُ الْمَانِعُ الْجَامِعُ الْهَادِي الْكَافِي الْأَبَدُ الْعَالِمُ الصَّادِقُ النُّورُ الْمُنِيرُ التَّامُّ الْقَدِيمُ الْوِتْرُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ

İlgili hadisin rical ve tahric ilmi ile alakası ;

A- Tahric ilmi : İbn Mace,Sünen 3861 nolu hadis,2 cilt,Darul Fikr, 1.Baskı ,Beyrut

B-Rical ilmi :

1.     هشام بن عمار السلمي : ibn Hibban’a göre sikadır.
2.     عبد الملك بن محمد : Makbuldür.İbn Hacer’e göre leyyindir. (gevşektir.) İbn Hibban da bu ravinin geçtiği hadis ile delil çıkartılamaz,demektedir.Sika olduğunu söyleyen de vardır.
3.     زهير بن محمد : Ebu Ahmet Hakim,bazı münker hadisleri vardır,der.Beyhaki de Sünen’i kübra’sında kavi değildir,der.Bazı yazarlar A.B.Hanbel’in bu ravi için sika,dediğini naklederken bazı yazarlar da münker dediğini nakletmiştir.Nesai ise zayıf,kavi değil,münker demiştir.
4.     موسى بن عقبة القرشي : Sika ve fakihtir.A.B.Hanbel,Nesai,Zehebi,Vakidi.İbn Hacer,Takrib adlı kitabında sika ve fakih demiştir.
5.     عبد الرحمن بن هرمز : Sikadır.İbn hibban,Zehebi,Vakidi,Yahya bin Muin
6.     عبد الرحمن بن صخر : Ebu Hureyre’dir.
…………………….

4- إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةًوَتِسْعِينَ اسْمًا مِائَةً إِلا وَاحِدًا إِنَّهُ وِتْرٌ يُحِبُّ الْوِتْرَ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ هُوَ اللَّهُ الَّذِي لا إِلَهَ إِلا هُوَ الرَّحْمَنُ، الرَّحِيمُ، الْمَلِكُ، الْقُدُّوسُ، السَّلامُ، الْمُؤْمِنُ، الْمُهَيْمِنُ، الْعَزِيزُ، الْجَبَّارُ، الْمُتَكَبِّرُ، الْخَالِقُ، الْبَارِئُ، الْمُصَوِّرُ، الْغَفَّارُ، الْقَهَّارُ، الْوَهَّابُ، الرَّزَّاقُ، الْفَتَّاحُ، الْعَلِيمُ، الْقَابِضُ، الْبَاسِطُ، الْخَافِضُ، الرَّافِعُ، الْمُعِزُّ، الْمُذِلُّ، السَّمِيعُ، الْبَصِيرُ، الْحَكَمُ، الْعَدْلُ، اللَّطِيفُ، الْخَبِيرُ، الْحَلِيمُ، الْعَظِيمُ، الْغَفُورُ، الشَّكُورُ، الْعَلِيُّ، الْكَبِيرُ، الْحَفِيظُ، الْمُقِيتُ، الْحَسِيبُ، الْجَلِيلُ، الْكَرِيمُ، الرَّقِيبُ، الْوَاسِعُ، الْحَكِيمُ، الْوَدُودُ، الْمَجِيدُ، الْمُجِيبُ، الْبَاعِثُ، الشَّهِيدُ، الْحَقُّ، الْوَكِيلُ، الْقَوِيُّ، الْمَتِينُ، الْوَلِيُّ، الْحَمِيدُ، الْمُحْصِي، الْمُبْدِئُ، الْمُعِيدُ، الْمُحْيِي، الْمُمِيتُ، الْحَيُّ، الْقَيُّومُ، الْوَاجِدُ، الْمَاجِدُ، الْوَاحِدُ، الأَحَدُ، الصَّمَدُ، الْقَادِرُ، الْمُقْتَدِرُ، الْمُقَدِّمُ، الْمُؤَخِّرُ، الأَوَّلُ، الآخِرُ، الظَّاهِرُ، الْبَاطِنُ، الْمُتَعَالِ، الْبَرُّ، التَّوَّابُ، الْمُنْتَقِمُ، الْعَفُوُّ، الرَّءُوفُ، مَالِكُ الْمُلْكِ، ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ، الْمُقْسِطُ، الْمَانِعُ، الْغَنِيُّ، الْمُغْنِي، الْجَامِعُ، الضَّارُّ، النَّافِعُ، النُّورُ، الْهَادِي، الْبَدِيعُ، الْبَاقِي، الْوَارِثُ، الرَّشِيدُ، الصَّبُورُ

İlgili hadisin rical ve tahric ilmi ile alakası ;

A- Tahric ilmi : Sahih,İbn Hibban 808 nolu hadis,18 cilt,Müessiseturrisale,2.Baskı,Beyrut

B-Rical ilmi :

1.     الحسن بن سفيان الشيباني : Sikadır.
2.     محمد بن الحسن بن قتيبة اللخمي : Sikadır.
3.     محمد بن أحمد العثماني : Hasendir.
4.     صفوان بن صالح الثقفي : Sikadır.
5.     وليد بن مسلم : Sikadır.
6.     شعيب بن دينار : Sika ve hadis hafızıdır.
7.     عبد الله بن ذكوان : Sikadır.
8.     عبد الرحمن بن هرمز : Sikadır.
9.     عبد الرحمن بن صخر : Ebu Hureyre’dir.

Benzer hadislerin geçtiği yerler ;

1.     Müstedrek Ala Sahihayn ,Hakim
2.     Sünenül kübra,Beyhaki
3.     Mucem,İbn Arabi
4.     Mucem,Ebu Bekir İsmail
5.     Tahrici ehadisi esmail husna,İbn Hacer
6.     Emalil Mutlak,İbn Hacer
7.     El itikat ila sebili rüşd,Beyhaki, 3 farklı metin
8.     El esma vel sıfat,Beyhaki
9.     Şuabül iman,Beyhaki
10.     Şerhussunne, Berbahari
11.     Tehzibul Kemal , Mizzi
12.     Deavatül kebir,Beyhaki
…………………….

Allah’ın isimlerinin 99’dan fazla olduğuna işaret eden en net deliller ;

مَا قَالَ عَبْدٌ قَطُّ إِذَا أَصَابَهُ هَمٌّ أَوْ حَزَنٌ اللَّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ ابْنُ عَبْدِكَ ابْنُ أَمَتِكَ، نَاصِيَتِي بِيَدِكَ، مَاضٍ فِيَّ حُكْمُكَ عَدْلٌ فِيَّ قَضَاؤُكَ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ أَوْ أَنْزَلْتُهُ فِي كِتَابِكَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِيعَ قَلْبِي وَنُورَ صَدْرِي وَجَلَاءَ حُزْنِي وَذَهَابَ غَمِّي إِلَّا أَذْهَبَ اللَّهُ هَمَّهُ وَأَبْدَلَهُ مَكَانَ حُزْنِهِ فَرَحًا “، قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ، يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَتَعَلَّمَ هَذِهِ الْكَلِمَاتِ، قَالَ أَجَلْ، يَنْبَغِي لِمَنْ سَمِعَهُنَّ أَنْ يَتَعَلَّمَهُنَّ

’’Bir kimseye bir keder ve hüzün isabet eder, o da: “Allah’ım! Ben senin falanca kulunun oğluyum, kaderim senin elindedir, bende senin hükmün geçerlidir, senin adaletin hükmeder, senin olan her isminde ki sen onunla kendini isimlendirdin, yahut onu kitabında indirdin, yahut mahlûkatından birine öğrettin, yahut onu yanındaki gayb ilmine ayırdın.Kur’an-ı Azim’i, kalbimin baharı, göğsümün nuru, hüznümün cilası ve kederimin gidericisi kıl” derse, Allah onun hüznünü ve kederini giderir. Onun yerine bir ferahlık verir. Hz. Peygamber böyle buyurunca: Ya Resulullah, onları öğrenelim mi?’ denildi. Bunun üzerine Hz. Peygamber: ’Evet, onları duyan her kimsenin onları öğrenmesi gerekir buyurdu.’’

İlgili hadisin rical ve tahric ilmi ile alakası ;

A- Tahric ilmi : Musannef,İbn Ebi Şeybe ( 29808) numaralı hadis,14 cilt,1.Baskı,Darul Rüşd,Riyad.Yakın manalı hadis pek çok kitapta geçer ama bu hadisler arasında sika varili olanı bulmak zordur.Bu manayı ifade eden hadisler (Ğayb ilminde isimleri olduğu) ayrıca şu kitaplarda geçer ;

1.     A.B.Hanbel,Müsned 2 kez
2.     İbn Hibban,Sahih
3.     Hakim,Müstedrek ala sahihayn
4.     İbn Ebi Şeybe,Müsned
5.     İbn Ebi Şeybe,Musannef
6.     Bezzar,Müsned
7.     Ebu Yala,Müsned
8.     Taberani,Mucemül kebir
9.     Şeceri,Emali
10.     Beyhaki,El esma vel sıfat 2 kez
11.     Beyhaki,El kazau vel kader
12.     Kadı İyaz,El şifa
13.     Taberani,El dua 2 kez
14.     Nesai,Amelül yevm ve leyle 2 kez
15.     Beyhaki,Daavatül kebir

B- Rical ilmi :

a.     يزيد بن هارون الواسطي : Sikadır.İbn Ebi Şeybe,A.B.Hanbel.
b.     فضيل بن مرزوق : Tartışmalıdır..Ebu Davut sicistani : Sikadır.A.B.Hanbel : Sikadır. (Ebu Davut ve A.B.Hanbel’e uyarız.)
c.     موسى بن عبد الله : Sikadır.Ebu hatim razi,İbn hibban,A.B.Hanbel,Nesai,Zehebi
d.     القاسم بن عبد الرحمن الهذلي : Sikadır.İbn hibban,İbn hacer,Vakidi,Yahya bin muin
e.     عبد الرحمن بن عبد الله الهذلي : Sikadır.Ebu hatim razi,İbn hacer,Vakidi
f.     عبد الله بن مسعود : Sahabidir.
…………..

Allah bir, isimler ise çoktur. İbni Atıyye tefsirinde, ayetteki isimlerin, icma ile yapılan isimlendirmelerden başka bir şey olmadığını söyler.’’(Prof.Dr.Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Darul Fikr-Dımaşk-8.Baskı-1418)

İbn Arabi , Allah’ın isimlerinin 99’dan fazla olduğu görüşündedir ve bunları tek tek yazmıştır.İbn Arabi’den bire bir alıntı

’’
1)     Fatiha’da 5 tane : الله ، الرب ، الرحمن ، الرحيم ، مالك
2)     Bakara’da 30 tane : محيط ، قدير ، عليم ، حكيم ، ذو الفضل ، العظيم ، بصير ، واسع ، بديع السموات ، سميع ، التواب ، العزيز ، رءوف ، شاكر ، إله واحد ، غفور ، شديد العذاب ، قريب ، شديد العقاب ، سريع الحساب ، حليم ، خبير ، حي ، قيوم ، علي ، عظيم ، ولي ، غني ، حميد ، مولى
3)     Ali imran’da 10 tane : عزيز ، ذو انتقام ، وهاب ، قائم بالقسط ، جامع الناس ، مالك الملك ، خير الماكرين ، شهيد ، خير الناصرين ، وكيل
4)     Nisa’da 7 tane : الرقيب ، الحسيب ، كثير العفو ، النصير ، مقيت ، جامع المنافقين والكافرين في جهنم جميعا
5)     Maide’de 2 tane : علام الغيوب ، خير الرازقين
6)     En’am’da 17 tane : فاطر ، قاهر ، شهيد ، شفيع ، خير الفاصلين ، الحق ، أسرع الحاسبين ، القادر ، فالق الحب والنوى ، فالق الإصباح ، جاعل الليلسكنا ، مخرج الحي من الميت ، ومخرج الميت من الحي ، سريع العقاب ، خالق كل شيء ، اللطيف ، الحكيم
7)     Araf’ta 4 tane : خير الحاكمين ، خير الفاتحين ، أرحم الراحمين ، خير الغافرين
8)     Berae 1 tane : مخزي الكافرين
9)     Hud’ta 7 tane : أحكم الحاكمين ، حفيظ ، مجيب ، قوي ، مجيد ، ودود ، فعال لما يريد
10)     Yusuf’ta 3 tane : المستعان ، القاهر ، الحافظ
11)     Ra’d’ta 6 tane : ذو مغفرة ، عالم الغيب والشهادة ، الكبير ، المتعال ، شديد المحال ، القائم على كل نفس بما كسبت
12)     Hicr’de 2 tane : الوارث ، الخلاق
13)     Nahl’de 1 tane : كفيل
14)     Kehf’de 3 tane : مقتدر ، ذو الرحمة ، الموئل
15)     Meryem’de 1 tane : وهو حفي
16)     Taha’da 2 tane : الملك ، خير وأبقى
17)     İkterabe’de 3 tane : الحاسب ، خير الوارثين ، الفاعل
18)     Hac’da 1 tane : المكرم
19)     Muminin’de 2 tane : أحسن الخالقين ، خير المنزلين
20)     Nur’da 2 tane : نور السموات والأرض ، المبين
21)     Furkan’da 1 tane : الهادي
22)     Neml’de 1 tane : الكريم
23)     Rum’da 1 tane : محيي الموتى
24)     Sebe’de 1 tane : الفتاح
25)     Fatır’da 1 tane : شكور
26)     Sad’ta 1 tane : الغفار
27)     Zümer’de 2 tane : سالم ، كاف
28)     Mumin’de 5 tane : غافر الذنب ، وقابل التوب ، ذو الطول ، رفيع الدرجات ، ذو العرش
29)     Fussilet’te 1 tane : ذو عقاب
30)     Zuhrfu’ta 1 tane : المبرم
31)     Duhan’da 3 tane : المنذر ، المرسل ، المنتقم
32)     Kaf’ta 1 tane : أقرب إليه من حبل الوريد
33)     Zariyat’ta 5 tane : الموسع ، الماهد ، الرزاق ، ذو القوة ، المتين
34)     Tur’da 1 tane : البر
35)     İkterabe’de 1 tane : المليك المقتدر
36)     Rahman’da 1 tane : ذو الجلال والإكرام
37)     Vakıa’da 3 tane : الخالق ، الزارع ، المنشئ
38)     Hadit’te 4 tane : الأول ، الآخر ، الظاهر ، الباطن
39)     Mücadele’de 2 tane : رابع ثلاثة ، سادس خمسة
40)     Haşr’da 8 tane : القدوس ، السلام ، المؤمن ، المهيمن [ العزيز ] ، الجبار ، المتكبر ، البارئ ، المصور
41)     Mearic’te 1 tane : ذو المعارج
42)     Müddessir’de bir tane : أهل التقوى وأهل المغفرة
43)     Ala (Sebbih) süresinde 1 tane : الأعلى
44)     Kalem’de 1 tane : الأكرم
45)     İhlas’ta 2 tane : أحد ، صمد

İbn Arabi bu isimleri saydıktan sonra bazı ulema şunları da eklemiştir :’’ موجود ، كائن ، ثابت ، نفس ، عين ، ذات ، داع ، مستجيب ، مملي ، قائم ، متكلم ، مبق ، مغن ، غيور ، قاض ، مقدر ، فرد ، مبل ، جاعل ، موجد ، مبدع ، دارئ ’’ der.Daha sonra da yazmış olduğu isimleri şerh eder. (İbn Arabi,Ahkamül Kur’an,Daru Kütübil ilmiyye,Araf Süresi 180’inci ayet tefsiri,4 cilt,3.baskı,2003-Beyrut-Lübnan)

………………………………………………………………

Allah’ın sıfatları

Zati sıfatlar 6,subuti sıfatlar 8’dir.Sıfat,özellik demektir.Allah’ı tanıma yollarından birisi onun sıfatlarını bilmeye bağlıdır.

a-Zati sıfatlar

1-Vucut : Allah vardır.

اَللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ
’’Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayandır…’’
Kaynak :
1.     Bakara suresi 255. ayet
2.     Ali İmran suresi 2. ayet
3.     Nisa suresi 87. ayet
4.     Tevbe suresi 129. ayet
5.     Taha suresi 8. ayet
6.     Neml suresi 26. ayet
7.     Kasas suresi 70. ayet
8.     Tegabun suresi 13. ayet
………………….
2-Kıdem: “Ezeli olmak, başlangıcı olmamak”
هُوَ الْاَوَّلُ وَالْاٰخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلٖيمٌ
’’O, ilk ve sondur. Zâhir ve Bâtın’dır. O, her şeyi hakkıyla bilendir. ’’ Hadid suresi 3. ayet

3-Beka: “Varlığının sonu olmamak, ebedî olmak”
هُوَ الْاَوَّلُ وَالْاٰخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلٖيمٌ
’’O, ilk ve sondur. Zâhir ve Bâtın’dır. O, her şeyi hakkıyla bilendir. ’’ Hadid suresi 3. ayet
………………..
4-Vahdaniyyet : Allah’ın tek oluşu.
قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ
De ki: “O, Allah’tır, bir tektir.” İhlas suresi 1. ayet
لَوْ كَانَ فٖيهِمَا اٰلِهَةٌ اِلَّا اللّٰهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللّٰهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ
Eğer yerde ve gökte Allah’tan başka ilâhlar olsaydı, kesinlikle ikisinin (yer ve gök) de düzeni bozulurdu. Demek ki, Arş’ın Rabbi Allah, onların nitelemelerinden uzaktır, yücedir. Enbiya suresi 22. ayet

قُلْ لَوْ كَانَ مَعَهُ اٰلِهَةٌ كَمَا يَقُولُونَ اِذًا لَابْتَغَوْا اِلٰى ذِى الْعَرْشِ سَبٖيلًا
– De ki: “Eğer onların iddia ettiği gibi, Allah’la beraber (başka) ilâhlar olsaydı, o zaman o ilâhlar da Arş’ın sahibine ulaşmak için elbette bir yol ararlardı.İsra suresi 42. ayet

لَوْ كَانَ هٰؤُلَاءِ اٰلِهَةً مَا وَرَدُوهَا وَكُلٌّ فٖيهَا خَالِدُونَ
Eğer onlar ilâh olsalardı oraya varmazlardı. Hâlbuki hepsi orada ebedî kalacaklardır. Enbiya suresi 99. ayet
……………………
5-Muhalefettin li’l-havâdis. “Sonradan olan şeylere benzememek”
لَيْسَ كَمِثْلِهٖ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمٖيعُ الْبَصٖيرُ
’’…O’nun benzeri hiçbir şey yoktur. O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. ’’ Şura suresi 11. ayet
………………
6-Kıyam bi-nefsihî : Varlığının kendisinden olması,var olmak için bir şeye ihtiyaç duymamak.

اَللّٰهُ الصَّمَدُ
“Allah Samed’dir. (Her şey O’na muhtaçtır; O, hiçbir şeye muhtaç değildir.)”

يَا اَيُّهَا النَّاسُ اَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ اِلَى اللّٰهِ وَاللّٰهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمٖيدُ
Ey insanlar, siz Allah’a (karşı fakir olan) muhtaçlarsınız; Allah ise, Ğani (hiç bir şeye ihtiyacı olmayan)dır, Hamid (övülmeye layık) tır.Fatır suresi 15. ayet

…………………
b-Subuti sıfatlar

1-Hayat : Allah’ın diri olması,ölümsüz oluşu.
وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذٖى لَا يَمُوتُ
Sen, o ölümsüz ve daima diri olana (Allah’a) tevekkül et… Furkan suresi 58. ayet
اَللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ اَلْحَیُّ
’’Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayandır. Diridir…’’
Kaynak :
1.     Bakara suresi 255. ayet
2.     Ali_İmran suresi 2. ayet
هُوَ الْحَیُّ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ
’’O, diridir. O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur…’’ Mumin suresi 65. ayet
………………………………..
2- İlim : Her şeyi bilmesidir.
وَيَعْلَمُ مَا فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ اِلَّا يَعْلَمُهَا
’’… O, karada ve denizde olanı da bilir. O’nun bilgisi dışında bir yaprak bile düşmez.’’ Enam suresi 59. ayet
…………………..
3-İrade : “Dilemek”
قُلِ اللّٰهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِى الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ اِنَّكَ عَلٰى كُلِّ شَیْءٍ قَدٖيرٌ

De ki: “Ey mülkün sahibi olan Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin. Dilediğinden de mülkü çeker alırsın. Dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır senin elindedir. Şüphesiz sen her şeye hakkıyla gücü yetensin.” Ali_İmran suresi 26. ayet
وَالَّذٖينَ كَذَّبُوا بِاٰيَاتِنَا صُمٌّ وَبُكْمٌ فِى الظُّلُمَاتِ مَنْ يَشَاِ اللّٰهُ يُضْلِلْهُ وَمَنْ يَشَاْ يَجْعَلْهُ عَلٰى صِرَاطٍ مُسْتَقٖيمٍ
’Âyetlerimizi yalanlayanlar, karanlıklar içerisindeki birtakım sağırlar ve dilsizlerdir. Allah, kimi dilerse onu şaşırtır. Kimi de dilerse onu dosdoğru yol üzere kılar. ’’ Enam suresi 39. ayet

…………………….
4-Semi : Her şeyi işitmek.
وَهُوَ السَّمٖيعُ الْبَصٖيرُ
’’ O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. ’’ Şura suresi 11. ayet
……………
5-Basar: Her şeyi görmek.
وَهُوَ السَّمٖيعُ الْبَصٖيرُ
’’ O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. ’’ Şura suresi 11. ayet
………………….
6-Kudret : Allah’ın her şeye gücü yetmesi.
اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَیْءٍ قَدٖيرٌ
’’Şüphesiz Allah, her şeye hakkıyla gücü yetendir…’’
Kaynak :
1.     Bakara suresi 20. ayet
2.     Bakara suresi 109. ayet
3.     Ali İmran suresi 165. ayet
Nahl suresi 77. ayet
4.     Nur suresi 45. ayet
5.     Ankebut suresi 20. ayet
6.     Fatır suresi 1. ayet
…………………
7-Tekvin: “Yaratmak, yok olanı yokluktan varlığa çıkarmak”
اَللّٰهُ خَالِقُ كُلِّ شَیْءٍ
’’Allah, her şeyin yaratıcısıdır…’’ Zumer suresi 62. ayet
………………….
8- Kelâm. “Söylemek ve konuşmak” demektir.
وَلَمَّا جَاءَ مُوسٰى لِمٖيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ اَرِنٖى اَنْظُرْ اِلَيْكَ قَالَ لَنْ تَرٰینٖى وَلٰكِنِ انْظُرْ اِلَى الْجَبَلِ فَاِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهُ فَسَوْفَ تَرٰینٖى فَلَمَّا تَجَلّٰى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَخَرَّ مُوسٰى صَعِقًا فَلَمَّا اَفَاقَ قَالَ سُبْحَانَكَ تُبْتُ اِلَيْكَ وَاَنَا اَوَّلُ الْمُؤْمِنٖينَ

’Musâ, belirlediğimiz yere (Tûr’a) gelip Rabbi de ona konuşunca, “Rabbim! Bana (kendini) göster, sana bakayım” dedi. Allah da, “Beni (dünyada) katiyen göremezsin. Fakat (şu) dağa bak, eğer o yerinde durursa sen de beni görebilirsin.” dedi. Rabbi, dağa tecelli edince onu darmadağın ediverdi. Mûsâ da baygın düştü. Ayılınca, “Seni eksikliklerden uzak tutarım Allah’ım! Sana tövbe ettim. Ben inananların ilkiyim” dedi.’’ Araf suresi 143. ayet

قُلْ لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبّٖى لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ اَنْ تَنْفَدَ كَلِمَاتُ رَبّٖى وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهٖ مَدَدًا
De ki: “Rabbimin sözlerini yazmak için denizler mürekkep olsa ve bir o kadar da ilave etsek (denizlere deniz katsak); Rabbimin sözleri tükenmeden önce denizler tükenirdi.” Kehf suresi 109. ayet

c) Fiili sıfatlar
Esasında tekvin sıfatının varlığından ötürü doğan fiillerdir: gözlemleyebildiğimiz ve gözlemleyemediğimiz her türlü olaylar ; canlıların doğum ve ölümü ,yağmurun yağması,ağaçların yeşermesi vb.
d) Haberi sıfatlar
Allah’ın eli,arşa istiva etmesi,dünya semasına gelmesi gibi âyet ve hadislere dayandığı halde mahiyeti kavranamayan sıfatlardır.
e) Selbi sıfatlar
Allah’ın, zatına yakışması açısından düşünülemeyecek sıfatlardan münezzeh oluşunu gösteren sıfatlar ; hiçbir şeye muhtaç olmaması,uykusunun hiçbir zaman var olmaması,zalim olmaması vb.

………………………………………………………………
Allah nerede ?

Allah’ın bir yerde olması gerekmemektedir.insanın yüce yaratıcı için bir mekan tayin etme gayesi, aslında mekansız bir şeyin varlığını tasavvur edebilmenin güçlüğünden kaynaklanır çünkü insanın gördüğü her şey bir mekandadır.

Oysa Allah,Bildiğimiz şeylere benzememektedir.( Şura suresi 11) Dolayısı ile bildiğimiz şey ile kıyaslayarak ,bir yerde olması gerekir,diye düşünmek hatadır.
Allah’a mekan tayini,hem mantık hem de din yönünden hatadır.Mantık yönü ; Bir şeyin bir yerde olabilmesi için oraya sığması gerekir.Örneğin,bir kitap çantaya sığabiliyorsa çantadan küçük olduğu içindir.Bir insan bir odaya sığabiliyorsa odadan küçük olduğu içindir.Bir insan bir çay bardağının içinde değilse ona sığamadığındandır.
Allah en büyüktür,her gün 5 kez ezan okunur ve ’’Allahu ekber’’ cümlesi tekrarlanır.Bu cümlenin anlamı ’’ Allah en büyüktür.’’ en büyük olan varlık,her hangi bir mekanda değildir çünkü oraya sığmayacaktır.Dolayısı ile ’’Allah nerede ararsan oradadır.’’ denilemez,bu hatadır.
Dini yönü ;
اَللّٰهُ الَّذٖى خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فٖى سِتَّةِ اَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوٰى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهٖ مِنْ وَلِىٍّ وَلَا شَفٖيعٍ اَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ

Allah, o zâttır ki, gökleri ve yeri ve bunların aralarında bulunanları altı günde yaratmıştır, sonra da arş üzerine istiva buyurmuştur. Sizin için O’ndan başka bir velî ve bir şefaatci yoktur. Artık iyice düşünmez misiniz? Secde suresi 4. ayet

İlgili ayete tefsirlerden bakalım ;

1-Dr.Vehbe Zuhayli,Tefsirul Munir : “Arş üzerinde istiva” hiçbir tahdit ve kayıt olmaksızın Allah’ın celâline ve kemâline layık istiva demektir. Bu, en sahih olan görüştür.

2-D.İ.B , Kur’an Yolu :’’Sözlükte istiva “bir konuda iki şeyin birbirine eşit olması”, “alâ” bağlacıyla kullanıldığında ise “karar kılmak, yükselmek, yüksek olmak, yüksek bir yere kurulmak” gibi anlamlara gelir. Arş’m sözlük anlamı “tavan”dır. Bu anlamdan hareketle bir zeminden, mekândan veya makamdan daha üstte, daha yukarıda olan mekân veya makama arş denilmiştir. Ancak istiva kelimesi istiare veya temsil yoluyla “üstün bir konumda hükmedip yönetme”; arş ise yine aynı yolla “en üstün yönetim ve hükümdarlık mevkii” anlamında kullanılır. Buna göre “İstevâ ale’l-arş”ın anlamı “Arşa yükselip kuruldu” demekse de, bütün müfesstrler bunu fiziksel ve cİsmanî mânada anlamamak gerektiğinde irtifak etmişlerdir. Bununla birlikte, Selef denilen İlk dönem âlimleri, genel tefsir metotlarının gereği olarak, âyetin verdiği bilgiye tartışmasız inanıp te’vil ve yoruma gitmemek, asıl anlamını Allah’a havale etmek gerektiğini savunurlar. Nitekim İmam Mâlik’e “arşa istivâ”nın ne anlama geldiği sorulduğunda “İstiva malûm, keyfiyeti meçhul, buna inanmak zorunlu , soru sormak da bid’attır” dediği rivayet olunur.Ancak, sonraki müfessirler, müslümanlar arasında antropomorfik (cismanî ve insan benzeri) bir tanrı anlayışının yaygınlaşmasından kaygı duydukları için “arşa istivâ”yı “Allah’ın, bütün mevcudattan üstün ve aşkın bir hâkim-i mutlak olarak evrene ve evrendeki her şeye hükmetmesi; evreni ve onda bulunanları en üstün, en mükemmel bir şekilde düzenleyip yönetmesi; bilgisi, İradesi ve gücüyle bütün varlık ve olayları kuşatması” gibi anlamlarda yorumlamışlardır’’

3- Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri: ’’«İstivâ» tabiri üzerinde hayli durulmuş ve farklı yorumlar yapılmıştır. Kelime olarak iki, ya da daha fazla şeyin aynı seviyede olduğunu bildirmek ve bir de bir şeyin dimdik, dengede durmasını anlatmak üzere kullanılır. Allah’ın Arş üzerinde istivası, saltanat ve kudretinden kaynaklanıp yükselen sünnetullah’ın kâinatın her parçasıyla yakından ilgili bulunduğuna ve o nedenle her şeyi, yaratılışındaki özelliğine göre denge ve düzende tuttuğuna işarettir.’’

Çeşitli kitaplardan konuya bakış :

İmam Malik’in şöyle söylediği rivayet edilir :
الاستواء معلوم والكيف مجهول والإيمان به واجب والسؤال عنه بدعة
’’istiva malumdur (ayet ile sabittir.) şekli ise meçhuldur(bundan kasıt nedir belirsizdir.) istivaya inanmak vaciptir,onun hakkında soru sormak bidattır.’’ (Darimi,el Red alel cehmiyye,s.55-56 ;Alkani,Şerh-i usulu itikadu ehlissünnet,3,398,Rakam 664;Beyhaki,el Esma vel sıfat,2,150-151 ;Sabuni,İtikadu selef,s.17-19;Ebu Nuaym,6,325)
Tahavi : “O’nun Arş’a da, Arş’ın dışındaki varlıklara da ihtiyacı yoktur. O herşeyi kuşatandır ve herşeyin üstündedir. Bütün mahlukat ise böyle bir kuşatıcılıktan âcizdir.”
İmam Maturudi :’’Ehl-i edeb âyet-i celîledeki «istiva» kelimesine kasdetti mânâsını vermişlerdir ki halk etti mânasına olduğunu ifade ettiler. Bu da insanların fiilleri kasd ile olur, diye söylenilen şeyde yaratma fiilini temsil ile ifade ediliyor…’’(Kitabu Tevhid)
İmam Âzam Ebû Hanîfe, “El-Vasıyye” adlı kitabında şöyle diyor:
“Biz ikrar ederiz ki Allah Teâlâ ihtiyaç olmaksızın Arş üzerinde durmaktadır. O’nun istikrarı Arş üzerindedir. Arş’ı ve Arş’tan başka her şeyi koruyan da Allah Teâlâ’dır. Allah Teâlâ, başkasına muhtaç olsaydı yaratılmışlar gibi, bu âlemi yaratmaya ve idare etmeye kadir olamazdı. Allah eğer oturmaya ve bir yerde kararlaşmaya muhtaç olsaydı, o takdirde Arş’ı yaratmadan evvel nerede idi? Öyle ise Allah Teâlâ, oturmaktan ve karar kılmaktan münezzehtir.” (Fıkhul Ekber şerhi,Aliyyül Kari)

ورب العرش فوق العرش لكن بلا وصف التمكن واتصال
’’ Arşın Rabbi, arşın fevkindedir. Fakat yerleşmek(mekan tutmak) ve bitişmek vasfı olmaksızın.’’ Selef alimleri ayette tevil yapmayı uygun görmeyerek “istiva malum, keyfiyyet meçhul” demişlerdir. keyfiyyetinden sual etmek caiz değildir. Halef ulemasına göre ise “istiva’dan maksat “oturmak” değil, kastetmek, yönelmek, istila etmek ve hakimiyeti altına almak gibi manaları da vardır ve bu manaya tevil edilmelidir. Usul-u Fıkha göre islamın temel akidelerine ters düşmemek şartıyla açık olmayan ayetleri tevil yoluyla izah etmek mümkündür. Ancak bunu da ancak “müctehid” olanlar yapabilir. ’’Emali şerhi,Aliyyül Kari,s.9,mektebetü Mahmudiyye,Fatih-İstanbul
Konu ile ilgili daha geniş bilgi için Tahavi akidesi’ne bakabilirsiniz.
………………………………………………………………
Allah görünür mü ?

اِلٰى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ
’’Rablerine bakarlar. ’’Kıyamet suresi 23. ayet

Allah Teâlâ’yı görmek, aklen caiz, naklen vaciptir.Allah teâlâ, görülür.Fakat bu görülme, bir mekânda, bir yönde, bir ışık yardımıyla değildir. Görenle Allah (c.c.) arasında bir mesafede bahis konusu değildir.
Yani, bu görünüşte yön, yer, mesafe, cephe, bahis konusu değildir.
Konuyla ilgili mezheplerin görüşleri :

1- Mûtezile’nin Görüşü : Dünya ve ahirette Allah’ı görmek mümkün değildir, ve Allah’ı kimse göremeyecektir.

2- Kerramîye Ve Müşebbihe’nin Görüşleri : Bunlar, ahirette Allah’ın, bir cihet ve mekânda, cisim olarak görüleceğini vehm ederler. Aslında bunlar, Allah’ın cismanî olduğuna inanırlar. Bu mezhepler, Peygamber Efendimizin haber vermiş olduğu sapık fırkalardan oldukları için, bunların Ehl-i Sünnete uymayan görüşleri kabul edilmez.

3- Ehl-i sünnetin Görüşü : Allah’ı görmenin mümkün olduğu hususunda ehl-i Sünnet âlimleri, iki çeşit delil getirirler :

1. Akli delil:
Biz, gözümüzü açıp baktığımızda, kendi zatı ile kaim olan boy, en gibi cevherleri; başkası ile kaim olan renk ve ışık gibi arazları görüyor ve birbirlerinden ayırt edebiliyoruz. Cevherlerde arazları görmemizi temin eden sebep, ikisinin de müştereken sahip oldukları «vücut» keyfiyetidir. Yani ikisini de, mevcut oldukları için görebiliyoruz. Eğer mevcut olmasalardı, görmemiz mümkün olmazdı.
Netice olarak, «vücut» yani «var olma» keyfiyetinde Allah (C.C.) da cevher ve araz müşterektir. Yani, Allah vardır. O halde, görmeyi mümkün kılan «vücut» sıfatı, Allah (C.C.) hakkında da tahakkuk etmiş olduğundan Allah’ı görmek mümkündür.

2. Nakli delil :
Bu meseledeki delil, Kur’an-ı Kerim’in şu ayet-i kerimesidir:
‘’(Musa a.s dedi ki) ‘Ey Rabbim, bana (zatını) göster de, seni göreyim’ Rabbi; ‘sen, beni elbette göremezsin fakat dağa bak; eğer yerinde durabilirse ondan sonra beni görebilirsin, dedi.’’ (El-A’raf: 143) Bu âyette, iki yönden, Allah’ı görmenin mümkün olduğu ispatlanmaktadır.

a — Musa (A.S.), Rabbinden, O’nu görmek istedi. Eğer, Allah’ı (c.c.) görmek imkânsız olsaydı, böyle bir istekte bulunmazdı. Zira, Hz. Musa’nın, imkânsız olduğunu bilerek, Allah’ı görmek istemesi muhaldir. Çünkü bu,mümkün olmayan bir şeyi istemek olur ki, bir peygamber için abestir.Eğer, Hz.Musa, Allah’ı görmenin imkânsızlığı bilmeyerek istemiş ise, cahillik olur ki, Allah (c.c.) hakkında caiz olan ve olmayan şeyleri bilmemek de peygamberliğe aykırı olur. O halde, Allah’ı görmek caizdir ki, Hz. Musa, Rabbini görmeyi istemiştir.

b — Allah (c.c),kendisinin görülmesini dağın yerinde durabilmesine bağlamıştır. Dağın yerinde kalabilmesi ise mümkündür.Mümküne bağlanan şey de mümkündür.O halde, Allah’ı görmek mümkündür.
«Allah’ı görme» meselesini, Ehl-i sünnet üç yönden incelemektedir:
1 — Allah’ı ahirette görmek,
2 — Allah’ı rüyada görmek,
3 — Allah’ı dünyada görmek

Ahirette Allah’ı Görmek

Ehl-i Sünnet, ahirette müminlerin Allah’ı (c.c.) karşılıktan, mekândan ve cismaniyetten münezzeh olarak göreceklerinde müttefiktirler.
Fatih’in hocası Hızır Bey, şöyle der:
«Mü’minlerin, baş gözleriyle, Allah’ı görmeleri vuku bulacaktır. Fakat, kör olanlar (kâfirler) O’nu göremezler.»
Yine bu meselede, Allame Ebu’l-Hasen Sira-ceddin Aliyyibni Osman da şunları kaydeder:
«Müminler, Allah’ı keyfiyetsiz, mahiyetini idrak etmeden ve misalsiz olarak görürler. Allah’ı görünce bütün cennet nimetlerini unuturlar. Siz, Mutezilenin bu husustaki batıl inancından sakının.»
Aliyyülkari,bu beyitleri şerh ederken ulemanın şu görüşlerini nakleder :
1. İbnü Ebî Semre der ki: «Allah’ı görme meselesinde bu ümmetle diğer ümmetlerin mü’minleri müsavidir.»
2. «Ahkâmü’l-Mercan» kitabı, İbnü Abdi’s-Selâm’ın «Kavaidü’s-Suğra» kitabından naklen şunları kaydeder: «Allah’ı görmek İnsanlara mahsustur. Melekler ve cinler, Allah’ı göremeyeceklerdir.»
3. Ebu’l-Haseni’l-Eş’arî, «İbâne» kitabında; «Melekler de ahirette Allah’ı görürler.» demektedir. Beyhakî,İbnü’l-Kayyim,Celâleddin Süyûtî de ayni görüşe sahiptirler.
Hatta Belkaynî, cinlerin müminlerinin de Allah’ı görecekleri kanaatindedir.
İmam Âzam Ebû Hanîfe ise, El-Fıkhu’1-Ekber kitabında; «Cennette müminler Rablerini baş gözleriyle görürler. Fakat aralarında mesafe, teşbih ve keyfiyet olmayacaktır.» demektedir

Ahirette Allah’ı Görmenin Naklî Delilleri

1- Kitaptan:
‘’Nice yüzler o gün ışılar parlar.Rablerine bakarlar.).’’(Kıyamet : 22-23)

2- Sünnetten:
Cerirü’bnü Abdillah (r.a.) dan rivayet edildiğine göre; Nebî (S.A.v.) bir gece, ayın ondördünde aya bakarak; «Muhakkak siz hepiniz, ahirette Rabbinizi şu ayı görüp de şüphe etmediğiniz gibi göreceksiniz.» buyurdular.(Buharî. 9/15; Müslim. 5/37; Ebû Davud.34/20;Tirmizi, 36/15; İbni Mace, Mukaddime.)>Bu «rü’yet» hadisini Hulefa-i Erbaa, Abdullah İbni Abbas, Abdullah İbni Mes’ud, Süheyb ve Enes gibi,ashabın büyüklerinden yirmi zat rivayet etmişlerdir.

3- İcmadan:
Muhalifler zuhur etmezden evvel, bütün ümmet; sahabe, tabiin, tebe’ut tabiin, hepsi ahirette Allah’ın görüleceği hususunda ittifak etmişlerdir. Bu husustaki âyet ve hadislere de zahirleri üzerine mana vermişlerdir. Onların bu ittifakı, icma delili olmuştur

Allah’ı (C.C.) Rüyada Görmek

Şerhü Mevâkıf, İmam Âmidî’den şunları naklediyor:
«Rüyada Allah’ı (c.c.) görmek caiz midir, değil midir, meselesinde; bir kısım âlimler, caizdir; bit kısmı da caiz değildir kanaatindedirler. Bu meselede doğru olan: rüyada Allah’ı görmeye mâni bir şey yoktur. Fakat bu görme, hakikî bir görüş değildir.» (Cürcanî, a.g.e., C. II, s. 368)
Saadeddin Taftazanî ise, Şerhü Akaid’de der ki:
«Rüyada Allah’ı (c.c.) görmek , selefin bir çoklarından hikâye edilmiştir. Rüyada Allah’ı görüş, bir çeşit müşahededir ki, kalp ile olur, göz ile değil.»
Bu (Ömer Nesefi’nin Akaid adlı) kitabına haşiye yazan Ramazan Efendi, Selefin bir kısmım şöyle anlatır:
«İmam Azam, Ebû Yezid, Hamzatü’l-Karî, Sahabenin büyüklerinden Hz. Ömer (R.A.), Rablerini rüyada gördüklerini nakletmişlerdir.»
Abdüllatif el-Harputî ise, «Tenkihu’l-Kelâm fi Akaidi ehlil islam» kitabında ulemanın bu husustaki görüşlerini şöyle açıklar:
Uykuda Allah’ı (C.C.) görmek meşalesinde Ehl-i Sünnet âlimleri arasında ihtilâf varsa da, «Rabbimi en güzel surette gördüm», «Rüyanın en hayırlısı, kulun Rabbimi görmesi, veya Peygamberini görmesi, yahut Müslüman olan ana – babasını görmesidir.» hadis-i şeriflerine; sahabe, tabiun ve din imamlarından nakledilenlere binaen ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklerinden îmam Amdî, rüyada Allah’ın (C.C.) görülebileceğine hükmetmiştir.
İmam Âzam’m (R.A.), doksan dokuz kere, rüyasında Rabbini görüp, yüzüncü kere, «Ya Rabbi, kulların azaptan nasıl kurtulacak?» diye sorduğu hikâyesi meşhurdur.

İmam Ahmed b.Hanbel Rabbini rüyada görmüş, Rabbine yaklaşmanın yolunu sormuş, «Kur’an okumalı» olduğu cevabını almıştır.
Rüya tabircilerinin imamı Muhammed İbni Sırın de, «Rüyada Rabbini gören kimsenin rüyası, onun cennete gireceği şeklinde tabir olunur.» demiştir
Yine aynı hususta, fıkıh kitaplarından olan Bezzaziye’de şu açıklama vardır: Küyada Allah’ ı (c.c.) görmeyi, Rüknül-Islâm ve ekseri mutasavvıflar caiz görürler. Ekseri meşayih ile Semarkant ve Buhara’nın ekseri muhakkik (tahkikçi) âlimleri ise caiz görmezler. Hatta imam Mâtüridî, «Rüyada Allah’ı (C.C.) gördüğü iddiasında bulunan, puta tapandan daha şerlidir. Zira, rüyada görülenler hayal ve misallerdir. Allahü Teâİâ ise bunlardan münezzehtir.» der
Tarikatü Muhammediye şerhi «Berika»’ da büyük bilgin Hadimi, ihtilâfları beyan ettikten sonra, İmam Mâtürîdi’nin kavlini, bazı âlimlerin te’vil ettiğini yazmakta, aynı kitabın sarihi Recep Efendi ise, «Bu hususta susmak en güzeldir.» demektedir

Dünyada Allah’ı Görmek

Bu hususta Seyyid Şerif Cürcanî, İmam Âmidî’nin şu açıklamasını naklederler :
«Bizim devrimizdeki bütün imamlar, dünyada ve ahirette Allah’ın görülmesinin aklen caiz olduğunda müttefiktirler.Fakat, dünyada Allah’ın görülmesinin caiz olup olmamasında ihtilâf ettiler. Bir kısmı bunun caiz olacağı, bir kısmı da caiz olmayacağı Kanaatine vardılar.»
Kaynak : Ömer Nesefi, Akaid

Ek olarak diyebiliriz :
İmam RAbbani :’’Ehl-i sünnet âlimleri, sözbirliği ile ,Allahü teâlâ dünyada görülmez” (Mektubat, 283)
Şerhu sünne’de Beğavi , Müslim şerhi’nde Nevevi Allah’ı rüyada görmenin caiz olduğunu yazmıştır.

إِنَّكُمْ سَتَرَوْنَ رَبَّكُمْ كَمَا تَرَوْنَ هَذَا الْقَمَرَ
’’Siz rabbinizi şu ayı gördüğünüz gibi göreceksiniz…’’
Kaynak :
1.     Buhari,Sahih
2.     Müslim,Sahih
3.     İbn Mace,Sünen
4.     Beyhaki,Sünen-i kübra
5.     Taberani,Mucemu kebir

………………………………………………………………
Allah hakkında söylenen son derece sakıncalı birkaç söz :

“Seni elimden Allah bile kurtaramaz.”

Allah’ın ‘’her şeye gücünün yetmesi’’ sıfatının iptali anlamına gelir ki bu sıfatın varlığı,pek çok sayıda âyetle sabittir.bu durumda kişi âyetleri reddetmiş olur ki âyetleri reddetmek kişiyi dinden çıkartıcıdır.

“Burada Allah yok, Peygamber izinde.”

Allah,sıfatlarının tecellisi ile her yerdeyken zatıyla hiçbir yerdedir.Zatı kast edilerek söylenmişse sorun yok lakin ’’burada etkisi söz konusu olamaz’’ şeklinde bir mana kast edilmişse son derece mantıktan uzak bir cümle kurulmuş olunur çünkü Allah’ın etkisi insanlar üzerinde her an hissedilmektedir ve bu cümleyi kim nerede kurarsa kursun,bu cümleyi insan kurduğuna göre Allah’ın etkisinin kendisinde olamayacağını iddia etmiş olacaktır oysa , bu cümleyi kurarken Allah’ın yaratmasıyla beraberdir.Ehli sünnetin itikat mezheplerine göre kul kâsipken Allah da kulların fiillerini yaratır durumdadır ve bu her an için devam etmektedir. Bu durumda herhangi bir şeyi murât ederse Allah orada (sıfatlarının tecellisi olarak) var olur,bunu kim engelleyebilir?

“Allah Baba.”

Âyetlerde bildirildiği üzere Allah’ın oğlu yoktur.Ayrıca birinin oğlu olabilmesi için eşe ihtiyaç duyduğu da bilinen bir gerçektir ki Allah’ın eşinin olmayışı yine Allah’ın kitabında mevcut bir bilgidir.Herhangi bir âyetin reddi,kişiyi dinden çıkartır.

‘’Güzellik tanrıçası.’’

Tanrıça kelimesi ile dişi bir tanrı kast edilmiş olunursa bu durumda Allah’a bir eş isnat edilmiş olunur ki âyetlere ters bir inanış olması bakımından kişiyi dinden çıkarır.

“En büyük şu(herhangi) takım başka büyük yok.”

Bu cümleyi inanarak söyleyen kişi kesin olarak dinden çıkmış olacaktır çünkü en büyük olan sadece Allah’tır.Yukarıdaki cümleyi söyleyen kişi Allah’a en büyük olma konusunda ortak koşmuş yani şirk yapmış olur.

‘’Sana(örneğin sevgiliye) tapıyorum.’’

Allah’tan başkasına taptığını söyleyen Allah’ı ya rab olarak kabul etmemiş ya da Allah ile birlikte bir başkasını rab edinmiş olur ki her iki durumda da bu cümleyi inanarak kuran , dinden çıkmış olacaktır.

‘’İnşAllahla maşAllahla olmaz,kesin olacak bu iş.’’

Anlamındaki cümleler,kişinin bilgisizliğinden kaynaklanmaktadır.Allah dilemedikçe hiçbir şey vuku bulamayacağı gibi dilediğinde de,dilediği şeyin vukusunu engelleyecek her hangi bir şey yoktur.Dolayısıyla,bir işin oluşması, Allah’ın izniyledir.’’ Fakat o alemlerin Rabbi olan Allah dilemeyince siz dileyemezsiniz!’’(Tekvir :29) ayeti varken,Allah’ın dilemesini boş ver,diyenler cahillikte ileri gidenlerdir.

Sahabenin faziletinden bahsetmek için ayetlerin var olduğunu , sahih ve hasen hadislerin var olduğunu , zayıf hadis kullanmaya mecbur olmadığımızı göstermek istedim.Sahabe hakkında ayetler,sahabe hakkında hadisler.

’’Sahabi – Sahabe’’ kelimeleri hakkında ;

Lügat olarak ; Sahabi arkadaş demektir.Sahabe , sahabi kelimesinin çoğuludur.Yani tek bir kişiden bahsederken   ’’ …. adlı sahabi ’’ demeliyiz .   ’’ ….. adlı sahabe ’’   demek hatalı olur.Bir de ’’ Sahabeler’’ tabiri vardır ki bu da anlatım bozukluğu olur.Sahabe kelimesi zaten çoğuldur.Çoğula ’’ ler-lar’’ çoğul eki ekleyip tekrar çoğaltmak anlatım bozukluğudur.Ashap kelimesi de aynı manayı ifade eden çoğul bir kelimedir.

Terim olarak ; Mümin olduğu halde Hz.Peygamber (A.Selam) karşılaşmış ( peygamber onu görmüş veya o peygamberi görmüş) ve İslam dini üzere ölmüş kişiye sahabi denir. (ibn Hacer askalani,El isabe fi temyizi sahabe,1.cilt , Camiatu ummul kura üniversite yayınları-Mekke,hicri 1417)

Sahih Naslara Giriş

Ayetler :

قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى

’’(Resulüm!) De ki: Hamd olsun Allah’a, selam olsun seçkin kıldığı kullarına. Allah mı daha hayırlı, yoksa O’na koştukları ortaklar mı?’’ (Neml,59)

İbn Abbas ve Süfyan’ın belirttiğine göre seçkin kullardan maksat sahabedir. (Kurtubi,Camiu li ahkamil Kur’an-Darul Fikr,Neml süresi)

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ

’’Onlar, inananlar ve kalpleri Allah’ı anmakla huzura kavuşanlardır. Biliniz ki, kalpler ancak Allah’ı anmakla huzur bulur.’’(Rad,28)

Süfyan , bu ayet ile ashabın kast edildiğini nakl etmiştir.(İsbehani,ruvatu an seid ibn mensur)

كِرَامٍ بَرَرَةٍ    بِاَيْدٖى سَفَرَةٍ

Kıymetli, sevgili, takva sahibi kâtiplerin elleriyle (yazılmıştır). (Abese :15-16)

Kast edilen sahabedir.(Dürrül mensur-Suyuti,8,418 ; Tefsiri İbn Kesir,4,472)

اَلَّذٖينَ اٰتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهٖ اُولٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهٖ

Kendilerine kitap verdiğimiz kimseler, onu gereği gibi okurlar. İşte bunlar ona inanırlar…’’ (Bakara , 121)

Katade , ’’ onu gereği gibi okurlar. ’’ burada kast edilenlerin sahabe olduğunu söyler. (Fethul Bari,Buhari Şerhi, İbn Hacer,13,508)

وَالسَّابِقُونَ الْاَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرٖينَ وَالْاَنْصَارِ وَالَّذٖينَ اتَّبَعُوهُمْ بِاِحْسَانٍ رَضِىَ اللّٰهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَاَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرٖى تَحْتَهَا الْاَنْهَارُ خَالِدٖينَ فٖيهَا اَبَدًا ذٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظٖيمُ

İslâm’ı ilk önce kabul eden muhâcirler ve ensar ile, iyilikle onlara uyanlar var ya, Allah onlardan razı olmuş; onlar da O’ndan razı olmuşlardır. Allah, onlara içinden ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları cennetler hazırlamıştır. İşte bu büyük başarıdır. (Tevbe suresi 100. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

اَلَّذٖينَ اٰمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فٖى سَبٖيلِ اللّٰهِ بِاَمْوَالِهِمْ وَاَنْفُسِهِمْ اَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللّٰهِ وَاُولٰئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ

İman edip hicret eden ve Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla cihat eden kimselerin mertebeleri, Allah katında daha üstündür. İşte onlar, başarıya erenlerin ta kendileridir. (Tevbe suresi 20. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

لٰكِنِ الرَّسُولُ وَالَّذٖينَ اٰمَنُوا مَعَهُ جَاهَدُوا بِاَمْوَالِهِمْ وَاَنْفُسِهِمْ وَاُولٰئِكَ لَهُمُ الْخَيْرَاتُ وَاُولٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

Fakat peygamber ve beraberindeki mü’minler, mallarıyla, canlarıyla cihat ettiler. Bütün hayırlar işte bunlarındır. İşte bunlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir. (Tevbe suresi 88. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَالَّذٖينَ مَعَهُ اَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرٰیهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللّٰهِ وَرِضْوَانًا سٖيمَاهُمْ فٖى وُجُوهِهِمْ مِنْ اَثَرِ السُّجُودِ ذٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِى التَّوْرٰيةِ وَمَثَلُهُمْ فِى الْاِنْجٖيلِ كَزَرْعٍ اَخْرَجَ شَطْپَهُ فَاٰزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوٰى عَلٰى سُوقِهٖ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغٖيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللّٰهُ الَّذٖينَ اٰمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَاَجْرًا عَظٖيمًا

Muhammed (a.s), Allah’ın Resulüdür. Onunla beraber olanlar, inkârcılara karşı çetin, birbirlerine karşı da merhametlidirler. Onların, rükû ve secde hâlinde, Allah’tan lütuf ve hoşnutluk istediklerini görürsün. Onların secde eseri olan alametleri yüzlerindedir. İşte bu, onların Tevrat’ta ve İncil’de anlatılan durumlarıdır: Onlar filizini çıkarmış, onu kuvvetlendirmiş, kalınlaşmış, gövdesi üzerine dikilmiş, ziraatçıların hoşuna giden bir ekin gibidirler. Allah, kendileri sebebiyle inkârcıları öfkelendirmek için onları böyle sağlam ve dirençli kılar. Allah, içlerinden iman edip salih amel işleyenlere bir bağışlama ve büyük bir mükâfat vaat etmiştir. (Fetih suresi 29. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرٖينَ الَّذٖينَ اُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَاَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللّٰهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللّٰهَ وَرَسُولَهُ اُولٰئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ

Bu mallar özellikle, Allah’tan bir lütuf ve hoşnutluk ararken ve Allah’ın dinine ve peygamberine yardım ederken yurtlarından ve mallarından uzaklaştırılan fakir muhacirlerindir. İşte onlar doğru kimselerin ta kendileridir. (Haşir suresi 8. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

يَا اَيُّهَا الَّذٖينَ اٰمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّٰهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسٰى رَبُّكُمْ اَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّپَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرٖى مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهَارُ يَوْمَ لَا يُخْزِى اللّٰهُ النَّبِىَّ وَالَّذٖينَ اٰمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعٰى بَيْنَ اَيْدٖيهِمْ وَبِاَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا اِنَّكَ عَلٰى كُلِّ شَیْءٍ قَدٖيرٌ

Ey iman edenler! Allah’a içtenlikle tövbe edin. Umulur ki, Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter, peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri utandırmayacağı günde Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar. Onların nurları önlerinden ve sağlarından aydınlatır, gider. “Ey Rabbimiz! Nurumuzu bizim için tamamla, bizi bağışla; çünkü senin her şeye hakkıyla gücün yeter” derler. (Tahrim suresi 8. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

لَقَدْ رَضِىَ اللّٰهُ عَنِ الْمُؤْمِنٖينَ اِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فٖى قُلُوبِهِمْ فَاَنْزَلَ السَّكٖينَةَ عَلَيْهِمْ وَاَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرٖيبًا
Hakikaten Allah, (Hudeybiye’de) ağacın altında sana biat etmekte oldukları vakit, o müminlerden razı oldu. Böylece kalplerinde olan sadakati bildi de, üzerlerine manevî huzuru indirdi. Kendilerine de yakın bir zafer (Hayber’in fethini) verdi. (Fetih suresi 18. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

وَالَّذٖينَ اٰمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فٖى سَبٖيلِ اللّٰهِ وَالَّذٖينَ اٰوَوْا وَنَصَرُوا اُولٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرٖيمٌ

İman edip hicret eden ve Allah yolunda cihat edenler ve (muhacirleri) barındırıp (onlara) yardım edenler var ya; işte onlar gerçek Müminlerdir. Onlar için bir bağışlanma ve bol bir rızık vardır. (Enfal suresi 74. ayet)

-Ayette sahabenin kast edildiği son derece açıktır.

يَا اَيُّهَا النَّبِىُّ حَسْبُكَ اللّٰهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنٖينَ

Ey Peygamber! Sana ve sana tabi olan Müminlere Allah yeter.( Enfal suresi 64. ayet)

-Tabi olanlar ilk önce sahabedir.

وَاِنْ يُرٖيدُوا اَنْ يَخْدَعُوكَ فَاِنَّ حَسْبَكَ اللّٰهُ هُوَ الَّذٖى اَيَّدَكَ بِنَصْرِهٖ وَبِالْمُؤْمِنٖينَ

Onlar, seni aldatmak isterlerse, şüphesiz Allah sana yeter. O, seni yardımıyla ve Müminlerle destekledi.( Enfal suresi 62. ayet )

-Desteklediği ilk müminler sahabedir.

Daha pek çok ayet yazabilirdik lakin bu kadarı ile yetinmeyi tercih ettik.

Hadisler :

لَا تَسُبُّوا أَصْحَابِي، لَا تَسُبُّوا أَصْحَابِي، فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ أَنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا أَدْرَكَ مُدَّ أَحَدِهِمْ وَلَا نَصِيفَهُ

Ashabıma sövmeyin! Ashabıma sövmeyin! Nefsim yed-i kudretinde olan Allah’a yemin ederim ki, biriniz Uhut (dağı) kadar altın infak etse, onların bir ölçeğine veya onun yansına erişemez.
(Sahih-i Müslim(2540) / Buhari (3470) .Hadisin lafzı Müslim’e aittir.

Sahihlik : Hadis sahihtir. (1)

Hadisin şerhlerine baktığımızda ;

وَمَا لَكُمْ اَلَّا تُنْفِقُوا فٖى سَبٖيلِ اللّٰهِ وَلِلّٰهِ مٖيرَاثُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ لَا يَسْتَوٖى مِنْكُمْ مَنْ اَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ اُولٰئِكَ اَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذٖينَ اَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَكُلًّا وَعَدَ اللّٰهُ الْحُسْنٰى وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبٖيرٌ

’’Size ne oluyor da, Allah yolunda harcama yapmıyorsunuz? Hâlbuki göklerin ve yerin mirası Allah’ındır. İçinizden, fetihten (Mekke fethinden) önce harcayanlar ve savaşanlar, (diğerleri ile) bir değildir. Onların derecesi, sonradan harcayan ve savaşanlardan daha yüksektir. Bununla beraber Allah, hepsine de en güzel olanı (cenneti) vaat etmiştir. Allah, bütün yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.’’( Hadid suresi 10. ayet) ayetini görmekteyiz.Onlar en gerekli anda infakta bulundular,Allah’ın dini yayılsın diye harcamada bulundular,güçleri oranınca Allah yolunda savaştılar,onların derecesine kimse ulaşamaz. (Müslim şerhi , Nevevi,16,93 ; Şerh sünen-i ibn mace,1,15 ; Tuhfetu’l-Ahvezi,10,246 )

خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي , ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ , ثُمَّ يَأْتِي قَوْمٌ تَسْبِقُ أَيْمَانُهُمْ شَهَادَتَهُمْ وَشَهَادَتُهُمْ أَيْمَانَهُمْ

“İnsanların en hayırlısı benim asrım (’daki ashâbım) dır. Sonra onları takip edenler(tâbiun), sonra onları takip edenler(etbeu’t-tâbiin)dir. Daha sonra birtakım topluluklar gelir ki onlardan kiminin tanıklığı yeminin önüne geçer, kiminin de yemini tanıklığının önüne geçer.”
(Buhari, fezailu ashab:1 – Buhari’de benzer lafızlarla 3 kez geçer. ;Müslim , hadis no :2533 ; A.B.Hanbel,müsned benzer lafızlarla 7 kez geçer. ;Tirmizi’de benzer lafızlarla 3 kez geçer. ;Nesai’nin sünen-i kübra’sında benzer lafızlarla 4 kez geçer. ; Musannef,İbn ebi şeybe- benzer lafızlarla 4 kez geçer ; Emali,Cürcani ; El sünnet,Ebu Asım ; Mucemul evsad ,Taberani – benzer lafızlarla 3 kez geçer ; Sahih , İbn Hibban -benzer lafızlarla 4 kez geçer. ; Hilyetul evliya,Ebu neim … )

Sahihlik : Sahih hadis. (2)

النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أَتَى السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ وَأَنَا أَمَنَةٌ لأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أَتَى أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَ أَصْحَابِي أَتَى أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ

Yıldızlar semanın emniyetidir. Yıldızlar gitti mi semaya vaat olunan gelir. Ben ashabım için bir emniyetim. Ben gittim mi, ashabıma vaat olunan gelir. Ashabım da ümmetim için bir emniyettir. Ashabım gitti mi üm¬metime vaat olunan şeyler gelir.
(Müslim , hadis no: 2531 ; A.B.Hanbel,Müsned ; Musannef,İbn Ebi şeybe ; Müsned , Ebu yala ; Sahih, ibn hibban )

Sahihlik : Sahih hadis. (3)

لَوْ كُنْتُ مُتَّخِذًا مِنْ أُمَّتِي خَلِيلًا لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ وَلَكِنْ أَخِي وَصَاحِبِي

Ümmetimden biri¬ni dost edinecek ol¬saydım, hiç şüphesiz Ebû Bekr’i edinirdim. Fakat o benim din kar¬deşim ve sahibimdir. (Buhari,Müslim,A.B.Hanbel’de benzer bir hadis vardır. ; Mustahrec,Ebu avane ; Ebu Davut . )

Sahihlik : Sahih hadis. (4)

اللَّهُمَّ إِنَّ الْعَيْشَ عَيْشُ الآخِرَةِ، فَاغْفِرْ لِلأَنْصَارِ، وَالْمُهَاجِرَةِ

اللَّهُمَّ إِنَّ الْخَيْرَ خَيْرُ الْآخِرَهْ، فَاغْفِرْ لِلْأَنْصَارِ، وَالمُهَاجِرَهْ

اللَّهُمَّ لَا خَيْرَ إِلَّا خَيْرُ الْآخِرَهْ، فَاغْفِرْ لِلْأَنْصَارِ وَالْمُهَاجِرَهْ

’’Ey Allah’ım! Ahiret hayatından başka hayat-yaşam yoktur. Sen Ensar ve Muhaciri bağışla.’’

’’Ey Allah’ım! Hayır ancak ahirettedir. (ahiret hayatındadır.)Ensarı ve Muhaciri bağışla.’’

’’Ey Allah’ım! Ahiretten başka hiç bir hayır yoktur.Ensar ve Muhaciri bağışla.’’

( Buhari,Benzer lafızlarla 9 kez daha Buhari’de geçer. ;Müslim’de benzer lafızlarla 4 kez geçer. ; Tirmizi,Ebu davut,Nesai’nin Sünen-i Sağir’i , İbn Mace’nin Sünen’i ,A.B.Hanbel’in Müsned’inde benzer lafızlarla 16 kez geçer.İbn Hibban’ın Sahih’inde 3 kez,Ebu Avane’nin Müstahrece’inde 6 kez,Nesai’nin Sünen-i Kübra’sında 11 kez,Nesai’nin Süneni suğra’sında 1 kez,Beyhaki’nin Sünen-i kübra’sında 2 kez,Ebu davut Tayalasi’nin Müsned’inde 1 kez,Ebu Yala’nın Müsned’inde 6 kez , Musannef,ibn Ebi Şeybe 4 kez , Şuabul iman,Beyhaki 2 kez …   )

Sahihlik : Sahih hadis. (5)

لَا يُبْغِضُ الأَنْصَارَ رَجُلٌ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ

Ahiret gününe ve Allah’a inanan adam,Ensar’a buğz etmesin. (Müslim 2 kez , A.B.Hanbel 2 kez , Sahih,ibn Hibban,El ehadisül muhtar 3 kez , Nesai’nin sünen-i kübra’sında 2 kez , Ebu davut tayalasi, müsned ;Ebu Yala,Müsned ; Musannef,İbn Ebi Şeybe 2 kez ;Taberani,Mucemül kebir ; İbn Arabi,Mucem )

Sahihlik : Sahih hadis. (6)

لَا تَسُبُّوا خَالِدًا ، فَإِنَّهُ مِنْ سُيُوفِ اللَّهِ ، سَلَّهُ اللَّهُ عَلَى الْكُفَّارِ

Halit’e sövmeyin.O, Allah’ın kılıçlarından bir kılıçtır.Allah , onu kafirlere karşı korudu. (İbn Hacer, Metalibu Aliye, zebaih bahsi ,16.cilt s.310,19 cilt-Darul Asime-Riyad,1998)

Sahihlik : Sahih hadis. (7)

Hadislerin Ravileri Hakkında İnceleme ( cerh ve tadil)

1- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     يحيى بن يحيى بن بكر بن عبد الرحمن : Sika ravidir (güvenilir-sağlam).Nesai,A.B.Hanbel , Ebu Zür’a el razi,İbn Hibban,İbn Hacer,Darekutni,Zehebi…Bu görüştedirler.

b.     عبد الله بن محمد بن إبراهيم بن عثمان بن خواستي : Hadis hafızıdır,sikadır.Lakabı İbn Ebi Şeybe’dir.Tasnifler sahibidir.Ebu hatim bin hibban el besti : Sikadır,hafızdır,zamanının en iyi hafızıdır.Ömer bin şahin : Sadıktır.Ebu zur’a el razi : Ben ondan daha iyi hafız görmedim.A.B.Hanebl,sadıktır.Nesai : sikadır.Ebu hatim el razi : sikadır.İbn hacer : sikadır,hafızdır.Hatip el bağdadi : hafızdır.Zehebi : Hafızların seyyididir.

c.     محمد بن العلاء بن كريب : Sikadır , hafızdır.Ebu talib nisaburi : Ben A.B.Hanbel’den sonra ondan daha iyi hafız görmedim.Ebu hatim el razi : sadıktır.İbn hibban : sikadır.Nisaburi : Onun hıfzda çok ileri olduğunu duydum.Nesai : sikadır.İbn hacer : hafızdır,sikadır.Zehebi : sikadır.

d.     محمد بن خازم : Sikadır.Beyhaki : Huccettir.ibn hibban : hafızdır.Ebu yala : sikadır.Nesai : Sikadır.İbn hacer : sikadır.Darekutni : Sikaların en üstünlerindendir.Zehebi : Hafızdır.

e.     سليمان بن مهران meşhur olan ismi الأعمش ’dir.Sikadır , hafızdır.Ebu hatim razi : sikadır,hadiste huccettir.İbn hibban : sikadır.Ebu zür’a razi : imamdır.Nesai : sikadır.Zehebi : hafızdır.İbn hacer : sikadır , hafızdır.

f.     ذكوان , أبو صالح السمان ismi ile meşhurdur : Sikadır: İbrahim harbi,ebu hatim el razi , ebu zür’a el razi,Ahmet b. abdullah el acli,İbn hacer,Buhari,Zehebi,Yahya bin muin

g.     عبد الرحمن بن صخر , lakabı : أبو هريرة Sahabidir : Sikalığı tartışmasızdır.İncelemeye tabi tutulamaz.

2- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     محمد بن كثير : Sikadır.Ebu hatim el razi , ibn hibban,ebu avane,A.B.Hanbel,İbn hacer…

b.     سفيان الثوري : Sika,hafız,imam.Ebu hatim razi : Fakihtir,hafızdır.Hakim : hafız ve imamdır.Ebu neim isbehan : huccettir.A.B.Hanbel : hafızdır , imamdır.Nesai : sikadır.İbn hacer : sika,hafız,fakih,abit ve huccettir.Hatip el bağdadi : Müslümanların imamlarından bir imamdır.Darekutni: sikadır.

c.     منصور بن المعتمر السلمي : Sikadır.İbrahim bin musa el ferra ,Ebu hatim el razi,Ebu davut sicistani,ibn hibban,A.B.Hanbel,Vakidi…

d.     إبراهيم النخعي : Sikadır.İbn hibban,Ebu zür’a el razi , Ahmet bin abdullah el acli : Kufe ehlinin müftüsüydü.ibn hacer: sikadır.Zehebi : fakihtir.

e.     عبيدة بن عمرو : Sikadır.İbn hibban : sikadır.A.B.Abdullah el acli : sikadır.ibn hacer : fakihtir.Zehebi : fakihtir.Suyuti : Peygamberimizin ölümünden 2 yıl önce Müslüman oldu.Darimi : sikadır.Yahya bin muin : sikadır.

f.     ابن مسعود : Sahabidir.İncelemeye alınamaz.Medine’de vefat etmiştir.İbn Hacer Takrip’te :’’ Sahabenin önde gelenlerindendir,sahabe ulemasının en büyüklerindendir.’’ der.

3- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     عبد الله بن محمد بن إبراهيم بن عثمان بن خواستي : Hadis hafızıdır,sikadır.Lakabı İbn Ebi Şeybe’dir.Tasnifler sahibidir.Ebu hatim bin hibban el besti : Sikadır,hafızdır,zamanının en iyi hafızıdır.Ömer bin şahin : Sadıktır.Ebu zur’a el razi : Ben ondan daha iyi hafız görmedim.A.B.Hanebl,sadıktır.Nesai : sikadır.Ebu hatim el razi : sikadır.İbn hacer : sikadır,hafızdır.Hatip el bağdadi : hafızdır.Zehebi : Hafızların seyyididir.

b.     إسحاق بن إبراهيم بن مخلد بن إبراهيم بن مطر : İbn Rahuye adı ile meşhurdur.Buhari’nin hocasıdır.Hadis,fıkıh ve tefsir alimidir.Sikadır.Ebu hatim el razi , İbn hibban,Nesai,ibn Hacer , Zehebi…

c.     عبد الله بن عمر بن محمد بن أبان بن صالح بن عمير : Sikadır.İbn hibban,A.B.Hanbel,Ebu hatim el razi , ibn hacer,Zehebi …

d.     حسين بن علي بن الوليد : Sikadır.İbn hibban,Hakim,İbn Şahin,A.B.Hanbel,İbn hacer,Yahya bin muin…

e.     مجمع بن يحيى الأنصاري : sikadır.Ebu hatim el razi,ibn hibban,Ebu davut,ibn hacer,zehebi,A.B.Hanbel,Yahya bin muin…

f.     سعيد بن أبي بردة الأشعري Meşhur olan ismi budur.Sikadır.Ebu hatim razi,ibn hibban,A.B.Hanbel,Nesai,A.B.Abdullah el acli,İbn hacer,Zehebi,Yahya bin muin.

g.     أبو بردة بن أبي موسى الأشعري Meşhur olan ismi budur.Sikadır.İbn hacer,Zehebi,İbn hibban,A.B.Abdullah el acli,Tirmizi,Vakidi…

h.     عبد الله بن قيس الأشعري : Sahabidir. İncelemeye alınamaz.

4- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     مسلم بن إبراهيم : Sikadır.Ebu hatim el razi , ibn hibban,ibn hacer,A.B.Abdullah el acli,Vakidi…

b.     وهيب بن خالد بن عجلان : Sikadır. Ebu hatim el razi , ibn hibban,ibn hacer,A.B.Hanbel,Ebu davut,Zehebi : hafızdır.

c.     أيوب بن كيسان : Sikadır.Ebu Bekr Beyhaki ,Marifetu sünen vel asar’da : Hadis ilmi ehlindendir,sikadır.Sünen’i Kübra’da da huccet ve sikadır,demiştir.Ebu hatim razi ,ibn hibban,Hakim,A.B.Hanbel,Nesai,A.B.Abdullah el acli,ibn hacer,ibn abdil ber,darekutni,zehebi,Vakidi,Yahya bin muin…

d.     عكرمة : Sikadır.Ebu ahmet bin adi el cürcani : La be’se bih (hadisinin alınmasında sakınca yoktur.) , Ebu ismail ensari : Sadık adamdır , Ebu hatim el razi : sikadır , onun hadisi ile delil getirilir, ibn hibban : Kendi zamanındaki insanların ulemasındandır.A.B.Hanbel : Hadisi ile delil getirilir.Nesai , Sünen-i Kübra’sında sika demiş ve insanların en bilgililerindendir demiştir. İbn Rahuye (Buhari’nin hocalarından biri) : Hadisi ile delil getirilir , A.B.Abdullah el acli : Sikadır.Buhari : Onun hadisi ile delil getirilir.Tarih-i Kebir’inde bahsetmiştir.Vakidi , Tabakatul Kübra’sında bu raviden Muhammed b.ömer’den naklen ’’ Denizlerden bir denizdir.’’ sözünü rivayet etmiştir.

e.     عبد الله بن العباس القرشي : İbn Abbas adı ile meşhudur.Sahabidir.İbn hacer Takrib adlı kitabında ’’ Sahabidir,hicretten 30 sene önce doğmuştur ve Hz.Peygamber (a.s) ağzı ile ona dua etmiştir.Sahabenin fukahasındandır. ’’ demektedir.

5- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     مسدد بن مسرهد الأسدي : Sika ve hafızdır.Ebu hatim el razi , ibn hibban,Ebu zür’a el razi,A.B.Hanbel,Nesai,A.B.Abdullah el acli,İbn hacer,Darekutni,Zehebi.

b.     عبد الوارث بن سعيد بن ذكوان : Sikadır. Ebu hatim el razi , ibn hibban,Ebu zür’a el razi,A.B.Hanbel,Ali b. Medine,Vakidi,İbn Nemir.

c.     يزيد بن حميد : Sikadır.Ebu ahmet Hakim : sikadır.Ebu abdullah Hakim : Sikadır. Ebu hatim el razi : Salihtir.İbn hibban : sikadır. A.B.Hanbel : Sikadır.Nesai : Sikadır.İbn hacer : sikadır.Zehebi : imamlardan birisidir,sikadır.Abittir.Vakidi : sikadır , pek çok hadis rivayet etmiştir.

d.     أنس بن مالك الأنصاري : Sahabidir.Basra’da vefat etmiştir.

6- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     قتيبة بن سعيد الثقفي : Lakabı Küteybe’dir.Sikadır. Ebu hatim el razi : Salihtir.İbn hibban : sikadır.Zehebi,Yahya bin muin…

b.     يعقوب بن عبد الرحمن القاري : Sikadır.İbn hibban,A.B.Hanbel,Ebu abdullah hakim,ibn hacer,yahya bin muin.

c.     سهيل بن ذكوان : Sikadır.Ebu ahmet bin adiy el cürcani,ibn cevzi,ukyali,Ömer bin Şahin,Eyu yala,A.B.Hanbel,ibn abdil ber.

d.     ذكوان : Sikadır.İbrahim harbi, Ebu hatim el razi ,İbn hibban,ebu zur’a razi,A.B.Hanbel,ibn hacer,Buhari,Zehebi.

e.     عبد الرحمن بن صخر , lakabı : أبو هريرة Sahabidir : Sikalığı tartışmasızdır.İncelemeye tabi tutulamaz.

7- Hadisin Ravilerinin cerh ve tadili hakkında bilgi :

a.     أبو يعلى الموصلي : Sikadır.Beyhaki,Hakim,İbn hibban,Ebu yala,Darekutni,Suyuti,Zehebi…
b.     سريج بن يونس بن إبراهيم : Sikadır.Ebu hatim razi : Sadıktır.Ebu davut sicistani : sikadır.İbn hibban : Sikadır.A.B.Hanbel : Hadisleri yazılır,bunda bir çirkinlik yoktur.Nesai de A.B.Hanbel ile aynı görüştedir.İbn hacer : sika ve abittir.Zehabi : hafızdır.

c.     يحيى بن زكريا الهمداني : Sikadır.Ebu hatim razi , ibn hibban,A.B.Hanbel,Nesai,Zehebi.

d.     إسماعيل بن هرمز : Sikadır.Nesai, Ebu hatim razi,A.B.Hanbel,İbn Hibban,İbn hacer,Zehebi,Darekutni.

e.     قيس بن أبي حازم البجلي : Sikadır. Nesai, Ebu hatim razi,Ebu davut,A.B.Hanbel,İbn Hibban,İbn hacer,Zehebi.