Miraç Kandili

Miraç ve isra ile ilgili ayetler ve hadisler vardır.

سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ

‘’ Kendisine âyetlerimizden bir kısmını gösterelim diye kulunu (Muhammed’i) bir gece Mescid-i Haram’dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i Aksa’ya götüren Allah’ın şanı yücedir. Hiç şüphesiz O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. ‘’ (1)

Kavramlara dair:
İsra : Mescidi Haram’dan Mescid-i Aksa’ya gidişi ifade eder.(2) Miraç : M.Aksa’dan göklere çıkışı ifade eder. (3) Özelde böyle olsa da genelde miraç kavramı ile Hz. Peygamber’in Mescid-i Harâm’dan Mescid-i Aksâ’ya, oradan da göğe yaptığı yolculuk ifade edilir. (Sözlükte “yukarı çıkmak, yükselmek” anlamındaki urûc kökünden türemiş bir ism-i âlet olan mi‘râc kelimesi “yukarı çıkma vasıtası, merdiven” demektir. Terim olarak Hz. Peygamber’in göğe yükselişini ve Allah katına çıkışını ifade eder. Olay, Mescid-i Harâm’dan Mescid-i Aksâ’ya gidiş ve oradan da yükseklere çıkış şeklinde yorumlandığından kaynaklarda daha çok “isrâ ve mi‘rac” şeklinde geçerse de Türkçe’de mi‘rac kelimesiyle her ikisi de kastedilir. (4)

Miraç ne zaman gerçekleşti ?
Miracın vuku bulduğu zaman dair pek çok görüş vardır.(5) Genel kabule göre birinci ve ikinci Habeşistan hicretlerinden sonra, Hz. Hatice ve Ebû Tâlib’in vefatlarını takip eden dönemde hicretten bir yıl önce meydana geldiği şeklindeki nakildir (6). Rebîülevvel veya ramazan ayından bahseden rivayetler varsa da müslümanların çoğunluğu mi‘racı Receb ayının 27. gecesinde kutlamaktadır.(7)

Miraç bedenen mi ruhen mi gerçekleşti ?
Miracın sadece ruh ile mi yoksa ruh ile birlikte bedenen gerçekleştiğine dair ilim ehli ihtilaf etmiştir.Selef ve halefin çoğunluğuna göre miraç, ruh meal cesed (ruhla birlikte bedenen) vuku bulmuştur.Ayette geçen ‘’bi abdihi/kulunu’’ ifadesi , ruh meal cesed olarak miracın vuku bulduğunda delil gösterilmiştir çünkü kul ifadesi sadece ruh için kullanılmaz,denilmiştir.(8)

Miracı ve İsrayı inkâr edenin durumu nedir ?
“Mİracın Mekke’den Mescid-i Aksa’ya kadarkİ kısmı kitapla sabittir. Bunu inkâr eden kâfir olur. Mescid-i Aksa’dan Sema’ya kadarki kısmı Meşhur Hadislerle sabittir. Bunu inkâr eden kimse bid’atçi olur. Semâdan cennete, arşa ve maverayı âleme çı­kış ise haber-i ahad İle sabittir. Bunu inkâr eden ise hata etmiş olur.” (9)

Mirac’da Peygamberimize ( S.A. v) neler verildi ?
1-Elli vakit namaz sevabına denk, beş vakit namaz verildi.
2-Bakara süresinin son ayetleri verildi.
3-Peygamberimizin ümmetinden olup da, Allah’a ortak koşmayanların cennete gireceği müjdesi verildi.(10)

Mirac kandilini kutlamak bidat midir ? Bidat ise ne olur ?
Luğatta : Sünnetin zıttına bidat denir.Sünnet ise yol demektir.(11) Bidat,Benzeri olmayan bir şey meydana getirmek/bir şey ihdas etmektir.Kelimenin kökü hakkında en ünlü dilcilerden Halil b.Ahmet şöyle der ’’ Bidat kelimesi, B-D-A / ب-د-ع   kökünden gelir.Bed’ ise Kendisinden önce var olmayan,zikredilmemiş,bilinmeyen bir şey meydana getirmektir.’’(12) Bidat kelimesi luğatta bazen övülen bazen de zem edilen mana için kullanılabilir.(13)

İstilahta : Allame Suyuti Bidatı şöyle tanımlar :’’ Muhalefet sebebi ile şeriatle çekişen (şeriatle zıt düşen),fiilden ibarettir.Bu fiil, (delille var olan) aslı noksanlaştırmak veya ona ilave etmekle olabilir.’’ (14)

Mezheplere göre bidat taksimi :

Şafii mezhebi :
I.     İmam Şafii’nin tarifi şöyledir :’’Sonradan ortaya çıkan şeyler ikiye ayrılır ; 1- Kitap,sünnet,eser ve icma’ın zıttına olmayanlar bidatı hasendir. 2-Bu sayılanlara zıt olansa, zem edilmiş bidattır. (15)
II.     Suyuti’nin taksimi :’’ Sonradan meydana gelen şeyler güzel ve çirkin bidat olarak ikiye ayrılır.Güzel bidat olan eylemlerin cevazı üzerine ittifak vardır.’’ (16)
III.     İbn Hacer şöyle tarif eder :’’Peygamber devrinde olmayıp sonradan ortaya çıkan her şey bidattır.Ondan hasen olanı da bunun zıttına olanı (zem edilmiş bidat) da vardır.’’ (17)
IV.     İmam Ğazzali’nin tarifi şöyledir :’’Tüm bidatlar yasaklanmamıştır.Sabit olan sünnete zıt düşenler yasaktır.’’ (18)
Hanefi mezhebi :
I.     İbn Abidin:’’Bidat (yapmak) bazen vacip olur ; sapık fırkalara reddiye için delil hazırlamak,Kur’an ve sünneti doğru anlamak için Nahiv (Arap grameri) öğrenmek gibi.Bidat yapmak bazen mendub olur;Medrese yapmak gibi.Bazen bidat yapmak mekruh olur ; mescitleri süslemek gibi… (19)
II.     Bedreddin Ayni, Buhari şerhinde şöyle der :’’ Peygamberimiz zamanında var olmayan şeye bidat denilir.Sonra bidat ikiye ayrılır; 1-Hasen, 2-Seyyie.’’(20)
Maliki mezhebi :
İmam Muhammed Zürkani:’’Bidata dair 5 hüküm vardır ; 1-Vacip 2-Mendup 3-Mübah 4-Mekruh 5-Haram.’’der.İmam Malik’in görüşü de meşhurdur.(21)
Hanbeli mezhebi:
Şemsettin Muhammet b.Ebi’l Feth :’’Bidat ikiye ayrılır;1-Bidatı dalalet 2 – Hüda bidatı.Bidat hüküm itibari ile beşe ayrılır. ’’(22)

Hasen (güzel-iyi) bidat var mıdır ?
Aslında bu sorunun cevabı olarak İmam Şafii’nin yukarıda geçen sözleri yeterlidir.Biz yine de farklı alimlerin sözlerine yer vermek istiyoruz.

I.     İmam Rabbani :
’’Bazı insanlar bidatı ikiye ayırmıştır: 1-Hasene (güzel) 2-Seyyie (çirkin/kötü). Resulullah ( S.A. v) ve dört halifesinin zamanlarında bulunmayıp da, dinde sonradan meydana çıkan ve bir sünnetin unutulmasına sebep olmayan güzel şeylere, bidatı hasene demişlerdir. Sünneti ortadan kaldıran bidate de, seyyie demişlerdir. Bu fakir, bu bidatlerin hiçbirinde güzellik ve parlaklık görmüyor.Sadece karanlık görüyorum.’’ (23) İmam Rabbani, konu ile ilgili son sözlerini ’’Kıyas ve ictihat bitdat değildir.’’ diyerek tamamlar. Buna göre bir eylemin ayet ve hadislerde açıkça delilinin olması şart değildir.Gizli olarak da delil mevcut olabilir.Nitekim müctehidin kıyası ve ictihadı , naslarda gizli olan manayı ortaya koymaktır.(24)

II.     Allame Suyuti her bidatın haram olmadığını şu sözleri ile ifade etmiştir.’’Bidatları sadece haram ve mekruh hükmüyle sınırlandıramayız.Bir bidat bazen mübah,mendup ve vacip olabilir…’’(25)
III.     İmam Muhammed Zürkani:’’Bidata dair 5 hüküm vardır ; 1-Vacip 2-Mendup 3-Mübah 4-Mekruh 5-Haram.’’ (26)
IV.     Şemsettin Muhammet b.Ebi’l Feth :’’Bidat ikiye ayrılır;1-Bidatı dalalet 2 – Hüda bidatı.Bidat hüküm itibari ile beşe ayrılır. ’’(27)
V.     İbn Abidin:’’Bidat (yapmak) bazen vacip olur ; sapık fırkalara reddiye için delil hazırlamak,Kur’an ve sünneti doğru anlamak için Nahiv (Arap grameri) öğrenmek gibi.Bidat yapmak bazen mendub olur;Medrese yapmak gibi.Bazen bidat yapmak mekruh olur ; mescitleri süslemek gibi… (28)
VI.     İbn Asakir :’’Tüm bidatler sapıklıkla sıfatlanamaz çünkü bıdatın çirkini olduğu gibi haseni de vardır. (29)
VII.     İbn Esir de bidatı ikiye ayırmıştır : ’’Bidat ikidir;1-Hidayet (hasen) bidat 2-Dalalet (seyyie) bidatı.Kitap ve sünnetin zıttına olanlar reddedilir.Umumi bir mendubun altına dahil edebileceğimiz bidatlar ise teşvik edilir,övülür,hoş görülür.’’ (30)

Bidat hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız.

__________________________________________________

Dipnotlar

1- İsra,1
Aşağıda Mirac Hadisine yer verilmiştir.Bununla birlikte Allame Celaleddin Suyuti ve Hafız İbn Hacer’in el-İsra ve’l Mirac kitabında miraç ile ilgili 25 hadise yer verilmiştir.Bk.Allame Celaleddin Suyuti ve Hafız İbn Hacer’in el-İsra ve’l Mirac,s.54,Kahire,1979

حدثنا يحيى بن بكير قال حدثنا الليث عن يونس عن ابن شهاب عن أنس بن مالك قال كان أبو ذر يحدث أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال فرج عن سقف بيتي وأنا بمكة فنزل جبريل صلى الله عليه وسلم ففرج صدري ثم غسله بماء زمزم ثم جاء بطست من ذهب ممتلئ حكمة وإيمانا فأفرغه في صدري ثم أطبقه ثم أخذ بيدي فعرج بي إلى السماء الدنيا فلما جئت إلى السماء الدنيا قال جبريل لخازن السماء افتح قال من هذا قال هذا جبريل قال هل معك أحد قال نعم معي محمد صلى الله عليه وسلم فقال أرسل إليه قال نعم فلما فتح علونا السماء الدنيا فإذا رجل قاعد على يمينه أسودة وعلى يساره أسودة إذا نظر قبل يمينه ضحك وإذا نظر قبل يساره بكى فقال مرحبا بالنبي الصالح والابن الصالح قلت لجبريلمن هذا قال هذا آدم وهذه الأسودة عن يمينه وشماله نسم بنيه فأهل اليمين منهم أهل الجنة والأسودة التي عن شماله أهل النار فإذا نظر عن يمينه ضحك وإذا نظر قبل شماله بكى حتى عرج بي إلى السماء الثانية فقال لخازنها افتح فقال له خازنها مثل ما قال الأول ففتح قال أنس فذكر أنه وجد في السموات آدم وإدريس وموسى وعيسى وإبراهيم صلوات الله عليهم ولم يثبت كيف منازلهم غير أنه ذكر أنه وجد آدم في السماء الدنياوإبراهيم في السماء السادسة قال أنس فلما مر جبريل بالنبي صلى الله عليه وسلم بإدريس قال مرحبا بالنبي الصالح والأخ الصالح فقلت من هذا قال هذا إدريس ثم مررت بموسى فقال مرحبا بالنبي الصالح والأخ الصالح قلت من هذا قال هذا موسى ثم مررت بعيسى فقال مرحبا بالأخ الصالح والنبي الصالح قلت من هذا قال هذا عيسى ثم مررت بإبراهيم فقال مرحبا بالنبي الصالح والابن الصالح قلت من هذا قال هذا إبراهيم صلى الله عليه وسلم قال ابن شهاب فأخبرني ابن حزم أن ابن عباس وأبا حبة الأنصاري كانا يقولان قال النبي صلى الله عليه وسلم ثم عرج بي حتى ظهرت لمستوى أسمع فيه صريف الأقلام قال ابن حزم وأنس بن مالك قال النبي صلى الله عليه وسلم ففرض الله عز وجل على أمتي خمسين صلاة فرجعت بذلك حتى مررت على موسى فقال ما فرض الله لك على أمتك قلت فرض خمسين صلاة قال فارجع إلى ربك فإن أمتك لا تطيق ذلك فراجعت فوضع شطرها فرجعت إلى موسى قلت وضع شطرها فقال راجع ربك فإن أمتك لا تطيق فراجعت فوضع شطرها فرجعت إليه فقال ارجع إلى ربك فإن أمتك لا تطيق ذلك فراجعته فقال هي خمس وهي خمسون لا يبدل القول لدي فرجعت إلى موسى فقال راجع ربك فقلت استحييت من ربي ثم انطلق بي حتى انتهى بي إلى سدرة المنتهى وغشيها ألوان لا أدري ما هي ثم أدخلت الجنة فإذا فيها حبايل اللؤلؤ وإذا ترابها المسك
Rivayetler için bk. Buhari, Salat, 1,Tevhid, 37, Enbiya, 5, Bed’ül-halk, 7,Menakıb, 24, Menakıbü’l-ensar, 42; Müslim, İman, 259, 262-263,Feza’il, 164
2- Aliyyül Kari,Şerhu’l Emali,s.20,Matbaatu’l alem,1319,İstanbul
3- Aliyyül Kari,Şerhu’l Emali,s.20,Matbaatu’l alem,1319,İstanbul
4- DİA, cilt: 30; sayfa: 132
5- Allame Celaleddin Suyuti ve Hafız İbn Hacer’in el-İsra ve’l Mirac,s.54,Kahire,1979 ;İbn Hacer el-Askalani,Fethul Bari,Kitabu Menakibi’l Ensar,Babu’l Mirac,Daru Reyyan,1986
6- İbn Kesîr, es-Sîre, II, 93, 107
7- DİA, cilt: 30; sayfa: 133
8- El-Kavlul Fasl şerhul fikhil Ekber,Muhyiddin Muhammed b. Behauddin,S.428 ,İstanbul, 1990 ;Aliyyül Kari,Şerhu’l Emali,s.20,Matbaatu’l alem,1319,İstanbul ; Mübarekfuri,Tuhfetu’l Ehvezi (Tirmizi şerhi) ,Kitabu Tefsiri’l Kur’an Daru Kutubi’l İlmiyye,Beyrut ; Şevkani ,Fethul Kadir (İsra,1) , Darul Marife,Beyrut,2004;DİA,
cilt: 30; sayfa: 133
9- Şerhul Akaid , 130-131 ;Aliyyül Kari,Şerhu’l Emali,s.20,Matbaatu’l alem,1319,İstanbul;İmam Azam Fıkhu’l Ekber’de şöyle demiştir : ‘’Miraca dair var olan haber haktır,her kim bunu reddederse bidatçidir,sapıktır.’’
وخبر المعراج حق ومن رده فهو مبتدع ضال
El-Kavlul Fasl şerhul fikhil Ekber,Muhyiddin Muhammed b. Behauddin,S.426 ,İstanbul, 1990
10- وحدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا أبو أسامة حدثنا مالك بن مغول ح وحدثنا ابن نمير وزهير بن حرب جميعا عن عبد الله بن نمير وألفاظهم متقاربة قال ابن نمير حدثنا أبي حدثنا مالك بن مغول عن الزبير بن عدي عن طلحة عن مرة عن عبد الله قال لما أسري برسول الله صلى الله عليه وسلم انتهي به إلى سدرة المنتهى وهي في السماء السادسة إليها ينتهي ما يعرج به من الأرض فيقبض منها وإليها ينتهي ما يهبط به من فوقها فيقبض منها قال إذ يغشى السدرة ما يغشى قال فراش من ذهب قال فأعطي رسول الله صلى الله عليه وسلم ثلاثا أعطي الصلوات الخمس وأعطي خواتيم سورة البقرة وغفر لمن لم يشرك بالله من أمته شيئا المقحمات
Müslim, İman:279 ; Müsâfirûn:253 ; Tirmizî, Tefsîru’l-Kur’ân:54, No:3276;Ayrıca şu kitaplarda da bu hadis geçmektedir : Nesai,Sünen-i Suğra ;A.B.Hanbel,Müsned; Müstedrek ala sahihayn; Beyhaki,Sünen-i Sağir;İbn Ebi Şeybe,Müsned; Ebu Yala el-Mevsili,Müsned; İbn Hacer , Metalibu Aliye;İbn Ebi Şeybe,Musannef ;Heysemi,Keşfu’l Estar ; İbn Mendeh,el-İman…

11-Bak.Lisanul Arab,13,224;Kamusul muhit,4,239;Mucemu mukayis elluğat,3,60;Cemheretu’l luğat,1,95;Esasu’l belağa,s.310
12-el Ehadisu’s Zaife ve’l Mevzuatu elleti yustedellu biha ala bid’i fi’l ibadat,Camiatul islami (Üniversite),Ramiz Halid Hacı Hasan,Mektebetu’l Mearif,Riyad,1.Baskı,2008,s.22,c.1
13- el Ehadisu’s Zaife ve’l Mevzuatu elleti yustedellu biha ala bid’i fi’l ibadat,Camiatul islami (Üniversite),Ramiz Halid Hacı Hasan,Mektebetu’l Mearif,Riyad,1.Baskı,2008,s.23,c.1; İbn Hacer el-Heytemi ,el Fetava’l hadis,s.280 ; Ebu Şam’ın belirttiğine göre ’’Bidat’’ kelimesi ,çoğunlukla ’’mekruh’’ hükmü gösterir.Bak.el Ehadisu’s Zaife ve’l Mevzuatu elleti yustedellu biha ala bid’i fi’l ibadat,Camiatul islami (Üniversite),Ramiz Halid Hacı Hasan,Mektebetu’l Mearif,Riyad,1.Baskı,2008,s.23,c.1 ;Hadis hafızı ve Buhari şarihi olan İbn Hacer şöyle demiştir:’’Luğavi bidatın zıttına şeriat örfünde bidat zem edilmiştir.Benzeri olmayan/uydurulmuş her şey bidat diye adlandırılır,ister hasen ister ğayri hasen olsun durum budur.’’Bak.Fethul Bari (Buhari şerhi) , c.13,s.253,Daru’l Marife,Beyrut
14-Suyuti,el Emru bi’l ittiba’ ve’l nehyu ani’l ibtida’,s.81,1990,1.Baskı,Daru İbn Kayyim,tahkik: Hasan Selman,Riyad
15-Menakibu’ş Şafi,1,468-469
16-el Emru bi’l ittiba’ ve’n nehyu ani’l ibtida’,s.12
17-Fethul Bari,2,394,Darul Marife,Beyrut
18-İhya-u Ulumi’d -Din,2,248
19-Reddül Muhtar,Haşiye,1,376
20-Umdetu’l Kari,c.11,126
21-Muvatta şerhi,c.1,238 ; İmam Malik, ’’ İnsanların gözüne hoş gözükse bile bidat ortaya koyan kişi,Muhammed ( A.Selam )’in kendi risaletine hiyanet ettiğini ileri sürmüş olur çünkü Allah teala ’’…Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim…’’ (Maide,3’ten) buyurmuştur.Din o gün tamam olunca,bugün uydurulan şey dinden olamaz.’’ der. (Şatibi,İ’tisam,1,62)
22-el-Mubdi’ fi şerhi’l Mukni’,s.334
23-Mektubat , 186. Mektup,s.277,Daru’ş Şefkat,İstanbul-Fatih,2002
24-Mektubat , 186. Mektup,s.279,Daru’ş Şefkat,İstanbul-Fatih,2002
25-el-Havi,1,192
26-Muvatta şerhi,c.1,238
27-el-Mubdi’ fi şerhi’l Mukni’,s.334
28-Reddül Muhtar,Haşiye,1,376
29-Tebyinu Kizb Müfteri,s.97
30-Ğaribu’l hadis,1,106,Mektebetu’l ilmiyye,Beyrut