Ramazan geldi , hoş geldi.
1-
Ramazan ayında cennetin kapıları açılır:
هذا شهر رمضان جاءكم تفتح فيه أبواب الجنة وتغلق فيه أبواب النار وتسلسل فيه الشياطين ’’Size gelen bu ay Ramazan’dır.Onda cennetin kapıları açılır,cehennemin kapıları kapanır.Onda şeytanlar zincire vurulur.’’ (1)
2- Ramazan’ın ilk gecesinden itibaren şeytanlar zincire vurulur: إذا كان أول ليلة من شهر رمضان صفدت الشياطين ومردة الجن ، وغلقت أبواب النار فلم يفتح منها باب ، وفتحت أبواب الجنة فلم يغلق منها باب ، وينادى مناد كل ليلة : يا باغي الخير أقبل ويا باغي الشر أقصر ، ولله عتقاء من النار وذلك كل ليلة ’’Ramazan’ın ilk gecesi olunca şeytanlar ve cinlerin isyan edenleri kösteklenir. Cehennemin kapıları kapatılır. Hiçbir kapısı açık bırakılmaz. Cennetin kapıları açılır ve hiç biri kapalı bırakılmaz. Biri şöyle seslenir: “Ey hayır peşinde koşan! Hayrı çoğalt. Ey şer peşinde koşan! Kötülüğü terk et. Allah (cc), cehennemlikleri cehennemden azat eder.”(2)
3- Günahları sildirme ayıdır. الصلوات الخمس والجمعة إلى الجمعة ورمضان إلى رمضان مكفرات ما بينهن إذا اجتنب الكبائر ’’Büyük günah işlenmediği müddetçe,beş vakit namaz ile Cuma namazı,öteki Cumaya kadar,Ramazan da diğer Ramazana kadar aralarda işlenen günahlara kefarettir.’’ (3)
4- Kur’an bu ayda inmiştir. شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ’’Ramazan,kendisinde Kur’an indirilen aydır.’’(4)
5- Kadir gecesi bu aydadır. إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ’’Şüphesiz, biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik.’’(5) Kadir gecesi kendisinde kadir gecesi olmayan bin aydan (6) daha değerli bir gece olunca,kendisinde böyle bir gece olan da değerli olur. (7) “Her kim inanarak ve sevabını Allah’tan umarak kadir gecesinde kalkar ibâdet ederse, geçmiş günahları onun lehine mağfiret olunur. Her kim de ramazan orucunu inanarak ve mükâfatını ancak Allah’tan umarak tutarsa, onun geçmiş (küçük) günahları mağfiret olunur.”(8)
6- Teravih namazı bu aydadır. من قام رمضان إيمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه “Kim ramazanın faziletine inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek Ramazanı ikame ederse (teravih namazını kılarsa), geçmiş günahları bağışlanır.” (9)
7- Bu ayda itikaf ibadeti vardır. أن النبي صلى الله عليه وسلم ، كان يعتكف العشر الأواخر من رمضان حتى توفاه الله ، ثم اعتكف أزواجه من بعده “Resul-i Ekrem (Efendimiz Sallallâhu Aleyhi Vesellem) Ramazan’ın son on gününde itikâf ederdi. Bunu vefat edinceye kadar böylece devam ettirdi. Vefatından sonra da hanımları îtikâfa devam ettiler.” (10)
8- İslamın 5 esasından biri(11)olan Oruç bu aydadır. ’’Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı.’’ (12)
9- Bize şefaat edecek bir şeyimiz olsun. ”Oruç ve Kur’an-ı Kerim kıyamet günü kul için iki şefaat ederler.” (13)
10- Ramazan ayı iradeyi geliştirme ayıdır. Oruçluyken başta açlık,susuzluk olmak üzere pek çok şeye sabrederiz.İçimizden gelen o isteğe karşı koymak için var gücümüz ile çaba sarfederiz.Örneğin oruçlu değilken akşama kadar bir paket sigara içenler bile oruç vakti girince,akşama kadar sabreder.Böylece esasen iradelerini güçlendirirler.Sabır aynı zaman da ,sürekli yokluk çekenlerin halini anlamamıza da yardımcı olur.Oruç,sabırdan bir cüzdür,sabır ile gerçekleştirilen bir ibadettir.Nitekim peygamberimiz Ramazan ayı için ‘Sabır ayı’ kavramını kullanmıştır.”O (ay) ,Ramazan ayı ve sabır ayı diye isimlendirildi.”(14)
11- Mukabale Bir başkasının Kur’ân-ı Kerim’i okuyuşunu takip etmek ve bu suretle hatim indirme anlamında kıraat terimidir. bilhassa ramazanlarda cami, mescid ve evlerde daha çok sabah, öğle, ikindi namazları öncesinde hâfızlar tarafından okunan Kur’an’ı takip etmek suretiyle hatim indirme geleneğine ad olmuş, zamanla hâfızların bu okuyuşları için de aynı terim kullanılmıştır. Bu gelenek, Hz.Cebrâil’in ramazan aylarında her gece Hz. Peygamber’e gelerek o ana kadar nâzil olan âyet ve sûreleri karşılıklı okuyup kontrol etmelerine dayanır.(15)
12- Fitre : Luğatta fitre : ’Fitre ,sadakayı fıtr,fıtır sadakası’ hepsi aynı manada kullanılmaktadır.Fitre ile fidye farklı şeylerdir.Bu yıl (2014) için hem fitre hem de fidye bedeli 10 TL olarak belirlenmiştir. İstilahta fitre : Ramazan ayında,şartları tutan kişiler tarafından fakirlere verilen sadakadır.Daha açık bir tanım ile şöyle diyebiliriz ’’ Ramazan bayramına kavuşan ve temel ihtiyaçlarının dışında belli bir miktar mala sahip olan müslümanların kendileri ve velayetleri altındaki kişiler için yerine getirmekle yükümlü oldukları mali bir ibadettir.’’(16)
13- Fidye: ”Oruç, sayılı günlerdedir. Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar. Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir . Bununla birlikte, gönülden kim bir iyilik yaparsa (mesela fidyeyi fazla verirse) o kendisi için daha hayırlıdır. Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.” (17) Oruç tutmaya gücü yetmeyen düşkün ve yaşlı kimseler ile iyileşme ümidi olmayan hastalar, Ramazan ayının her günü için birer fidye verir.Fidye ile fitrenin bedeli/parasal miktarı aynıdır.(2014 için günlük 10 TL) Bu fidyeler Ramazan’ın başlangıcında , ortasında veya sonunda verilebilir. Fidyenin tamamı tek fakire de birden çok fakire de verilebilir.
_________________________
Dipnotlar
1-Nesai,Sünen,kitabu’s Siyam,H.N.2088,Elbani Sahih-i Sünen-i Nesai’de bu hadisin sahih olduğunu kaydetmiştir,N.2102 ve ayrıca Sahih-i Cami’ ,H.N.6995 Bu manada başka lafızlarla varid olan hadisler de vardır.Bunlardan birisi şudur : إذا جاء رمضان فتحت أبواب الجنة وغلقت أبواب النار وصفدت الشياطين ’’ Ramazan ayı geldiğinde Cennet kapıları açılır, Cehennem kapıları kapatılır, şeytanlar da bağlanır.’’ Müslim, H.Numarası :1079 ; إذا دخل شهر رمضان فتحت أبواب السماء، وغلقت أبواب جهنم، وسلسلت الشياطين ’’Ramazan ayı girince göklerin kapıları açılır,cehennemin kapıları kapanır,şeytanlar zincire vurulur.’’Buhari,1899 numaralı hadis.;Müslim rivayetinde ise (فتحت أبواب الرحمة) ibaresi geçer.
2-A.B.Hanbel,Müsned,H.N.18438;Beyhaki,Şuabu’l İman-Fezailu Şehri Ramazan,H.N.3439 ; Elbani bu hadis için sahih demiştir.Bak.Sahih-i Terhib ve’l Terğib,H.N.998/
أتاكم شهر رمضان شهر مبارك فرض الله عليكم صيامه تفتح فيه أبواب الجنة ،وتغلق فيه أبواب الجحيم ، وتغل فيه مردة الشياطين ، وفيه ليلة خير من ألف شهر ’’Size , Allah’ın kendisinde orucu farz kıldığı,cennetin kapılarını açıp cehennemin kapılarını kapattığı ,şeytanların zincire vurulduğu ve kendisinde bin aydan daha hayırlı olan bir gece olan mubarek Ramazan ayı geldi…’’ Nesai,Sünen,kitabu’s Siyam,H.N.2091; Elbani Sahih-i Sünen-i Nesai’de (2105 numaralı hadis olarak) bu hadisin sahih olduğunu belirtmiştir.Ayırca Sahih-i Cami’de 55 numaralı hadis olarak geçmektedir. Daha geniş bilgi için
tıklayın.
3-Müslim,233.İmam Münavi’nin belirttiğine göre bu hadis ’Büyük günahlar hariç tüm günahların bu sayede affedileceğine delildir.’’ (Şerhu Camiu’s Sağir,c.2,s.208); من قام رمضان إيمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه
’’Kim, inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek Ramazan’ı ikame ederse, geçmiş günahları bağışlanır.’’ (Müslim, H.Numarası:759;Bak.Buhari;Tirmizi;Ebu Davut;Nesai,Sünen-i Suğra;Darimi,Sünen;İbn Hibban,Sahih;Sahih,İbn Huzeyme)
4-Bakara,185; İbn Kesir bu ayet ile ilgili olarak ’’ Allah oruç oyunu,diğer aylara kıyasen övmüştür,daha fazla değer vermiştir çünkü Kur’an’ı oruç ayında indirmiştir. Tefsir-i İbn Kesir,c.1,s.268;
أنزلت صحف إبراهيم عليه السلام فى أول ليلة من رمضان وأنزلت التوراة لست مضين من رمضان والإنجيل لثلاث عشرة خلت من رمضان وأنزل القرآن لأربع وعشرين خلت من رمضان ’’İbrahim (a.s) ’a suhuf (sayfalardan oluşan ilahi vahiy) ,Ramazan’ın ilk gecesinde indirilmiştir.Tevrat Ramazan’ın 6’sında,İncil 13’ünde , Kur’an 24’ünde indirilmiştir.’’;A.B.Hanbel,Müsned,H.N.16678 , Elbani Sahih-i Cami’de (1497) hadisin hasen olduğunu belirtmiştir.
5-Kadir,1. Daha geniş bilgi için
tıklayın.
6-Ebu Aliye,el Camiu li-Ahkami’l Kur’an,c.20,s.121
7-Kadir,3
8-Buhari,1901 numaralı hadis
9-Müslim, H.Numarası : 759; Buhari 37 numaralı hadis.Ayrıca bak.Tirmizi;Ebu Davut;Nesai,Sünen-i Suğra;Darimi,Sünen;İbn Hibban,Sahih;Sahih,İbn Huzeyme;İmam Nevevi,’Ramazanın ikame edilmesi’nden kasıt teravih namazı kılmaktır,demiştir.Fethul Bari,4,251.Nitekim konu ile ilgili pek çok hadis vardır.
إن الله فرض عليكم صيام رمضان ، وسننت لكم قيامه ، من صامه وقامه إيماناً واحتساباً خرج من ذنوبه كيوم ولدته أمه
Şüphesiz Allah Ramazan orucunu farz kıldı. Ben de Ramazan gecelerini ihya etmeyi sünnet kıldım. Her kim inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek Ramazan’ı oruçla, gecelerini namazla ihya ederse, anasından doğduğu gün gibi günahlarından temizlenmiş olur” buyurmaktadır. (İbn Mâce, İkametu’s-Salât, 173; A.B.H,Müsned,1663 numaralı hadis…;Buhari şarihi Ayni , bu hadis için şunları söylemiştir :’’ Men kame Ramazan’ın manası ; Ramazan gecelerinde her kim taat/ibadet yaparsa… demektir ve aynı şekilde bu mana için ’Teravih namazı kast edilmiştir.’ denilir.Alimlerin bazıları ise ’Bu bahsi geçen mağfireti teravih namazına has kılamayız,teravih dahil olmakla birlikte Ramazan ayı içinde kılınacak her nafile namazı kapsar.’ demiştir. (Ayni devamla) Ulema teravih namazının müstehap/sünnet olduğuna dair ittifak etmiştir.Alimler, sadece faziletinin hangi şekilde daha fazla olacağı hususunda ihtilafa düşmüştür.Şafii ve ona tabi olanların cumhuru ve Ebu Hanife ve A.B.Hanbel ve imam Malik’e tabi olanların bazıları ’Hz.Ömer gibi ,mescitte cemaat ile teravihi kılmak daha faziletlidir.’ demiştir.İmam Malik,Ebu Yusuf,Tahavi ve bazı Şafii alimleri ise evde tek başına kılmak daha faziletlidir,demiştir.’’ Bedreddin Ayni,Umdetu’l Kari,c.1,s.367,Daru kutubi’l ilmiyye,1.Baskı,2002,Beyrut; Bağışlanacak günahlara büyük günahların dahil olup olmadığı tartışmalıdır.Maruf olan ise fukahaya göre bu hadiste bahsi edilen günahlardan kasıt,küçük günahlardır.Bak. el-Dibac ala Müslim,c.2,s.366 ; İmam Nevevi ’’من قام رمضان / her kim Ramazan’ı ikame ederse’’ ibaresi için şunları belirtir :’’ Bu sığa,bu namazın mendup/sünnet olmasını gerektirir.Ümmet icma etmiştir ki Ramazan namazı vacip değil,menduptur. Müslim şerhi,c.6,s.40. Daha geniş bilgi için
tıklayın.
10-Buhari,H.N.1937 ; İmam San’ani bu hadise dayanarak der ki ’’Bu hadis,itikafın sünnet olduğuna dair delildir.Ebu Davut demiştir ki ’’Ben , itikaf sünnet değildir , diyen hiç bir alim duymadım. Subulu’s Selam,c.2,s.174. İtikaf hakkında daha geniş bilgi için
tıklayın.
11- ‘‘İslam beş temel üzerinde bina edilmiştir; Allah’tan başka hiç bir ilah olmadığına ve Hz. Muhammed (S.A.v.)’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahadet etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hacca gitmek ve Ramazan ayında oruç tutmak.’’Buhari,8 numaralı hadis;Müslim,16 numaralı hadis.
12-Bakara , 183;’’…Kur’an’ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır.Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa,onu oruçla geçirsin…’’Bakara,185
13-Hadisi A.B.Hanbel rivayet etmiştir.Elbani hadisin sahih olduğunu belirtmiştir.Bak.Sahih-i Terğib,1429,984;
Şefaat haktır. لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ اِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمٰنِ عَهْدًا Rahmân’ın katında söz almış olanlardan başkaları şefaat hakkına sahip olmayacaklardır. Meryem suresi 87. ayet يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ اِلَّا مَنْ اَذِنَ لَهُ الرَّحْمٰنُ وَرَضِىَ لَهُ قَوْلًا O gün, Rahmân’ın izin verdiği ve sözünden razı olduğu kimseden başkasının şefaati fayda vermez. Taha suresi 109. ayet وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ اِلَّا لِمَنْ اَذِنَ لَهُ حَتّٰى اِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِىُّ الْكَبٖيرُ Allah katında, O’nun izin verdiği kimseden başkasının şefaati yarar sağlamaz. (Şefaat için izin verilip de) kalplerinden korku giderilince birbirlerine, “Rabbiniz ne söyledi?” diye sorarlar. Onlar da “Gerçeği” diye cevap verirler. O, yücedir, büyüktür. Sebe suresi 23. ayet وَلَا يَمْلِكُ الَّذٖينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفَاعَةَ اِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ O’nu bırakıp taptıkları şeyler şefaat edemezler. Ancak bilerek hakka şâhitlik edenler şefaat edebilirler. Zuhruf suresi 86. ayet مَنْ ذَا الَّذٖى يَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلَّا بِاِذْنِهٖ ’’…İzni olmaksızın O’nun katında şefaatte bulunacak kimdir?…’’ Bakara suresi 255. ayet وَكَمْ مِنْ مَلَكٍ فِى السَّمٰوَاتِ لَا تُغْنٖى شَفَاعَتُهُمْ شَيْپًا اِلَّا مِنْ بَعْدِ اَنْ يَاْذَنَ اللّٰهُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَرْضٰى Göklerde nice melekler vardır ki onların şefaatleri; ancak Allah’ın izniyle, dilediği ve hoşnut olduğu kimselere yarar sağlar. Necm suresi 26. ayet يَعْلَمُ مَا بَيْنَ اَيْدٖيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ اِلَّا لِمَنِ ارْتَضٰى وَهُمْ مِنْ خَشْيَتِهٖ مُشْفِقُونَ Allah, onların önlerindekini de arkalarındakini de (yaptıklarını da yapacaklarını da) bilir. Onlar, O’nun razı olduğu kimselerden başkasına şefaat etmezler ve hepsi O’nun korkusuyla titrerler. Enbiya suresi 28. ayet;“Ademoğlunun her amelinin karşılığı kat kat verilir. Bir iyilik on katından yedi yüz katına kadar mükâfatlandırılır.”Allah Tealâ buyuruyor ki: “Ancak oruç müstesna, zira oruç, doğrudan doğruya bana edilen (riya karışmayan) bir ibadettir. Onun mükâfatını ben veririm.Oruçlu yemesini, içmesini ve cinsel arzularını benim için bırakmıştır…”Kutsi hadis.Buhari,4,103-110 (1894);Fazlu savm,(1904);el Libas,(5927);Tevhid,(7942) ,Daru İbn Kesir,1.Baskı,2002 ;Müslim,(1151) ;İyiliklere verilen sevabın 700 kata kadar olduğunu belirten bölüm için ayrıca bak.Camiu’l Ulum ve’l Hikem,37.hadis;”…(Bir Arabi dedi ki) Allah benim üzerime oruç tutmaktan neyi farz kıldı, bana haber ver.(Rasulullah) “Ramazan ayını farz kıldı, ancak senin kendiliğinden bir miktar oruç tutman olabilir.” buyurdu… (Buhari,Kitabu’s Savm, H.Numarası : 1891 ; Ayrıca bak.Nesai,Sünen-i Suğra; Nesai,Sünen-i Kübra);“Oruç bir kalkandır. Oruçlu kimse kötü söz söylemesin ve cahillik yapmasın -yani cahiliyet fiillerinden bir şey yapmasın- (Fethu’l Bari,kitabu’s Savm;Umdetu’l Kari,Ayni,c.10,s.367). Eğer herhangi bir kimse kendisiyle dövüşmeye veya sövüşmeye girişirse, ona iki defa ‘Ben oruçluyum’ desin. Nefsim elinde olan Allah’a yemin ederim ki, oruçlu ağzın kokusu, Yüce Allah katında misk kokusundan daha temizdir. Yüce Allah: Oruçlu kimse benim için yemesini, içmesini, cinsi arzusunu terk eder. Oruç, doğrudan doğruya bana edilen (riya karışmayan) bir ibadettir. Onun ecrini de doğrudan doğruya ben veririm. Halbuki diğer (emsal) güzel amellerin hepsi on misli ile ödenir.” (Buhari,H.Numarası :1894)
14-Ebu Davut,H.N.2428;Diğer bir hadis ”Oruç,sabrın yarısıdır.”(Tirmizi,3514,İmam Tirmizi bu hadis için hasen demiştir.) Ramazan ayı ‘sabır ayı’ diye isimlendirildiğinden, sabır ile ilgili ayetlere bağlanabilir.Nitekim Buhari şarihi Bedreddin Ayni,ilgili hadis üzerine çeşitli değerlendirme ve nakillerden sonra sabırdan bahseden ayete yer verir(Umdetu’l Kari,c.10,s.371,Daru Kütübi’l ilmiyye,1.Baskı,2001,Beyrut).Ayetlerde sabredenlere hesapsızca mükafat verileceğini görmekteyiz; ”… Sabredenlere mükâfatları elbette hesapsız olarak verilir.”(Zümer,10′dan)
15- D.İ.A,c.31,s.100
16- L.Şentürk,S.Yazıcı,2009,s.264-265,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,16.Baskı,Ankara; el-Miftah şerhi Nurul izah,s.162, Mektebetu’l Mahmudiyye,İstanbul; D.İ.B iki ciltlik ilmihal,C.1,s.501,Ankara,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2006. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
17- Bakara,184
18-L.Şentürk,S.Yazıcı,2009,s.253,Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,16.Baskı,Ankara