A.Oktar Ve Baş Örtüsü ?

Baş örtüsü Kur’an’da geçer mi ? Farz mıdır ?
Konu ile ilgili ayet :
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

’’Mü’min kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını korusunlar. (Yüz ve el gibi) görünen kısımlar müstesna, zînet (yer)lerini göstermesinler. Başörtülerini ta yakalarının üzerine kadar salsınlar. Zinetlerini, kocalarından, yahut babalarından, yahut kocalarının babalarından, yahut oğullarından, yahut üvey oğullarından, yahut erkek kardeşlerinden, yahut erkek kardeşlerinin oğullarından, yahut kız kardeşlerinin oğullarından, yahut müslüman kadınlardan, yahut sahip oldukları kölelerden, yahut erkekliği kalmamış hizmetçilerden, yahut da henüz kadınların mahrem yerlerine vakıf olmayan erkek çocuklardan başkalarına göstermesinler. Gizledikleri zinetler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar. Ey mü’minler, hep birlikte tövbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz!’’(1)

Ayette geçen وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ cümlesinin ’’ خُمُر ’’ kelimesi,konumuzun ilk bölümünü oluşturuyor.Çünkü iddiaya göre bu kelime baş örtüsü manasına gelmiyormuş ve sözlüklere bakmamız istenmiş… İşin ilginci ise okuduğu mealde bile ’’Baş örtüsü’’ kelimesi geçiyor.

Ayette geçen خُمُر (humur)kelimesi hangi manaya gelir ?

1-Arapça’dan Türkçe’ye sözlük:Bu kelimenin müfredi/tekili خِمار ’dır.Çoğulları ise خُمُر ـ أَخْمِرةkelimeleridir.Manası ’’Baş örtüsü’’dür.(2)
2-Arapça’dan Arapça’ya büyük sözlük: خَمَّرت المرأة رأ سها با الخمار -hemen alt satırda da ’’به رأسها’’geçer.Manası ’’Kadın baş örtüsü ile başını örttü/onunla başını…’’(3)
3-Hadis şerh kitabı:İmam Nevevi,Müslim şerhinde’’ مسح على الخفين والخمار ’’ Manası:’’Başa ve mestlere mesh verme babı/konusu’’başlıklı konu açar.(4)
4-Merfu hadis: ” أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ، وَالْخِمَارِ ”
“Rasûlullah (S.A.v) mestlerinin ve başının üzerini mesh etti.”(5)
5-Merfu hadis: لَا يَقْبَلُ اللَّهُ صَلَاةَ حَائِضٍ إِلَّا بِخِمَارٍ
’’Allah hayız gören/ergen kadının namazını ancak baş örtüsü ile kabul eder./namazın geçerli olma şartlarından birisi baş örtüsüdür.’’(6)
6-Merfu hadis: ” امْسَحُوا عَلَى الْخُفَّيْنِ وَالْخِمَارِ ”
“(Abdest alırken) mestlerin ve başın üzerini mesh edin.”(7)
7-Arapça’dan Arapça’ya büyük sözlük: كُلُّ ما سَتَرَ شَيْئاً فَهْو خِمَارُه ومنه خِمَارُ المَرْأَةِ تُغَطِّي به رَأْسَها
’’Örtmeye yarayan her şey himar diye adlandırılır.Kadının baş örtüsü de himardır,onunla başını örter.’’(8)
8-Arapların en meşhur ve hacimli lugatı:’’Himar,(Arap toplumunda olduğu üzere)tıpkı erkeklerin örttüğü gibi,kadınların başını örtmekte kullandığı bir şeydir./Başını onunla örter.’’ büyük lugatta bu metinden sonra bir hadise yer verilir; ’’ و في حديث أم سلمة أنه يمْسَحُ عَلَى الْخُفَّيْنِ وَالْخِمَارِ’’ Tercümesi:’’Ümmü Seleme hadisinde (belirtildiği üzere) : O (peygamber) ,mestler üzerine ve başına mesh eder.’’(9)

Görüldüğü üzere hadis ve büyük lugatlar, ’’himar’’ kelimesinin ’’başı örtmeye yarayan bir araç ’’ olduğunda hemfikirdir.Bizler buna baş örtüsü ya da eşarp vb. adlar takmış olsak da bunun bir önemi yoktur.Önemli olan şey,başı – gayesine uygun biçimde- örtecek olmasıdır.Böylece ’’ himar’’ kelimesinin sözlük manasını en meşhur kitaplarla sergilemiş olduk.Bu kitaplar arasında Mısır Dil Akademisi’nin lugatı da vardı.Günümüzde bu akademiden daha iyi Arapça bilen var mı?Yoksa tabi olmak gerekir.Esasen konunun buraya kadar olan kısmı,durumu ortaya koymaya yeterlidir.

Nur süresi , 31. ayetin tefsirler ile izahı 

Taberi tefsiri :
وهي جمع خمار ليسترن بذلك شعورهنّ وأعناقهن
’’ O (humur kelimesi) himar kelimesinin çoğuludur.Bununla saçlarını ve boyunlarını örtsünler (tabi ki göğüslerini de) diye (humur) vardır.(10)
________
İbn Kesir tefsiri :
والخُمُر: جمع خِمار وهو ما يُخَمر به أي: يغطى به الرأس
’’Ayette geçen humur kelimesi ’’ himar’’ kelimesinin cemisidir.Onunla bir şey örtülür.Yani onunla baş örtülür.’’(11)
________
Alusi,Ruhul meani tefsiri :
تلقيها المرأة على رأسها من الخمر وهو الستر
’’Onunla kadın başını örter.O bir örtüdür.’’(12)
________
Fahrettin Razi,Tefsir-i Kebir
فالخمر واحدها خمار
’’Humur, himar’ın cemisidir.’’ (13)Himar ise daha önce geçtiği üzere baş örtüsüdür.(14)
________
Zadül Mesir :
قوله تعالى وليضربن بخمرهن وهي جمع خمار وهو ما تغطى به المرأة رأسها والمعنى وليلقين مقانعهن على جيوبهن ليسترن بذلك شعورهن وقرطهن وأعناقهن

’’Allah tealanın ’ وليضربن بخمرهن ’ buyruğu… O humur,himar’ın cemisidir.O himar ise kadınların kendisi ile başlarını örttüğü şeydir.Bunun manası , o örtüyü,boyunları ve saçları örtülsün diye göğüslerine doğru sarkıtmalarıdır.’’(15)
________
İbn Useymin,el Ziyau’l Lami’ :
وهو ما تغطي به رأسها
’’Kadın onunla başını örter.’’(16)
________
Prof.Dr.Muhammed Ali Sabuni;
خمرهن : جمع خمار وهو ما تغطي به المرأة رأسها ’’ Ayette geçen ’’humur’’ kelimesi, himar, kelimesinin çoğuludur.O da kadının başını kendisiyle örttüğü şeydir.’’ demektedir.(17)

Prof.Dr.Muhammed Ali Sabuni devamla şöyle der :”Zinetlerini açmasınlar ” (وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ) cümlesinde mecâz-ı mürsel vardır.Maksat,zinet yerleridir. Zikr-i hâl, irâde-i mahal kabilindendir.(yani zinetlerin takıldığı yerin gösterilmemesi kast edilmiştir.Kast edilen bölgedir,takıları çıkarırsak baş örtüsüne gerek kalmaz,d-e-n-i-l-e-m-e-z.) (ünlü dilci) Zemahşeri şöyle der:Burada, zînet mahallerinin(saç-baş) söylenmeyip , zinetin söylenmesi, örtünme ve korunmayı vurgulu bir şeklide emretmek içindir.”
________
Prof.Dr.Vehbe Zuhayli;
“Ziynetlerini göstermesinler.” ifadesi mecaz-i mürseldir. Murad edilen mana ziynet yerleridir. Hal söylenip mahal(konum/bölge) kast edilmiştir.Tesettür ve korunma emrinde mübalağa yapılmıştır.”(18) Daha fazlası için bak.(19)

Müfessirlerden sonra sıra geldi fakihlerin anlayışına :

Kadının yabancı erkeklere göre avreti, yüz ve elleri hariç, bütün bedenidir. Ebû Yusuftan bir rivayette ve el-İhtiyar’ın ter­cihine göre, zarurete ve bilezik mahalli olmasına binaen,dirseklere kadar kollar avret değildir. Ancak (Serahsi’ye ait olan)el-Mebsut’a göre, sahih olan avret olmasıdır. Fitne söz konusu ise, yüz ve ellerini de göstermez.(20)

Hanefi mezhebi :
Namazda da namaz dışında da kadının eli ve yüzü hariç tüm bedeni avrettir.Dirseğe kadar olan kısımla,ellerin üstü ve ayaklar(ın ayakkabıya dahil olan kısmı) hakkında ihtilaf vardır.Bazıları bu bölge için;namaz içinde avretken namaz dışında avret değil,demiştir.Bazıları da namaz içinde de namaz dışında da avret olduğunu ileri sürmüştür.Ancak,fitneye sebep olacağı zaman yüz dahil kapatılmalıdır,bu halde yüz de avretten sayılır.Buna dair ittifak vardır.(icma delili) (21) Yüzün de kapatılması gerektiğini söyleyen alimler vardır. (22)

Ebu Cafer Tahavi :’’Mütekaddim (eski devir) hanefi alimleri ,yüzün ve elin görünür olmasının cevazlığı üzerine ittifak etmiştir.(23)

Dilimize 31 cilt olarak tercüme edilmiş olan,Serahsinin Mebsut kitabındaysa konu şöyle geçer :’’Bir kadınla evlenmeyi düşünen erkek için,kadının eline ve yüzüne bakmakta beis/mahzur yoktur.Bunun dışında kalan (örneğin saçına) yerlere ise bakamaz.Bu Ebu Hanife’nin sözü/cümlesidir.’’(24)

İbn Nuceym :’’ Ayaklar (ayakkabı kısmı),eller ve yüz hariç, hür kadının(cariyenin değil) bedeninin tamamı avrettir.’’(25)

Mevsili :’’Yabancı (evlenilmesi caiz olan) ve hür kadının eli ve yüzü hariç,hiç bir yerine bakılmaz.’’(26)

Baberti :’’Zarurete binaen sadece yüz ve ellere bakılabilir.’’(27)

Abdülgani b.Talib b.Hammade ed-Dımaşki el-Hanefi Meydani :’’Erkek için yabancı kadının el ve yüzü hariç hiç bir yerine bakmak caiz değildir.’’ (28)

Kasani:’’Kadının el ve yüzü hariç, tüm bedeni avrettir.’’ der ve bunun bir delili olarak… المرأة عورة hadisini sunar.Tercüme :’’Kadın bizatihi avrettir.’’ (29)

Şafii mezhebi : 
İmam Şafii,kendi kitabında der ki:’’Kadının eli ve yüzü hariç, tüm bedeni avrettir.’’(30)

İmam Nevevi, ’’Kadının tüm bedeni avrettir.’’(31)

Beyhaki, Nur süresi 31 . ayetin tefsirini İmam Şafii’den şöyle nakleder :’’Yüzü ve elleri müstesna (diğer yerleri avrettir.)’’(32)

Beğavi: ’’Erkeğe yabancı olan kadının el ve yüz haricinde bir yerini göstermesi caiz olmaz.’’(33)

Vahidi :’’Kadının yüzü ve eli haricinde bir yerini göstermesi caiz değildir.’’(34)

Tuhfetu’l Muhtac’ta denilir ki :’’Yüzü ve eli hariç,kadının kendisine nikahı düşen erkeğe bir yerini göstermesi haramdır.’’ (35) Şafii mezhebinde yüzün açık olup olamayacağı tartışılmıştır.(36)

Maliki mezhebi : 

İki görüş vardır ;
1- Fitne olmayacağına dair güven varsa,namaz içi ve namaz dışı dahil olmak üzere kadının yüz ve elleri hariç tüm bedeni avrettir.Fitneden korkulduğu zamansa yüz ve elin örtülmesi gerekir.(37)
2-Tafsilatlara/şartlara gerek olmaksızın her durumda yüzü dahil görünmemesi gerekir.(38)

Sahnun b. Said et-Tenuhi :’’ ولا يصلح له أن ينظر إلى شعرها ولا إلى صدرها ’’ Tercüme : ’’Bir erkek için kadının saçına ve göğsüne bakmak hatadır.’’(39)

Ebû Abdillâh Muhammed b.Yûsuf b.Ebi’l-Kâsım el-Mevvâk el-Abderî el-Gırnâtî:’’Yüzü ve elleri hariç (diğer yerlerini göstermesi haramdır.)’’ (40)

Dussuki :’’ غَيْرَ الْوَجْهِ وَالْكَفَّيْنِ’’ cümlesini şerh ederken ’’yani o ikisi (el ve yüz) avret değildir.O iki yere bakmak caizdir.Oraya bakmanın fitneye sebep olacağına dair bir korku yoksa,o iki yeri gizlemekle örtmek arasında fark yoktur.’’der.(41)

’’Hür kadının,yüzü ve elleri hariç tüm bedeni avrettir.’’(42)

Hanbeli mezhebi :
A.B.Hanbelin görüşüne dair iki rivayet gelmiştir.Bunlardan birisi kadının tüm bedeninin avret olduğudur,bu görüş meşhur değildir ve tercih edilmemiştir.Tercihe şayan görüşü ise kadının eli ve yüzü haricindeki yerlerinin avret olduğudur. (43)

Saç,avrete dahilse ne olmuş ?
لا ينظر الرجل إلى عورة الرجل ولا المرأة إلى عورة المرأة
’’Bir erkek,başka bir erkeğin avret mahalline bakmasın.Bir kadın da başka bir kadının avret mahalline bakmasın.’’(44)
______________________________________
Dipnotlar

1-Nur süresi,31.ayet
2-Serdar,MUTÇALI , bu kelimeye demektedir.Arapça – Türkçe sözlük,s.248,Dağarcık yayınları,1995-İstanbul
3-el Mu’cemu’l–vasît,Mısır Arap Dili Akademisi,s.255,h-m-r maddesi,4.Baskı,Mektebetü’ş Şuruk Ed-Devliyye,2004
4-Kitabu’t Taharet,3.cilt,275
5-Müslim; hadis no: 275;Tirmizi;İbn Mace;İbn Huzeyme,Sahih;Ebu Avane,Müstahrec;Beyhaki,Sünen-i Kübra;Bezzar,Müsned;İbn Ebi Şeybe,Musannef;Taberani,Mucemul Evsad-Kebir
6-Ebu Davut;İbn Mace;A.B.Hanbel,Müsned;İbn Hibban,Sahih;İbn Ebi Şeybe,Musannef
Hakim ,Müslim’in şartlarına göre bu hadis sahih,demiştir.Bakınız ,el Müstedrek.Zehebi,İbn Huzeyme,Elbani de sahih demiştir.
7-A.B.Hanbel,Müsned,39,325
8-Muhibbuddin Ebu’l-Feyz es-Seyyid Murteza ez-Zebidi, Tacu’l-Arus min Cevahiri’l-Kamus,1975,Kuveyt devleti tarafından bastırılmıştır,himar kelimesi
9-Lisanu’l Arab,İbn Manzur, Beyrut-Lübnan,Der Sadr,Himar maddesi
10-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
11-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
12-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
13-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
14-Serdar,MUTÇALI , bu kelimeye demektedir.Arapça – Türkçe sözlük,s.248,Dağarcık yayınları,1995-İstanbul
15-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
16-Nur süresi,31.ayetin tefsiri
17-Safvetu’t Tefasir,Nur süresi,31.ayetin tefsiri
18-Tefsir-i Münir,Nur süresi,31.ayetin tefsir
19-Tefsir-i Beğavi;Keşşaf; el Meani’l Kur’an’il Kerim,el Nehhas (büyük dilci)4.Cilt, s.523,tahkik :Muhammed Ali Sabuni,Ümmul Kura üniversitesi
20-Prof.Dr.Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul ,1997
21-Kasani,Bedaiu Sanai,5,121-122;el İhtiyar,1,46;Fethul Kadir,1,258-260;Bahru’r Raik,1,284-285;Reddül Muhtar,1,405-406…
22-Cessas,Ahkamu’l Kur’an,5,245;Alusi,Ruhul Meani,7,240…
23-Şerh-u Meani’l Asar,2,392
24-3,56
25-el Bahru’r Raik,3,65
26-el İhtiyar li ta’lilil muhtar,4,166
27-Hidaye şerhi İnaye,14,230
28-El-Lübab fi şerhi’l-kitab,1,411
29-Tirmizi,kitabu’r raza,18.B,1173
30-el Ümm,2,85-88
31-Kitabu’l Mecmu,2.cilt,Kitabu’t taharet;Ğayetu’l ihtisar fi fikhi ala mezhebi’l imam Şafii
32-Sünen-i Kübra,7,85
33-Şerhu’s Sünne,9,23
34-Tefsir,el Veciz
35-29,209
36-Nihayetu’l Muhtac,6,185-187;Muğni’l Muhtac,3,128-129;Ravzatu’t Talibin,7,21;el Mecmu,3,167-169
37-el Kavaninu’l Fıkhiyye,3,1578 ;Tefsir-i Kurtubi,14,234 ; Mutlak olarak örtünmeleri gerekir ;Temhid,6,363-369;Heşiyetu Adevi ala şerhi’l Risale,1,150;Saliku’d Delalet,12,13;Mevahibu’l celil,1,499;Haşiyetu Dussuki,1,214…
38-Ahkamu’l Kur’an,12,228;Arizatu’l ahvezi,4,56;Haşiyetu’l Keşşaf ,İbn Munir,3,76;el Bahru’l Muhid,7,250;el Meretu’l Müslimetu,Vehb Elbani,204-205;Avdetu’l Hicab,3,423-426…
39- el-Müdevvenetü’l-Kübra,2,334
40-et-Tâc ve’l-iklîl bi-şerhi Muhtasarı Halil. Halîl b. İshakel-Cündî
41-Şerhu’l Kebir,2,297
42-İrşadu’s Salik ile eşrefi’l mesalik fi fikhi’l İmam Malik,İmam Abdurrahman Şihabeddin el Bağdadi
43-el İnsaf,İmam Merdavi
44-Müslim,338;Tirmizi;A.B.Hanbel;Hakim,Müstedrek;Tabrani,Mucemu’l kebir-evsad;İbn Ebi Şeybe,Musannef;Beyhaki,Şuabu’l İman