Asr Süresinin İrabı|Kıraati|Sarfı|Belağatı|Tecviti|

Bu süre nerede indi ?
İbn Abbas’ın ve İbn Zübeyr’in sözüne göre bu süre mekkidir.Mücahit,Mukatil ve Katade’nin sözüne göre ise medenidir. (1)
______________________
وَالْعَصْرِ   ’’Zamana yemin olsun.’’

Kıraat : وَاْلعَصِر sad harfinin esresiyle de okunmuştur. وَاْلعِصْر ayın harfinin esresi,sad harfinin sukunu ile de okunmuştur.(2)

Sarf : الْعَصْرِ cins isimdir.

İrap : وَ harfi cerdir,vavul kasem diye adlandırılmıştır.Çeşitli vav harfleri vardır , kimisi haliyye olur,kimisi meiyye olur kimisi atıf harfi olur…
الْعَصْرِ Kelimesine gelince bu kelime vavul kasemin mecrurudur.Başındaki elif-lamın ne için olduğu tartışmalıdır.Cer hali esreyledir.Car ve mecrur birlikte mahzuf olan أقسم fiilinin muteallikidir.

Tecvit : اْلعَصِر kelimesinin lam harfi okunduğu için izharı kameriyye tecvidi vardır.Kelimenin son harfi ra’dır.Dolayısı ile konu ahkamu’ ra’ya gelmiştir.Ra’nın harekesi burada esre olsa da ayet sonu olduğundan ve duracağımızı varsaydığımızdan kendisini sakin saymamız gerekir.Bu durumda ra harfinin hükmüne dair bir önceki harfe bakmak gerekecektir.Acaba ra harfi kalın mı okunmalı ? Yoksa ince mi okunmalı ? Ya da hem kalın hem de ince okunmasının caiz olduğu bir yerde miyiz ? Bunu öğrenmek için ra harfinin bir sağında yer alan sad harfine baktık.Gördük ki o da sakin.Bu durumda sad harfinin de sağına baktık ve ayın harfini fethalı olarak bulduk.Bu durumda ra’nın kalın okunması gerekir.

Belağat : Diğer ayet sonları ile الْعَصْرِ kelimesi bir bütünlük içindedir.Bu sebebe binaen seci sanatı vardır.
______________________
إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ ’’ (ki) insan gerçekten ziyan içindedir.’’

Kıraat : İnsan kelimesi لِنْساَن lam harfinin esresi ile okunmuştur. (3)
خُسْر kelimesini ,Zeyd b.Ali ve bazıları خُسُرْ diye de okumuştur. خُسْرِنِ لاّ diye de okunmuştur.İmam Nafi’nin ikinci ravisi olan Verş bu şekilde okumuştur yani hemzenin harekesi kendinden önce bulunan tenvine nakl edilir ve hemze hazf edilir.(4)

Sarf : الْإِنسَانَ cins isimdir.İmam Maturidi de tefsirinde cins isim olduğuna dikkat çekmiştir.Lafızca tekil olsa da manaca cemidir.Cemiu’n nas demektir.Suyuti ise ’kulluhum’ diyerek insanların tamamı demiştir.Böylece mufret lafızdan cemi lafız istisna edilmiştir.(5)
____________________
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ
’’Ancak, iman edip de salih ameller işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye edenler, birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka (Onlar ziyanda değildirler).’’

Kıraat : Sabr kelimesi باِصَّبِرِ ba’nın esresi ile de okunmuştur. (6)

Sarf : الصَّالِحَاتِ kelimesi,صالحة kelimesinin cemi müennes salimidir.Elif lam ile marife isimdir.

Nahiv : Nasp ve cer hali esre iledir.Raf hali ise ötre iledir.Cemi müennes salimler asla fetha almazlar.Bu bilgiye dayalı sorular AÖF ilahiyat ön lisans Arapça sınavlarında çıkmaktadır.

________
Dipnotlar
1-Ebu Hayyan,Bahru’l Muhit,c.8,s.507,Daru kutubi’l ilmiyye,1.B,1993
2-Ebu Hayyan,Bahru’l Muhit,c.8,s.508,Daru kutubi’l ilmiyye,1.B,1993;Kurtubi,20,180;Razi,32,90;İrabu kıraati’s Seb’ ve İleliha,2,526;Muhtasaru İbn Halveyh,179;Mucemu’l Kıraat,c.10,s.569
3-El-Neşr,1,408; Mucemu’l Kıraat,c.10,s.570
4-Ebu Hayyan,Bahru’l Muhit,c.8,s.508,Daru kutubi’l ilmiyye,1.B,1993; El-Neşr,1,408; Mucemu’l Kıraat,c.10,s.570
5-Tevilatu ehli sünnet,imam maturidi (mezhep imamı),cilt 10,aynı ifadeleri Nesefi de kullanmıştır bk.c,4 ve Zemahşeri de Keşşaf da yazmıştır.
6-Mucemu’l Kıraat,c.10,s.570